Γλυκορρίζι Μεσσηνίας

Συντεταγμένες: 37°16′18.0″N 21°46′19.2″E

Γλυκορρίζι
Γλυκορρίζι Γλυκορρίζι
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου (Έδρα: Πάτρα) Περιφέρεια Πελοποννήσου (Έδρα: Τρίπολη)
Περιφερειακή Ενότητα	Μεσσηνίας (Έδρα: Καλαμάτα)
Δήμος	Τριφυλίας (Έδρα: Κυπαρισσία)
Δημοτική Ενότητα	Αετού
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοπόννησος
Νομός	Μεσσηνίας
Υψόμετρο	238[1] μ.
Πληθυσμός
Μόνιμος	74
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Μουρτάτου
Ταχ. κώδικας	24011[2]
Τηλ. κωδικός	27650[3]
Δήμος Τριφυλίας

Το Γλυκορρίζι^[4] αναφερόμενο επίσημα ως το Γλυκορρίζιον και παλαιότερα ως το Μουρτάτου, είναι οικισμός κοντά στο Κοπανάκι και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Το Γλυκορρίζι βρίσκεται περίπου 18,5 χιλιόμετρα προς τα βορειοανατολικά της Κυπαρισσίας και περίπου 15,5 χιλιόμετρα βορειδυτικά από τον Αετό. Έχει υψόμετρο 238^[1] μέτρα και απέχει 10 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους και του Κυπαρισσιακού κόλπου. Το Γλυκορρίζι βρίσκεται βορειοδυτικά από το Κοπανάκι, δυτικά από το Καμάρι και νότια από το Σιδηρόκαστρο, από τα οποία απέχει περίπου 6 χιλιόμετρα, 1 χιλιόμετρο και 5 χιλιόμετρα αντίστοιχα. Το χωριό βρίσκεται επίσης, σχετικά κοντά, στα ανατολικά του Καλού Νερού, από το οποίο απέχει περίπου 14 χιλιόμετρα.

Ιστορία

Το χωριό, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Τριφυλίας και της ευρύτερης περιοχής του Αυλώνος και του Αετού. Το Μουρτάτου κατοικείτο σίγουρα περί τον 17ο αιώνα,^[5] όπως επιβεβαιώνεται από διάφορα αρχεία της περιόδου της Ενετοκρατίας,^[4] ενώ κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο πληθυσμός του αυξήθηκε σταδιακά.

Ενετοκρατία

Την εποχή της Ενετοκρατίας αναφερόταν ως Μουρτάτου (Murtatu). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το χωριό Μουρτάτου (Murtatu), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).^[6]

Νεότερη ιστορία

Το Μουρτάτου ή Μουρτάτον, προσαρτήθηκε αρχικά στον παλαιό Δήμο Αυλώνος το 1835,^[7][8][9] όπου και παρέμεινε μέχρι το 1912, που καταργήθηκε ο δήμος αυτός. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης σαν Μουρτάτου στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Αυλώνος της Επαρχίας Τριφυλίας με πληθυσμό 109 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851.^[10] Έδρα του Δήμου Αυλώνος τότε, βάση της ίδιας πηγής, ήταν το χωριό Σιδηρόκαστρον. Το 1899 το χωριό μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας,^[11] για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας,^[12] ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας. Από το 1907 ως το 1927 το χωριό αναφερόταν επίσημα ως το Μουρτάτον. Το 1912 το Μουρτάτον προσαρτάται και γίνεται έδρα στην Κοινότητα Μουρτάτου,^[13][14] στην οποία προσαρτάται και ο οικισμός Κάκαβας (σήμερα ο Κάκκαβας), ενώ το 1927 ο οικισμός και η κοινότητα μετονομάζονται σε Γλυκόριζον και Κοινότητα Γλυκορίζου αντίστοιχα.^[15] Το 1940^[16], διορθώνονται τα ονόματα του οικισμού Γλυκόριζον σε Γλυκορρίζιον, του οικισμού Κάκαβας σε Κάκκαβας και της κοινότητας σε Κοινότητα Γλυκορριζίου. Το 1974 ο Κάκκαβας αποσπάται από την Κοινότητα Γλυκορριζίου και προσαρτάται στην Κοινότητα Καλού Νερού.^[17] Το χωριό παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας (με τις αλλαγές στην ονομασία του χωριού και της κοινότητας), από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», το Γλυκορρίζιον υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Αετού Μεσσηνίας,^[18][19] ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» το Γλυκορρίζιον ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας.^[4][20] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Το Γλυκορρίζιον σήμερα είναι η έδρα και ο μοναδικός οικισμός της Τοπικής Κοινότητας του Γλυκορριζίου του Δήμου Τριφυλίας.^[4]

