Λυκουδέσι Μεσσηνίας

Συντεταγμένες: 37°10′28.60″N 21°46′56.24″E

Λυκουδέσι
Λυκουδέσι Λυκουδέσι
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου (Έδρα: Πάτρα) Περιφέρεια Πελοποννήσου (Έδρα: Τρίπολη)
Περιφερειακή Ενότητα	Μεσσηνίας (Έδρα: Καλαμάτα)
Δήμος	Τριφυλίας (Έδρα: Κυπαρισσία)
Δημοτική Ενότητα	Τριπύλης
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοπόννησος
Νομός	Μεσσηνίας
Υψόμετρο	596[1]-600[2] μ.
Πληθυσμός
Μόνιμος	19
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Χρυσικός
Ταχ. κώδικας	24500 [3]
Τηλ. κωδικός	27610[4]
Δήμος Τριφυλίας

Το Λυκουδέσι^[2] ή Λυκουδέσιο, αναφερόμενο επίσημα ως το Λυκουδέσιον και παλαιότερα ως ο Χρυσικός, είναι ορεινός οικισμός κοντά στο Ραπτόπουλο και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Το Λυκουδέσι βρίσκεται περίπου 27,5 χιλιόμετρα προς τα νοτιοανατολικά της Κυπαρισσίας στον επαρχιακό δρόμο που ενώνει την Κυπαρισσία με την Μεσσήνη.^[5] Το χωριό είναι στα όρια των παλιών επαρχιών Τριφυλίας και Μεσσήνης, ανάμεσα στα χωριά του Ραφτόπουλου και της Τριπύλας, από τα οποία απέχει περίπου 4 χιλιόμετρα και 0,5 χιλιόμετρο αντίστοιχα.^[2] Το Λυκουδέσι είναι σε υψόμετρο 596^[1]-600^[2] μέτρα και απέχει 27,5 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους.

Ιστορία

Η περιοχή του οικισμού, κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου. Το ίδιο το χωριό έχει μακρόχρονη ιστορία. Κατά καιρούς αναφερόταν ως το Λυκουδέσι (Licudhessi) ή το Λυκουδέσιον ή η Λυκουδέση ή το Λιχουδέσι ή το Λιχούδεσι ή ο Χρυσικός. Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή του Δήμου Τριφυλίας, αλλά και την τοπική παράδοση, υπάρχουν δυο εκδοχές για την προέλευση της ονομασίας του χωριού.^[2] Σύμφωνα με την μια εκδοχή, μετά από επίθεση λύκου σε κάτοικο του χωριού, αυτός κατόρθωσε να δέσει τον λύκο με τριχιά, ενώ σύμφωνα με την δεύτερη εκδοχή η ονομασία προήλθε από κάτοικο της περιοχής με το όνομα ή παρατσούκλι Λύκος, ο οποίος διέθετε νερόμυλο στο κοντινό ποτάμι και η δέση του αυλακιού του νερόμυλου βρισκόταν κοντά στη μεγάλη βρύση του χωριού, ώστε η τοποθεσία αυτή πήρε την ονομασία «του Λύκου η δέση».^[2][5]

Ενετοκρατία

Την εποχή της Ενετοκρατίας αναφερόταν ως Λυκουδέσι (Licudhessi). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το Λυκουδέσι (Licudhessi), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).^[6]

Μάχη του Λυκουδεσίου

Στις 30 Απριλίου 1827 πραγματοποιήθηκε η Μάχη του Λυκουδεσίου,^[5] όπου δυνάμεις Τριφυλίων και Ολυμπίων με επικεφαλής τους Ντρέδες και τον παπα-Δημήτρη Παπατσώρη αντιμετώπισαν νικηφόρα και υποχρέωσαν σε υποχώρηση τμήματα του στρατού του Ιμπραήμ, τα οποία έφτασαν στην περιοχή του χωριού, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του στην Πελοπόννησο.

