Pułk został zorganizowany w listopadzie 1918 roku z grup ochotniczych broniących Lwowa przed Ukraińcami.
25 listopada 1918 otrzymał nazwę 1 Pułk Strzelców Lwowskich.
Rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych z 8 kwietnia 1919 pułk otrzymał ostateczną nazwę 38 pułku piechoty Strzelców Lwowskich[3].
W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Przemyślu[4].
Po opanowaniu Lwowa przez władze i wojska ukraińskie w listopadzie 1918, w Szkole Sienkiewicza zebrała się grupa byłych legionistów i członków POW z mjr Tatarem Trześniewskim na czele, by podjąć walkę z okupantem. Parę godzin później powstał drugi ośrodek walki w Domu Techników na ul. Issakowicza, złożony w całości z członków POW. Te dwa punkty oporu rozszerzały swój teren działania i już 1 listopada opanowały koszary „wóleckie”, zdobywając znaczną część broni i odcinając wojskom ukraińskim dostęp do głównego dworca kolejowego. 5 listopada komendant załogi Lwowa kpt. Czesław Mączyński podzielił obronę Lwowa na 5 odcinków. Trzeci z nich, który później otrzymał nazwę „grupa rtm. Pomiana”, stał się zalążkiem pułku. 22 listopada 1918 polskie oddziały walczące we Lwowie, wraz z przybyłymi na osiecz 4. i 5. pułkami piechoty Legionów pod dowództwem płk. Tokarzewskiego uwolniły Lwów od wojsk ukraińskich.
Komendant Lwowa gen. Bolesław Roja, rozkazem dziennym nr 22 z dnia 25 listopada 1918 sformował 1 i 2 pułk Strzelców Lwowskich[6]. Z pułków tych w pierwszych dniach grudnia utworzona została „brygada lwowska” pod dowództwem ppłk. (w międzyczasie awansował) Mączyńskiego.
Ukraińcy wyrzuceni ze Lwowa przystąpili do jego oblężenia, otaczając miasto szczelnym pierścieniem. 1 pułk strzelców zorganizował obronę w rejonie Zimnej Wody, Skniłowej, Sokolnik, Kozielnik, Pohulanki i Krzywczyc. Pamiętnym dla pułku i obrony Lwowa był bój stoczony na Persenkówce 28 grudnia przez 7 i 8 kompanię pod dowództwem rtm. dr Abrahama z wielokrotnie liczniejszym wrogiem. I choć walka została przegrana, to dała czas na ściągnięcie posiłków i uniemożliwiła wkroczenie Ukraińców do miasta. Ppłk Mączyński określił to słowami: Zginęli najdzielniejsi oficerowie i żołnierze, lecz uratowali miasto[7].
Ministerstwo Spraw Wojskowych, rozkazem Sztabu Generalnego nr 98 z 8 marca 1919, zmieniło numerację 1 pułku strzelców na 38 pułk piechoty, a następnie Dziennikiem Rozkazów Wojskowych nr 39 z 8 kwietnia 1919 nadało pułkowi przydomek „Strzelcy Lwowscy”[8].
Walki w bezpośrednich okolicach Lwowa trwały do 18 kwietnia 1919. W dniach od 28 do 30 kwietnia przeprowadzono natarcie w kierunku północno-wschodnim. Pułk wszedł w skład 5 Dywizji Piechoty gen. Władysława Jędrzejewskiego. 15 maja uderzył w kierunku na Kulików i Kościejów. W pogoni za brygadą atamana Klee (oficer niemiecki, ataman ukraiński) 27 maja zdobył Złoczów. W dalszym zwycięskim marszu 1 czerwca wkroczył do Tarnopola i zajął pozycje nad Seretem a dwa dni później obsadził dawną granicę austriacko-rosyjską. 15 czerwca wycofał się pod Olejów, gdzie stoczył jeden z najcięższych bojów. W trakcie dalszego odwrotu, pod Poczapami, udało się zatrzymać ukraińską kontrofensywę. Rankiem 28 czerwca oddziały polskie przeszły ponownie do ofensywy. Pułk atakował w kierunku na Bełżec i ponownie obsadził dawną granicę austriacko-rosyjską. Na granicy pozostał do 8 sierpnia 1919 po czym został przesunięty w okolice Tarnopola i 18 sierpnia obsadził odcinek nad Zbruczem. Na początku października przeszedł w rejon Zbaraża potem pod Tarnopol na „zimowe leże”. 6 lutego 1920, wraz z 5 DP, wyruszył w rejon Płoskirowa na front sowiecki.