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 83 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται και κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες. Παλαιότερα υπήρχε μεγαλύτερη ενασχόληση και με την κτηνοτροφία.^[21] Ο πληθυσμός του χωριού διπλασιάζεται τα καλοκαίρια, από απόδημους/ες Γλυκορριζιώτες/ισσες, που επιστρέφουν για διακοπές στον τόπο της καταγωγής τους.^[4][5]

Εξέλιξη Πληθυσμού του Γλυκορριζίου Μεσσηνίας

Απογραφή	Πληθυσμός	Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού
1689	31[6]
1844	145[22]
1851	109[10]
1879	211[6][23]
1889	225[24]
1896	370[25]
1907	359[26]
1920	293[27]
1928	329[28]
1940	304[29]
1951	305[30]
1961	280[31]
1971	211[32]
1981	151[33]
1991	137[34]
2001	222[35]
2011	83[36]

Κτίρια - αξιοθέατα

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια, στο χωριό υπήρχαν δυο καφενεία, το Άνω και το Κάτωτα οποία έχουν κλείσει, η ενοριακή εκκλησία, η οποία είναι αφιερωμένη στην Παναγία και ένα παρεκκλήσι, το οποίο είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη^{[χρειάζεται αποσαφήνιση][5]} και υπάγονται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας. Η παλαιότερη εκκλησιά του χωριού καταστράφηκε από φωτιά το 1900 και την αντικατέστησε η νεότερη η οποία κτίσθηκε το 1901.^[21] Στα παλαιότερα χρόνια λειτουργούσε Δημόσιο Σχολείο, από το 1914,^[21] των δημοτικών τάξεων. Τώρα έχει μετατραπεί σε χώρο κοινής χρήσης των κατοίκων του Γλυκορριζίου, το οποίο χρησιμοποιείται πιο πολύ για γιορτές. Τα τελευταία χρόνια το Γλυκορρίζι, πέρα από περιοχή παραθερισμού για τους Γλυκορριζαίους που διαμένουν μόνιμα στην Αθήνα, φιλοξένει και αρκετές οικογένειες από τη Γερμανία, οι οποίες έχουν χτίσει εξοχικά σπίτια στην τοποθεσία Κόνιτσααλλά και μέσα στο χωριό. Επίσης, στην είσοδο του χωριού υπάρχει και η πηγή του Αβάρουπου είναι μια έξοχη πηγή.^[4][5]

Γεφύρια στο Γλυκορρίζι

Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν 3 γεφύρια/γέφυρες:^[37] Το ένα είναι οδογέφυρο και βρίσκεται στην παλαιά οδό που ένωνε το Καλό Νερό με το Κοπανάκι,^[38] ενώ υπάρχουν και δυο τρενογέφυρες, επί της σιδηροδρομικής γραμμής Κυπαρισσίας - Καλαμάτας, εκ των οποίων η μια είναι τρίτοξη^[39] και η άλλη είναι πεντάτοξη.^[40]

Δείτε επίσης

• Κυπαρισσία
• Αετός
• Δήμος Τριφυλίας
• Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας
• Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας
• πρώην Δήμος Αετού Μεσσηνίας