Διοικητική ιστορία

Το Λυκουδέσι προσαρτήθηκε στον παλαιό Δήμο Τριπύλης το 1835.^[7][8] Το χωριό αναφέρεται, το 1853 στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή ως χωριό του Δήμου Τριπύλης της Επαρχίας Τριφυλίας με πληθυσμό 188 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851.^[9] Το χωριό αναφερόταν επισήμως ως το Λυκουδέσιον, για πρώτη φορά, τουλάχιστον από 1889 ως και πριν το 1896, όταν η επίσημη εκφορά γίνεται με την ονομασία ως η Λυκουδέση, μέχρι και το 1907 που έγινε Λιχουδέσι, με βάση και τις σχετικές απογραφές των ετών αυτών. Το 1899 μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας,^[10] για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας,^[11] ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας.

Το 1912 το Λιχουδέσι ή Λυκουδέσι γίνεται έδρα στην Κοινότητα Λιχουδεσίου ή Λυκουδεσίου,^[12][13] στην οποία προσαρτώνται αρχικά τα χωριά Ασούτενα (σήμερα η Παλαιά Βρύση) και Κλωνί, και στη συνέχεια, από το 1919,^[14] προσαρτήθηκε και το χωριό Τριπύλα, το οποίο παρέμεινε στην κοινότητα αυτή μέχρι το 1928, καθώς στη συνέχεια έγινε έδρα της ομώνυμης Κοινότητας Τριπύλας.^[15]

Το 1940 ^[16] το χωριό ονομάζεται επίσημα ξανά, για δεύτερη φορά, ως το Λυκουδέσιον μέχρι το 1970,^[17] που του δόθηκε η ονομασία ο Χρυσικός και η κοινότητα ως Κοινότητα Χρυσικού. Η ονομασία αυτή χρησιμοποιήθηκε για μικρό χρονικό διάστημα, από το 1970 ως το 1978,^[18] όταν το επίσημο όνομα έγινε και πάλι, για τρίτη φορά, Λυκουδέσιον.

Το Λυκουδέσι παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας, από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», υπήχθη στην κατηργημένη Κοινότητα Τριπύλας,^[19][20] ως το 2010. Η Κοινότητα Τριπύλας μετονομάσθηκε επίσημα, το 2006, σε Κοινότητας Τριπύλης^[21] και καταργήθηκε στα τέλη του 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» το Λυκουδέσι ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας.^[2][22] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Το Λυκουδέσι σήμερα είναι η έδρα στην Τοπική Κοινότητα του Λυκουδεσίου του Δήμου Τριφυλίας, στην οποία υπάγεται και ο οικισμός του Κλωνίου.^[2]

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 27 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται με την κτηνοτροφία, καθώς και σε διάφορες αγροτικές εργασίες.^[2]

Εξέλιξη Πληθυσμού του Λυκουδεσίου Μεσσηνίας

Απογραφή	Πληθυσμός	Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού
1689	45[6]
1844	201[23]
1851	188[9]
1879	207[6][24]
1889	194[25]
1896	198[26]
1907	232[27]
1920	183[28]
1928	161[29]
1940	207[30]
1951	200[31]
1961	98[32]
1971	65[33]
1981	34[34]
1991	30[35]
2001	37[36]
2011	27[37]

Κτίρια – εκδηλώσεις

Εκτός από τα σπίτια υπάρχει η εκκλησιά του χωριού, η Αγία Σωτήρα, δηλαδή ο Ιερός Ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας και γιορτάζει στις 6 Αυγούστου με μεγάλο πανηγύρι.^[5]

Δείτε επίσης

• Κυπαρισσία
• Ραπτόπουλο
• Δήμος Τριφυλίας
• Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας
• Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας
• πρώην Κοινότητα Τριπύλης