Pułk w wojnie polsko-bolszewickiej
Pułk do 28 lutego 1920 walczył o Dereźnię, Szarki i Kryniczną. Wraz z 19 pułkiem piechoty Odsieczy Lwowa, przy współdziałaniu dwóch pociągów pancernych i trzech baterii artylerii, w nocy z 16 na 17 marca rozbił 45 Dywizję Piechoty sowieckiej. Do połowy kwietnia prowadził akcje wypadowe i patrolował teren w rejonie Wołkowinc. Akcje wypadowe oddziałów polskich skutecznie sparaliżowały ofensywę sowiecką na Płoskirów. 28 kwietnia pułk został podporządkowany dowódcy 12 Dywizji Piechoty. Atakował w kierunku na Meżyrów, zajął Żmerynkę i ponownie wszedł w skład 5 DP. Wobec rozbicia południowego frontu sowieckiego, armia rosyjska przeszła do ofensywy na froncie północnym. W celu zatrzymania tej ofensywy została sformowania polska Armia Rezerwowa gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Dla jej wzmocnienia została w ten rejon przerzucona IX Brygada Piechoty w składzie 38. i 39. pułki piechoty Strzelców Lwowskich oraz III bat. 40 pułku piechoty Dzieci Lwowskich.
38 pp znalazł się w odwodzie armii. Zajął odcinek nad jeziorami Dołgoje i Świada, w okolicach miejscowości Ziabki, broniąc przejście między jeziorami. 4 lipca 1920 dywizje sowieckie złamały pozycje obronne oddziałów polskich w tym rejonie. Dwa dni potem pułk stacza walkę pod Szczerbami i w marszu odwrotowym kieruje się na Głębokie a dalej na Duniłowicze, Wilejkę, Mołodeczno i Bogdanowo.
Wobec poniesionych strat w czasie odwrotu, dowódca 5 DP gen. Jędrzejewski, z pozostałych sprawnych żołnierzy utworzył „Oddział IX Brygady” pod dowództwem mjr. Łukawskiego. Oddział ten toczył jeszcze walki nad Niemnem i zwycięski bój pod Wołpą. Po walkach pułk liczący zaledwie „60 bagnetów” został skierowany do Małkini a stamtąd koleją do Lwowa w celu reorganizacji. Został skoszarowany w Brzuchowicach pod Lwowem i w ciągu zaledwie dwóch tygodni odzyskał zdolność bojową.
6 sierpnia Naczelny WódzJózef Piłsudski postanowił, że na froncie południowo-wschodnim siły polskie będą tylko osłaniać Lwów i zagłębie naftowe[9]. W związku z tym, 18 sierpnia, 38 pp został przesunięty na linię Bugu, w lukę między frontami środkowym i południowym. Ponieważ wojska sowieckie, po przekroczeniu Bugu, zajęły Sokal – pułk został skierowany w rejon tego miasta. 13 sierpnia zdobył miasto i wyrzucił wojska sowieckie na wschodni brzeg Bugu. W następnych dniach walczył, osłaniając Lwów, na linii Kamionka Strumiłowa – Sokal – Hrubieszów, staczając krwawe boje pod Krystynopolem, Mostami Wielkimi i Dzibułkami. Armia KonnaBudionnego, która nie była w stanie zdobyć Lwowa, przesunęła się w kierunku Zamościa. Pułk został przemieszczony pod Bełz i wypadami nękał wojska nieprzyjaciela. 10 września został przetransportowany do Kamionki Strumiłowej.
W połowie września 1920 rozpoczęła się ofensywa polska na froncie południowo-wschodnim. Rozbite wojska sowieckie wycofywały się na wschód przed frontem 6 armii. Pułk ścigał wroga na trasie: Kamionka Strumiłowa – Busk – Brody – Radziwiłłów – Krzemieniec – Łanowce do Teofipola. 17 października stoczył pod Nowokonstantynowem ostatni bój w tej wojnie.
