Το Κρυονέρι[4] αναφερόμενο επίσημα ως το Κρυονέριον και παλαιότερα ως η Σαρακινάδα ή η Σαρακηνάδα, είναι ορεινός οικισμός κοντά στον Αετό και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας.
Τοποθεσία
Το Κρυονέρι βρίσκεται περίπου 28,5 χιλιόμετρα προς τα ανατολικά της Κυπαρισσίας και περίπου 7,5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από τον Αετό. Έχει υψόμετρο 690[1] μέτρα και απέχει 28,5 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Το Κρυονέρι βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Πολυθέα στα βορειοανατολικά του και Σελλά στα νοτιοδυτικά του, από τα οποία απέχει περίπου 4,5 και 5,5 χιλιόμετρα αντίστοιχα.
Ιστορία
Το χωριό, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Τριφυλίας και της ευρύτερης περιοχής του Αετού.
Ενετοκρατία
Την εποχή της Ενετοκρατίας αναφερόταν ως Σαρακηνάδα ή Σαρακινάδα (Sarachinada). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το χωριό Σαρακινάδα (Sarachinada), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).[5] Αναφερόταν επίσης ως Saracinada, στην απογραφή Grimani του 1700 και ως Sarachinada στην απογραφή Pacifico/Alberghetti του 1704.[6]
Νεότερη ιστορία
Επίσης το χωριό αναφερόταν τον 19ο αιώνα ως Sarakinada σύμφωνα με τον Pouqueville το 1815 και με την απογραφή του 1829, που έγινε από την «επιστημονική αποστολή του Μοριά» (Mission scientifique de Morée), η οποία ήταν τμήμα της γαλλικής αποστολής με την ονομασία Εκστρατεία του Μοριά (Expédition de Morée), η οποία ήταν αποστολή εκστρατευτικού σώματος 13.000-15.000 ανδρών, υπό την αρχηγία του Νικολάου - Ιωσήφ Μαιζώνος στην Πελοπόννησο, μεταξύ των ετών 1828 και 1833.[6] Η Σαρακινάδα προσαρτήθηκε στον παλαιό Δήμο Αετού το 1835.[7][8] Το 1840[9] Το 1840[9] η Σαρακινάδα αποσπάται από τον Δήμο Αετού[10] και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Τριπύλης,[11] στον οποίο, ως έδρα ορίζεται τον ίδιο χρόνο το Σελά (σήμερα ο Σελλάς) . Το 1843 η Σαρακινάδα ορίζεται αυτή ως έδρα του παλαιού Δήμου Τριπύλης.[12] Η Σαρακινάδα παρέμεινε ως οικισμός του Δήμου Τριπύλης ως και το 1876[13] που επανήλθε στον παλαιό Δήμο Αετού. Το χωριό αναφέρεται, το 1853 επίσης σαν Σαρακινάδα στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό και έδρα του Δήμου Τριπύλης της Επαρχίας Τριφυλίας με πληθυσμό 432 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851.[14] Σύμφωνα με την απογραφή του 1861 το Σελά ήταν τότε έδρα του δήμου με 279 κατοίκους. Λίγο αργότερα η έδρα του δήμου μεταφέρεται και πάλι στην Σαρακινάδα, ενώ το 1876 η έδρα μεταφέρεται από αυτήν στον οικισμό Ραυτόπουλον,[13] όπως επιβεβαιώνεται και από την απογραφή του 1879. Ταυτόχρονα, το 1876, η Σαρακινάδα επανήλθε στον παλαιό Δήμο Αετού με έδρα τον Αετό. Το 1899 το χωριό μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας,[15] για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας,[16] ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας. Από το 1907 το χωριό αναφέρεται επίσημα ως η Σαρακηνάδα , ονομασία που θα παραμείνει ως το 1912. Το 1912 η Σαρακινάδα προσαρτάται και γίνεται έδρα στην Κοινότητα Σαρακινάδας.[17][18] Από το 1940 ως το 1956 το χωριό αναφέρεται και πάλι επίσημα ως Σαρακηνάδα και η κοινότητα ως Κοινότητα Σαρακηνάδας. Το 1956 η Σαρακηνάδα και η ομώνυμη κοινότητά της μετονομάζονται ως το Κρυονέριον και η κοινότητα ως η Κοινότητα Κρυονερίου αντίστοιχα.[19] Το χωριό παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας (με τις αλλαγές στην ονομασία του χωριού και της κοινότητας), από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», το Κρυονέριον υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Αετού Μεσσηνίας,[20][21] ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» το Κρυονέριον ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας.[4][22] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Το Κρυονέριον σήμερα είναι η έδρα και ο μοναδικός οικισμός της Τοπικής Κοινότητας του Κρυονερίου του Δήμου Τριφυλίας.[4]
Κάτοικοι
Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 39 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες.
Εκτός από τα παραδοσιακά πετρόχτιστα σπίτια και το καφενείο του χωριού υπάρχει και η ενοριακή εκκλησία του Αϊ-Γιώργη, η οποία υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας. Πάνω από την δυτική κύρια πόρτα του ναού διασώζεται ανάγλυφη πέτρινη παράσταση του έφιππου Αγίου με χρονολογία του έτους 1839.[38] Στην κεντρική πλατεία του χωριού υπάρχει επίσης μνημείο του πεσόντα στην Κύπρο δεκανέα καταδρομών Παναγιώτη Γιαννόπουλου.[39][40]
Από το Κρυονέρι κατάγεται επίσης ο αναπληρωτής υπουργός Δικαιοσύνης αρμόδιος για την καταπολέμηση της διαφθοράς Δημήτρης Παπαγγελόπουλος.[41]
↑Τρεις οι Μεσσήνιοι υπουργοί, 25/09/2015, από την ιστοσελίδα: www.eleftheriaonline.gr της εφημερίδας "Ελευθερία" Μεσσηνίας.
Πηγές
Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985).
Αναστάσιος Αθ. Παναγιωτόπουλος, Μεσαιωνικής Μεσσηνίας ιστορικογεωγραφικά και Κοντοβουνίων οικιστικά, Αναστατικές Εκδόσεις Δ. Ν. Καραβία, Αθήνα 2007, ISBN 978-960-258-103-2. Η εργασία αυτή πρωτοπαρουσιάστηκε περιληπτικά, υπό μορφή διάλεξης, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Ε.Μ.Π. στις 10 Ιουλίου 2003, με επιβλέπουσα καθηγήτρια την Αικατερίνη Δημητσάντου-Κρεμέζη. Στην έντυπη μορφή της, προδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ιστορικογεωγραφικά», τόμος 10ος, Αθήνα 2004, σελ. 9-105. Η έκδοση του 2007 αποτελεί ανεξάρτητη αναδημοσίευση της αρχικής έκδοσης. Αναδημοσίευση σε ιστοσελίδα: Αναστάσιος Αθ. Παναγιωτόπουλος, Μεσαιωνική Μεσσηνία: Ιστορικογεωγραφικά και Κοντοβουνίων οικιστικά, Πύργος Τριφυλίας, 14/03/2007, από την παλαιά-αρχειακή ιστοσελίδα: www.dimos-pylou-nestoros.gr