Παραπομπές

1. Λυκουδέσι, από την ιστοσελίδα: buk.gr
2. 4) Τ.Κ. Λυκουδεσίου: Το Λυκουδέσι = Χρυσικό Αρχειοθετήθηκε 2017-07-06 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
3. Ταχυδρομικός Κώδικας Λυκουδέσι Μεσσηνίας.
4. Τηλεφωνικοί κωδικοί της Ελλάδας, Ζώνη 27: Κυπαρισσία: 27610
5. Μεσσηνία > Λυκουδέσι, από την ιστοσελίδα: greece.terrabook.com
6. Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών Αρχειοθετήθηκε 2015-12-09 στο Wayback Machine.», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος Αρχειοθετήθηκε 2017-11-06 στο Wayback Machine., Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Απογραφή 1689, Νο 118 Licudhessi - Απογραφή 1879, Νο 118 Λυκουδέσι, σελ. 704-705.
7. 21-04-1835.
8. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Λιχουδέσι (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
9. Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, Τα Ελληνικά, Εν Αθήναις, 1853, τόμος δεύτερος, σ. 582.
10. ΦΕΚ 136Α - 08/07/1899.
11. ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909.
12. ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912.
13. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Κ. Λυκουδεσίου ή Λιχουδεσίου (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
14. ΦΕΚ 195Α - 04/09/1919.
15. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Κ. Τριπύλας (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
16. 16/10/1940.
17. ΦΕΚ 247Α - 20/11/1970.
18. ΦΕΚ 18Α - 16/02/1978.
19. Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Κ. Τριπύλας (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
20. ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997.
21. ΦΕΚ 36Α - 16/02/2006.
22. ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010.
23. Σταματάκης, Ι. Δ., "Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος, Περιέχων τα Ονόματα, τας Αποστάσεις και τον Πληθυσμόν των Δήμων, Πόλεων Κωμοπόλεων και Χωρίων. / Ερανισθείς εκ διαφόρων επισήμων εγγράφων της Β. Κυβερνήσεως, και εκδοθείς υπό Ι. Δ. Σταματάκη". Εκ του Τυπογραφείου Γ. Βλασσαρίδου. Εν Αθήναις 1846, σελ. 41.
24. Υπουργείο Εσωτερικών, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879, εκ του Τυπογραφείου Σ. Κ. Βλαστού, Εν Αθήναις 1881. Επίσης: "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879", σελ. 125.
25. Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός - Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες Α', εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1890, σελ. 91.
26. Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες - Α' Πληθυσμός κατά Νομούς, Επαρχίας, Δήμους, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1897, σελ. 107.
27. Υπουργείο των Εσωτερικών, Υπηρεσία Απογραφής, Στατιστικά Αποτελέσματα της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 27 Οκτωβρίου 1907", Επιμέλεια: Γεωργίου Χωματιανού, τόμος δεύτερος, εκ του Τυπογραφείου Μιχαήλ Νικολαΐδου, Εν Αθήναις 1909, σελ. 395.
28. Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1921. Επίσης: "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", σελ. 238.
29. Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928". (Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 διατάγματος), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928", σελ. 279.
30. Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1950. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940", σελ. 308.
31. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1955. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951 Αρχειοθετήθηκε 2013-05-14 στο Wayback Machine.", σελ. 150.
32. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ. 46929/6877/1961 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1962. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961", σελ. 145.
33. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ, 3893/Ε637/1972 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Βοηθού Πρωθυπουργού και Εσωτερικών), Αθήναι 1972. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971", σελ. 141.
34. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981". (Κυρώθηκε με την 7908/Δ'554/12-4-1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), Αθήναι 1982. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981", σελ. 151.
35. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991". (Κυρώθηκε με την 24197/Γ' 3812/24-11-1993 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών), Αθήνα 1994. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991", σελ. 184.
36. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001". (Κυρώθηκε με την 6821/Γ5-908/4-6-2002 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης), Αθήνα 2003. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001", σελ. 186.
37. "Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. Μόνιμος Πληθυσμός Αρχειοθετήθηκε 2018-09-27 στο Wayback Machine.", Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).

Πηγές

• Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985).
• Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987.
• Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993.
• Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δήμος Τριφυλίας, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.