24 DP w 1938Wejście do koszar 38 ppWidok koszar 38 pp; 1930 r.Uroczystość odsłonięcia pomnika Leopolda Lisa-Kuli w Rzeszowie 19 września 1932. Poczty sztandarowe podczas mszy polowej; na pierwszym planie sztandar 38 pp
20 czerwca 1923 Minister Spraw Wojskowych przeniósł podpułkownika Alojzego Łukawskiego do rezerwy oficerów sztabowych DOK VI, a na stanowisko dowódcy pułku wyznaczył podpułkownika Romualda Kohutnickiego[13]. Z dniem 15 września 1923 podpułkownik Kohutnicki został przeniesiony do 15 pułku piechoty „Wilków” w Dęblinie na stanowisko dowódcy pułku[14]. Od września 1923 do marca 1924 obowiązki dowódcy pełnił podpułkownik Stanisław Jaxa-Rożen. 20 marca 1924 Minister Spraw Wojskowych przeniósł pełniącego obowiązki dowódcy 54 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Tarnopolu, podpułkownika Romualda Kwiatkowskiego do 38 pp na stanowisko dowódcy[15]. 3 maja 1926 podpułkownik Kwiatkowski awansował na pułkownika[16].
21 sierpnia 1926 Minister Spraw Wojskowych przeniósł pełniącego obowiązki dowódcy jednostki, pułkownika Romualda Kwiatkowskiego do dowództwa 20 Dywizji Piechoty w Słonimiu na stanowisko oficera sztabowego Przysposobienia Wojskowego, a na stanowisko dowódcy oddziału wyznaczył podpułkownika Wacława Biernackiego[17].
19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 22 listopada, jako datę święta pułkowego[18]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę uwolnienia Lwowa od Ukraińców oraz dla uczczenia pamięci bohaterów poległych w obronie Lwowa[19].
Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 38 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych[20]. Po wprowadzeniu w 1930 nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza[21].
W czerwcu 1931 Minister Spraw Wojskowych zwolnił pułkownika Wacława Biernackiego ze stanowiska dowódcy pułku i przeniósł w stan nieczynny, a na jego miejsce wyznaczył podpułkownika Tadeusza Majewskiego[22].
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[23][a]
38 pułk piechoty SL mobilizował w ramach mobilizacji alarmowej w grupie "czerwonej" kompanię km plot. typu "A" nr 23. W ramach mobilizacji powszechnej w I rzucie w terminie 4 i 5 dni mobilizował własne pododdziały oraz dywizyjną kompanię kolarzy nr 103. W terminie 6 dni mobilizował I batalion 164 pułku piechoty rez. Dodatkowo w II rzucie mobilizacji powszechnej formował batalion marszowy 38 pp oraz Ośrodek Zapasowy 24 Dywizji Piechoty[26]. W kampanii wrześniowej 1939 pułk walczył w składzie 24 Dywizji Piechoty, która od 2 września 1939 wchodziła w skład Armii „Karpaty”.
Działania bojowe
Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Po zakończeniu mobilizacji 3 września pułk w dniach od 3 do 5 września został przetransportowany koleją w rejon Tarnowa. W trakcie transportu pododdziały pułku były atakowane przez lotnictwo niemieckie. Poszczególne bataliony maszerowały w rejon Tuchowa i Gromnika, a następnie nad Dunajec w rejon wsi Wróblowice[34]. 5 września 1939 roku pułk zajął pozycje obronne nad Dunajcem na południowy wschód od Zakliczyna, nad Dunajcem przystąpiły pododdziały pułku do budowy stanowisk obronnych. Wieczorem 38 pp SL wszedł w kontakt bojowy z jednostkami niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej. Niemiecki pododdział pancerno-motorowy uchwycił most na Dunajcu pod Zakliczynem. W trakcie nocy na opanowany przyczółek przeprawiły się oddziały niemieckie, pomimo ostrzału polskiej artylerii z 60 dac. Rano II batalion odparł niemieckie natarcie na wieś Wróblowice, w wyniku walki i ostrzału niemieckiego wieś spłonęła, natomiast kompanie batalionu zajęły stanowiska obronne za wsią. Poległo wielu żołnierzy z II batalionu, ale także zginęło wielu mieszkańców wsi. Obrona linii Dunajca przez pułk trwała do godzin nocnych 6 września. Schodzenie z odcinka obrony trwało całą noc 6/7 września, o świcie rano pułk skoncentrował się koło miejscowości Rychwałd. Następnie strzelcy lwowscy rozpoczęli marsz w kierunku Tuchowa. Na maszerujące po otwartym terenie I i II bataliony od strony południowo-wschodniej zaatakowały oddziały pancerno-motorowe 4 DLek. Atak niemiecki spowodował rozproszenie się częściowe obu batalionów 38 pułku. III batalion uniknął napadu zbierając po drodze rozbitków pomaszerował przez Tuchów na Pilzno. Z rozbitków I i II batalionu 7 września organizowano dwa oddziały pod dowództwem kpt. J. Nosalika i mjr. Rolkego.