Παραπομπές

1. Γλυκορρίζι, από την ιστοσελίδα: buk.gr
2. Ταχυδρομικός Κώδικας Γλυκορρίζι Μεσσηνίας.
3. Τηλεφωνικοί κωδικοί της Ελλάδας, Ζώνη 27: Κοπανάκι: 27650
4. 5) Τ.Κ. Γλυκορριζίου: Το Γλυκορρίζι = Μουρτάτου Αρχειοθετήθηκε 2017-08-02 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
5. Μεσσηνία > Γλυκορρίζι, από την ιστοσελίδα: greece.terrabook.com
6. Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών Αρχειοθετήθηκε 2015-12-09 στο Wayback Machine.», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος Αρχειοθετήθηκε 2017-11-06 στο Wayback Machine., Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Απογραφή 1689, Νο 126 Murtatu - Απογραφή 1879, Νο 126 Μουρτάτου, σελ. 704-705.
7. 21-04-1835.
8. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Μουρτάτον (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
9. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Αυλώνος (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
10. Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, Τα Ελληνικά, Εν Αθήναις, 1853, τόμος δεύτερος, σ. 583.
11. ΦΕΚ 136Α - 08/07/1899.
12. ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909.
13. ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912.
14. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Μουρτάτου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
15. ΦΕΚ 206Α - 28/09/1927.
16. 16/10/1940.
17. ΦΕΚ 20Α - 23/01/1974.
18. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Αετού (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
19. ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997.
20. ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010.
21. Γλυκορρίζι Μεσσηνίας^{[νεκρός σύνδεσμος]}, Αρχειακό και οπτικο-ακουστικό υλικό ερευνών, από την ιστοσελίδα: repository.academyofathens.gr του «Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας» (ΚΕΕΚ) της Ακαδημίας Αθηνών.
22. Σταματάκης, Ι. Δ., "Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος, Περιέχων τα Ονόματα, τας Αποστάσεις και τον Πληθυσμόν των Δήμων, Πόλεων Κωμοπόλεων και Χωρίων. / Ερανισθείς εκ διαφόρων επισήμων εγγράφων της Β. Κυβερνήσεως, και εκδοθείς υπό Ι. Δ. Σταματάκη". Εκ του Τυπογραφείου Γ. Βλασσαρίδου. Εν Αθήναις 1846, σελ. 41.
23. Υπουργείο Εσωτερικών, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879, εκ του Τυπογραφείου Σ. Κ. Βλαστού, Εν Αθήναις 1881. Επίσης: "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879", σελ. 124.
24. Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός - Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες Α', εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1890, σελ. 90.
25. Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες - Α' Πληθυσμός κατά Νομούς, Επαρχίας, Δήμους, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1897, σελ. 106.
26. Υπουργείο των Εσωτερικών, Υπηρεσία Απογραφής, Στατιστικά Αποτελέσματα της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 27 Οκτωβρίου 1907", Επιμέλεια: Γεωργίου Χωματιανού, τόμος δεύτερος, εκ του Τυπογραφείου Μιχαήλ Νικολαΐδου, Εν Αθήναις 1909, σελ. 395.
27. Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1921. Επίσης: "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", σελ. 239.
28. Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928". (Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 διατάγματος), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928", σελ. 278.
29. Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1950. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940", σελ. 306.
30. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1955. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951 Αρχειοθετήθηκε 2013-05-14 στο Wayback Machine.", σελ. 149.
31. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ. 46929/6877/1961 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1962. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961", σελ. 144.
32. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ, 3893/Ε637/1972 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Βοηθού Πρωθυπουργού και Εσωτερικών), Αθήναι 1972. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971", σελ. 140.
33. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981". (Κυρώθηκε με την 7908/Δ'554/12-4-1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), Αθήναι 1982. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981", σελ. 150.
34. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991". (Κυρώθηκε με την 24197/Γ' 3812/24-11-1993 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών), Αθήνα 1994. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991", σελ. 183.
35. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001". (Κυρώθηκε με την 6821/Γ5-908/4-6-2002 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης), Αθήνα 2003. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001", σελ. 179.
36. "Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. Μόνιμος Πληθυσμός Αρχειοθετήθηκε 2016-04-18 στο Wayback Machine.", Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).
37. Γλυκορρίζι Αρχειοθετήθηκε 2019-11-22 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: petrinagefiria.com
38. Οδογέφυρο στο Γλυκορρίζι Αρχειοθετήθηκε 2017-03-17 στο Wayback Machine., με πηγή: Γιώργος και Έυη Μπελληγιάννη, "Πέτρινα τοξωτά γεφύρια της Ελλάδας", εκδ. Μίλητος, 2011, σελ. 442, από την ιστοσελίδα: petrinagefiria.com
39. Τρίτοξη Τρενογέφυρα στο Γλυκορρίζι Αρχειοθετήθηκε 2017-03-15 στο Wayback Machine., με πηγή: Γιώργος και Έυη Μπελληγιάννη, "Πέτρινα τοξωτά γεφύρια της Ελλάδας", εκδ. Μίλητος, 2011, σελ. 442, από την ιστοσελίδα: petrinagefiria.com
40. Πεντάτοξη Τρενογέφυρα στο Γλυκορρίζι Αρχειοθετήθηκε 2017-03-15 στο Wayback Machine., με πηγή: Γιώργος και Έυη Μπελληγιάννη, "Πέτρινα τοξωτά γεφύρια της Ελλάδας", εκδ. Μίλητος, 2011, σελ. 442, από την ιστοσελίδα: petrinagefiria.com

Πηγές

• Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985).
• Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987.
• Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993.
• Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δήμος Τριφυλίας, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.