Szwadron Kawalerii KOP „Kleck”

Szwadron Kawalerii KOP „Kleck”

10 szwadron kawalerii
Szwadron Kawalerii KOP „Radziwiłłmonty”

Historia
Państwo	Polska
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	„Radziwiłłmonty” „Kleck”
Dowódcy
Pierwszy	rtm. Józef Rajmund Grubowski
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Numer	kryptonimowy:77[a]
Dyslokacja	Radziwiłłmonty, Kleck
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	2 Brygada OP pułk KOP „Snów” 38 Dywizja Piechoty

Szwadron Kawalerii KOP „Kleck” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza^[2], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę^[3]. Jesienią 1924, w składzie 2 Brygady Ochrony Pogranicza, rozpoczęto formowanie jednostki 10 szwadronu kawalerii^[4]. W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu. Według etatu szwadron liczyć powinien trzech oficerów, 19 podoficerów i 65 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 77 karabinków, 7 pistoletów oraz 82 szable^[5]. Z dniem 2 października 1924 został przeniesiony do KOP na stanowisko dowódcy szwadronu rotmistrz 5 Pułku Strzelców Konnych Józef Rajmund Grubowski^[6].

Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju^[7]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym^[8] .

W lipcu 1929 zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”^[9]. Szwadron wszedł w skład grupy północnej^[10]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania^[10]. Obok nazwy geograficznej, do 1931 stosowano również numer szwadronu^[11].

W 1934(?)1932^[b]roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy środkowej^[13]. Konie w poszczególnych szwadronach dobierano według maści. W szwadronie „Iwieniec” konie były gniade^[16].

W 1934 dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy południowej^[13]. Jednostką administracyjną dla szwadronu był batalion KOP „Kleck”^[17].

W 1938 nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania^[c]. Szwadron zakwalifikowano do grupy II^[19]. Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm^[d], drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe^[18] po cztery sekcje^[20], w tym sekcję rkm^[8] . Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 6 podoficerów zawodowych, 4 podoficerów nadterminowych i 72 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 2 ckm, 2 rkm, 73 karabinki, 76 szabel. Posiadał też 83 konie wierzchowe^[21]. Szwadron wchodził w skład pułku KOP „Snów”^[19].

Szwadron zmobilizowano w mobilizacji powszechnej w sierpniu 1939^[22]. Wspólnie ze szwadronem „Stołpce” utworzył dywizjon, który stanowił kawalerię dywizyjną 38 Dywizji Piechoty^[23][24].

Żołnierze szwadronu

Dowódcy szwadronu

• rtm. Józef Rajmund Grubowski^[25][26] (od 2 października 1924 – 29 III 1930 → przeniesiony do szkoły podoficerów kawalerii^[27] )
• rtm. Kazimierz Strawiński (20 III 1930 − 11 III 1933 → dowódca szwadronu „Nowosiółki”)^[27] 
• rtm. Władysław Walczyński (10 III 1933^[27]  − )
• rtm. Stanisław Neyman (23 V 1936 był w 1938)^[28] 
• rtm. Kazimierz Strawiński (był w 1938)^[28] ?
• rtm. Stanisław Neyman (był III 1939)^[29]
• por. Leopold Denhoffner – 1939^[24]

Obsada personalna w marcu 1939

Ostatnia „pokojowa” obsada oficerska szwadronu^[29][e]

• dowódca szwadronu – rtm. Stanisław Neyman
• oficer szwadronu – rtm. Henryk Bolesław Odyniec-Dobrowolski

Uwagi

1. Zarządzenie szefa sztabu Korpusu Ochrony Ochrony Pogranicza ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP^[1].
2. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934^[12][13][14].
   Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932^[15].
3. W 1938 nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron „Nowe Świeciany”^[18].
4. Stan drużyny ckm w szwadronie był znacznie niższy od stanu nakazanego „Regulaminem kawalerii cz.III”. Drużyna składała się z 15 żołnierzy i 19 koni. W jej skład wchodzili: drużynowy, 2 karabinowych, 2 celowniczych, 2 taśmowych, 2 amunicyjnych, 6 koniowodnych i 4 juki^[8] .
5. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[30].

Przypisy

1. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426.
2. Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
3. Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
4. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
5. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 75 z 21 VII 1925, s. 399.
7. Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
8. Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
9. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
10. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
11. Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
12. Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 156.
13. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
14. Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
15. Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15.
16. Kościański 1994 ↓, s. 58.
17. Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 2 zał. 47.
18. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52.
19. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 58.
20. Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 158.
21. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52 i 149.
22. Prochwicz 2003 ↓, s. 79.
23. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 91.
24. Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 17.
25. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 146, 657.
26. Falkiewicz 1925 ↓, s. 35.
27. Obsada oficerska B KOP „Nowogródek” ↓.
28. Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
29. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 945.
30. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
• Zdzisław Kościański: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1924-1939. W: Lech Grochowski[red.]: Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
• Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Wilno»”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934. [dostęp 2016-02-15].
• Wykaz zmian stanu oficerów Brygady KOP „Nowogródek” w latach 1927–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.182/17.)
• Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/287.)
• Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
• Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937. (sygn.177/132.)