Dalszy marsz zbierane oddziały prowadziły do Pilzna. 8 września pododdziały pułku maszerowały za San, gdzie miały zorganizować obronę. III batalion maszerował przez Rzeszów i Błażową w rejon Bratkówki. Oddział kpt. Nosalika po osi Błażowa-Dynów. 10 września III batalion obsadził początkowo linię Sanu w rejonie Bratkówki, a następnie na rozkaz dowództwa 24 DP, pozycje na wschód od Birczy i na południe od drogi Przemyśl-Bircza.
Od Birczy do Lwowa
Oddział z I batalionu mjr Rolkego zajął pozycje na wzg. 470. 11 września dowódca pułku, który opuścił wcześniej swoje oddziały i udał się do dowództwa dywizji, został zawieszony w dowodzeniu pułkiem. Dowodzenie pułkiem przejął ppłk Władysław Ziętkiewicz były dowódca 1 pp KOP "Karpaty"[35]. 12 września niemiecka 2 Dywizja Górska opanowała Birczę, oddział mjr Rolke bez kontaktu z wrogiem opuścił swoje pozycje na wzg. 470, a oddział rozproszył się. Oddział kpt. Nosalika osłaniał odwrót 24 DP po boju pod Birczą, opóźniając wroga na szlaku Bircza-Krasiczyn-Przemyśl. 13 września III batalion osłaniał odwrót artylerii dywizyjnej od strony Niżankowic. 14 września pododdziały 38 pp SL osiągnęły rejon Tyszkowice, Boratycze. W trakcie zajmowania stanowisk obronnych pułk stoczył bój z atakującymi oddziałami niemieckiej 2 DG. Pułk utrzymał powierzony odcinek obrony za cenę ciężkich strat osobowych, przy wydatnym wsparciu pododdziałów z 39 i 155 pułków piechoty. W nocy 14/15 i w dzień 15 września pododdziały 38 pp podjęły dalszy marsz odwrotowy w deszczu i ciężkich warunkach terenowych po trasie Mościska, Bortiatyn, Mużyłowice, Małoszkowice pułk maszerował jako straż tylna 24 DP jak i całego zgrupowania gen. broni K. Sosnkowskiego. O świcie 16 września strzelcy lwowscy z 38 pułku przystąpili do obrony południowo-wschodniego skraju lasu "Na Chmurowym". 17 września przez cały dzień pułk odpierał natarcia niemieckich strzelców górskich z 2 i 1 Dywizji Górskich. 38 pułk poniósł dalsze dotkliwe straty osobowe[36]. Po godz. 16 na rozkaz dowódcy 24 DP pułk wycofał się osłaniając odwrót macierzystej dywizji oddziałem kpt. Nosalika. 18 września III batalion stoczył walkę we wsi Kozice w pobliżu Rzęsnej Ruskiej, po zdobyciu wsi dalsze natarcie zostało powstrzymane z okolicznych wzgórz ostrzałem broni maszynowej i artylerii, wróg na nacierające pododdziały pułku przeprowadził ataki lotnicze. Była to nieudana próba przebicia się do oblężonego Lwowa. Następną próbę podjęto 19 września z Brzuchowic w kierunku Hołoska. Również ta próba zakończyła się niepowodzeniem. Były to ostatnie walki żołnierzy 38 pułku piechoty Strzelców Lwowskich. Niewielu z nich przedostało się do Lwowa[37].
Batalion marszowy 38 pp
Batalion marszowy 38 pp został faktycznie zorganizowany w sierpniu 1939 roku podczas ćwiczeń letnich. W skład batalionu weszli podchorążowie rezerwy, elewi szkoły podoficerskiej dla małoletnich z Niska oraz rezerwiści zmobilizowani w ramach mobilizacji powszechnej. 8 września batalion marszowy pod dowództwem kpt. Romana Homana został włączony w skład grupy wojsk broniących Przemyśla, obsadzając odcinek "Lipowica". Od 11 do 14 września batalion prowadził walki z podchodzącymi pod Przemyśl oddziałami niemieckimi. Wydzielony z batalionu pododdział w nocy 11/12 września zorganizował nieudany wypad do Kosenic mający zlikwidować ostrzeliwującą od dwóch dni Przemyśl. Oddział wypadowy wpadł w zasadzkę i poniósł duże straty osobowe. 14 września osłaniał wycofującą się przez Przemyśl 11 Karpacką DP. Odparł wraz z resztą załogi Przemyśla natarcie niemieckiej 7 DP. Ok. godz. 14 wycofał się na prawy brzeg Sanu, poniósł duże straty od ostrzału artylerii niemieckiej. Wieczorem 14 września batalion marszowy otrzymał rozkaz dowódcy obrony miasta o dołączeniu do 24 DP[38]. Na Zasaniu zdezerterował dowódca batalionu kpt. Homan, który przeszedł na stronę niemiecką, według ustaleń był niemieckim szpiegiem[39].
