H Τριπύλα[4] αναφερόμενη και ως η Τριπύλη και παλαιότερα ως η Μυτύλα, είναι ορεινός οικισμός κοντά στο Ραπτόπουλο και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας.
Τοποθεσία
H Τριπύλα βρίσκεται περίπου 28 χιλιόμετρα προς τα νοτιοανατολικά της Κυπαρισσίας στα όρια των παλιών επαρχιών Τριφυλίας και Μεσσήνης, στη διαδρομή μετά το Ραπτόπουλο και το Λυκουδέσι, από τα οποία αυτά χωριά απέχει περίπου 4,5 χιλιόμετρα και 0,5 χιλιόμετρο αντίστοιχα.[4] H Τριπύλα είναι σε υψόμετρο 613[1] μέτρα και απέχει 28 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους.
Ιστορία
Η περιοχή του οικισμού, κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου. Το ίδιο το χωριό, το οποίο βρίσκεται κάτω από το βουνό Μπούρα, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Τριφυλίας και της ευρύτερης περιοχής της Τριπύλης.[4]
Ενετοκρατία
Την εποχή της Ενετοκρατίας αναφερόταν ως Τριπύλα (Tripila). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Η Τριπύλα (Tripila), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).[5]
Τουρκοκρατία
Την εποχή της Τουρκοκρατίας, τα χωριά της Τριπύλης, καθώς ήταν απομακρυσμένα από την πρωτεύουσα της περιοχής της Τριφυλίας, την Αρκαδία ή Αρκαδιά (Κυπαρισσία), απολάμβαναν σχετικής ελευθερίας.[4] Οι κοτζαμπάσηδες όμως, οι οποίοι ασκούσαν την τοπική εξουσία στην περιοχή, κάποιες φορές, ήταν σκληρότεροι από τους ίδιους τους κατακτητές με αποτέλεσμα αρκετοί από τους κατοίκους να αναγκάζονται να καταφύγουν στα βουνά. Οι περιοχές της Τριφυλίας, γενικότερα και της Τριπύλης ειδικότερα, σταδιακά δημιούργησαν αντιστασιακό δυναμικό, που όταν του δινόταν η ευκαιρία δρούσε ενάντια στον κατακτητή.[4] Την εποχή της δεύτερης Τουρκοκρατίας (1715-1770), οι Τούρκοι χώρισαν τη Μεσσηνία σε 9 βιλαέτια. Το Βιλαέτι της Αρκαδιάς περιλάμβανε την περιοχή της Κυπαρισσίας, την περιοχή της Ζούρτσας (σημερινή Φιγαλεία), την περιοχή των Σουλιμοχωρίων και την περιοχή των Κοντοβουνίων. Σ’ αυτήν ανήκαν η Τριπύλα και τα υπόλοιπα Τριπυλοχώρια.[4]
Διοικητική ιστορία
Η Τριπύλα προσαρτήθηκε στον παλαιό Δήμο Τριπύλης το 1835.[6][7] Το χωριό αναφέρεται, το 1853 στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή ως χωριό του Δήμου Τριπύλης της Επαρχίας Τριφυλίας με πληθυσμό 152 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851.[8] Το 1899 μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας,[9] για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας,[10] ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας. Το 1912 η Τριπύλα προσαρτάται αρχικά στην Κοινότητα Καλογερεσίου, με έδρα το Καλογερέσι,[11][12] στην οποία παρέμεινε ως το 1919, όταν στη συνέχεια μεταφέρθηκε εκ νέου στην Κοινότητα Λυκουδεσίου ή Λιχουδεσίου με έδρα το Λυκουδέσι,[13][14] μέχρι το 1928, που το χωριό της Τριπύλας έγινε έδρα της ομώνυμης Κοινότητας Τριπύλας.[15] Η Τριπύλα παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας, από το 1928 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», υπήχθη στην κατηργημένη Κοινότητα Τριπύλας,[16][17] ως το 2010. Η Κοινότητα Τριπύλας μετονομάσθηκε επίσημα, το 2006, σε Κοινότητας Τριπύλης[18] και καταργήθηκε στα τέλη του 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» η Τριπύλα ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας.[4][19] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Η Τριπύλα σήμερα είναι ο μοναδικός οικισμός και η έδρα στην Τοπική Κοινότητα της Τριπύλας του Δήμου Τριφυλίας.[4]
Κάτοικοι
Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 34 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται με την κτηνοτροφία, καθώς και σε διάφορες αγροτικές εργασίες.[4]
Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985).
