Ο οικισμός αυτός βρίσκεται ανατολικά της Κυπαρισσίας, σε απόσταση περίπου 1,5 χιλιόμετρο και κοντά στον οικισμό των Μπλεμενιάνων,[4] από τον οποίο απέχει περίπου 800 μέτρα. Είναι σε υψόμετρο 116[1] μέτρα και απέχει περίπου 1,5 χιλιόμετρο από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους.
Ιστορία
Η ονομασία του χωριού προέρχεται από τους πολλούς, περισσότερους από δέκα, νερόμυλους,[5] στους οποίους παλαιότερα οι αγρότες της περιοχής της Κυπαρισσίας άλεθαν το σιτάρι. Οι μύλοι αυτοί σήμερα δεν είναι λειτουργικοί, εκτός από τον Μύλο του Μαυρογένη ή Μύλο του Κατσαμπρόκου, που έχει ανακαινιστεί.
Οι Μύλοι είναι οικισμός, ο οποίος αρχικά προσαρτήθηκε στον παλαιό Δήμο Κυπαρισσίας και αναφέρεται το 1879 με 140 κατοίκους[6] και το 1889[7][8] με 221 κατοίκους.[9] Λίγα χρόνια αργότερα όμως, το 1897, ο οικισμός καταργήθηκε.[10]
Ο οικισμός αποτελείται από τα σπίτια και τους παλαιούς νερόμυλους. Διαθέτει επίσης παραδοσιακό Οινομαγειρείο.[4] Η εκκλησία του χωριού είναι ο Ιερός Ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας και κάθε χρόνο πραγματοποιείται σε αυτόν ο εορτασμός στην μνήμη του Αγίου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης (στις 21 Μαΐου), τελείται εσπερινός με αρτοκλασία, καθώς και λιτανεία. Την παραμονή της εορτής, γίνεται παραδοσιακό λαϊκό γλέντι-πανηγύρι με μουσική, στο οποίο προσφέρονται γουρουνοπούλα, κρασί και διάφορα τοπικά εδέσματα.[5]
Αξιοθέατα
Αξιοσημείωτη είναι η θέα που υπάρχει από το χωριό προς την πόλη, το κάστρο της Κυπαρισσίας, καθώς και τον Κυπαρισσιακό κόλπο.
Ο υδρόμυλος του Μαυρογένη
Ο Μύλος του Μαυρογένη ή Μύλος του Κατσαμπρόκου είναι από τους παλιότερους μύλους του χωριού, ο οποίος λειτουργεί περίπου από το 1850.[5] Το κτιριακό συγκρότημά του αποτελείται από τον μύλο, τον νερόπυργο, την κύρια κατοικία του μυλωνά, καθώς και ένα βοηθητικό κτίσμα. Στους χώρους του υπάρχουν παλαιά μηχανήματα, μυλόπετρες, το πετρόχτιστο κανάλι μεταφοράς του νερού, εργαλεία, και άλλα αντικείμενα τα οποία χρησιμοποιούσε ο μυλωνάς. Ο Μύλος αυτός έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο, καθώς «αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα προβιομηχανικής εγκατάστασης και τον καλύτερα διατηρημένο μύλο εκτεταμένου δικτύου υδρόμυλων που αναπτύσσεται κατά μήκος του ιδίου ρέματος».[23] Κατά τη διάρκεια, μάλιστα, της Κατοχής 1941-1944 ο νερόμυλος αυτός ήταν το αρχηγείο των αντιστασιακών της περιοχής, και στη συνέχεια των ανταρτών του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, μετά την απελευθέρωση.[5] Σήμερα εκτός από την παραγωγή αλευριού, στους χώρους του μύλου λειτουργεί έκθεση λαογραφίας σχετική με την περιοχή, καφενείο στο οποίο διατίθενται διάφορα τοπικά παραδοσιακά προϊόντα, ενώ συχνά πραγματοποιούνται εκεί εικαστικές εκθέσεις, βραδιές ποίησης και διάφορες μουσικές εκδηλώσεις.[5]