dowódca batalionu - kpt. Roman Homan (do 14 IX 1939)
dowódca 1 kompanii strzeleckiej - ppor. Tadeusz Roman Beltrani
dowódca 2 kompanii strzeleckiej - ppor. Antoni Edwad Sochacki
dowódca 3 kompanii strzeleckiej - ppor. Krystian Więckowski
dowódca kompanii ckm - por. Brzozowski?
Symbole pułku
Sztandar pierwszego pułku ochotników lwowskich po poświęceniuPoświęcenie sztandaru 38 pp; bp Anatol Nowak wbija gwóźdźWręczenie chorągwi 38 pp przez gen. dyw. Jana Romera
2 lutego 1919, w uznaniu zasług położonych w obronie Lwowa, 1 pułk Strzelców Lwowskich otrzymał sztandar ufundowany przez społeczeństwo Lwowa. Aktu poświęcenia sztandaru dokonał arcybiskup lwowski Józef Bilczewski.
5 listopada 1929 Prezydent RP Ignacy Mościcki zarządzeniem L. 2324/29 zatwierdził wzór lewej strony płachty chorągwi 38 pułku piechoty[41]. Nowa chorągiew została ufundowana przez społeczeństwo ziemi przemyskiej i powiatu dobromilskiego[1].
W niedzielę 15 czerwca 1929 na Rynku w Przemyślu Inspektor Armii, generał dywizji Jan Romer w imieniu Prezydenta RP wręczył chorągiew ówczesnemu dowódcy oddziału, pułkownikowi Wacławowi Kostek-Biernackiemu[42].
Obecnie sztandar przechowywany jest w Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie[43].
4 lipca 1930 Minister Spraw Wojskowych, Marszałek PolskiJózef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 38 pp[44]. Odznaka o wymiarach 41 × 34 mm ma kształt owalu. Środek odznaki stanowi tarcza romboidalna pokryta granatową emalią z żółtym obrzeżem, na której wpisano numer i inicjały 38 P.P S. LW. Tarcza zwieńczona jest dwoma herbami Lwowa i Przemyśla. Herby połączone są wieńcem z liści laurowych. Jednoczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze, emaliowana. Na rewersie próba srebra, imiennik WB i nazwisko grawera W. BUSZEK[45].
Ryngraf
W 1938, podczas obchodów obrony Lwowa z 1918, na obrazie Matki Boskiej Ostrobramskiej w kościele pod tym wezwaniem we Lwowie umieszczono ryngraf z obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej złożony przez 38 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich, utworzony z pierwszych obrońców Lwowa „Opiekunce naszej w 20-lecie złączenia Lwowa z Macierzą” (zaprojektowany przez Rudolfa Mękickiego, a wykonany w srebrze, częściowo złocony przez Kazimierza Wojtycha)[46].
↑Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[24].
↑Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
↑Kpt. piech. Władysław Józef Witrylak pełnił jednocześnie funkcję dowódcy 1. kompanii Przemyskiego Batalionu ON.
↑Kpt. piech. Tadeusz Józef Gubowski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy 2. kompanii Przemyskiego Batalionu ON.
↑Kpt. piech. Piotr Płocharz pełnił jednocześnie funkcję dowódcy 3. kompanii Przemyskiego Batalionu ON.
↑Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939.
↑Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 23 z 11 marca 1924 roku, s. 116, z dniem 1 marca 1924 roku, w związku z likwidacją Rezerwy Oficerów Sztabowych DOK X został przydzielony ponad etat do 38 pp z równoczesnym odkomenderowaniem do DOK X w Przemyślu.
Maciej Kozubal: 38 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 36. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1996. ISBN 83-85621-90-3.
Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny "W" i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Adiutor, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
KrzysztofK.DrozdowskiKrzysztofK., Technika Wojskowa Historia nr 61 Specjalny 1/2022. Walki o Przemyśl we wrześniu 1939 roku we wspomnieniach gen. bryg. Jana Chmurowicza, Warszawa: Magnum X sp.z.o.o., 2022, ISSN2080-9743.
Przemysław Dymek: 24. Dywizja Piechoty 1921–1939. Tom II Annexis. Poznań: Wydawnictwo PIU Geopertius, 2020. ISBN 978-83-951987-7-9.
