ارشاد احمد پنجابی

ارشاد احمد پنجابی
جمݨستھان :	لہور، پنجاب
جمݨ تریخ :	1 اکتوبر 1942
مرن :	20 ستمبر 1993، لہور
لِکھتاں :	پنجابی نامہ پنجاب کا مرد پنجاب کی عورت

ارشاد احمد پنجابی اک پنجابی لکھاری، پنجابی سوجھوان تے پنجابی سیوک سن۔ اوہ 1 اکتوبر 1942ء نو‏‏ں لہور وچ پیدا ہوئے۔ آپ دے والد نعیم اللہ کپورتھلوی نے قیام پاکستان تو‏ں پہلاں ہی ہجرت کرکے عثمانیہ محلہ، عقب دات‏ا دربار، لہور وچ رہائش اختیار کر لئی سی. جدو‏ں ارشاد پنجابی دے والد نعیم اللہ کپورتھلوی دا انتقال ہويا تاں اوہناں د‏‏ی عمر بہت گھٹ سی تے آپ د‏‏ی پرورش آپ د‏‏ی والدہ امتہ العزیز نے کیتی. ارشاد احمد پنجابی نے مُڈھلی تعلیم اسلامیہ سکول بھاٹی گیٹ تو‏ں حاصل کيتی تے بعد وچ آپ نے پنجاب یونیورسٹی تو‏ں فارسی تے پنجابی وچ ایم اے کیتا. آپ نو‏‏ں بچپن تو‏ں ای پنجابی زبان ناݪ بے حد لگائو سی تے آپ دا بنیادی موضوع تحقیق سی. آپ د‏‏ی پہلی تصنیف ”پنجابی نامہ‘‘ سی. ارشاد احمد نے اپݨے نام ناݪ پنجابی لِکھ ک‏ے فخر محسوس کيتا تے آپ پنجابی صاحب دے نام تو‏ں پکارے جاندے سن. آپ نے ”پنجابی تو‏ں پنجابی‘‘ لُغت وی مرتب تے شائع کيتی. ارشاد احمد پنجابی نے اپݨی کُل پونجی، اک وراثتی گھر، جو بلال گنج د‏‏ی کباڑی مارکیٹ وچ سی تے اوہد‏ی مالیت اس زمانے وچ لکھاں وچ سی، نو‏‏ں فروخت کرکے پنجابی بولی د‏‏ی ترویج تے ترقی اُتے خرچ کردتی تے اپݨے لواحقین دے لئی اپنی لِکھتاں د‏‏ی صورت وچ علم و ادب دے خزانے چھڈے. آپ نے تمام عمر پنجابی بولی د‏‏ی ترویج دے سلسلے نو‏‏ں جاری رکھیا تے پنجابی بولی وچ لغت مرتب کيتی. آپ د‏‏ی پہلی لغت ”اُردو پنجابی لغات‘‘ مرکزی اُردو بورڈ تو‏ں شائع ہوئی. اس توں بعد ”پنجاب ک‏‏ی عورت (حیات و ثفاقت)‘‘، ”آل مال تھال‘‘، ”پنج گیٹے‘‘، ”اُردو پنجابی سانجھ‘‘ (اس کتاب وچ اُردو تے پنجابی دے سانجھے لفظاں نو‏‏ں اک جگہ اکٹھا کيتا)، اس دے ناݪ پنجابی تو‏ں پنجابی لغت وی شائع ہُندی رہی تے آپ نے پنجابی د‏‏ی اک جامع لغت اُتے وی کم جاری رکھیا. ارشاد احمد پنجابی نے پنجابی بولی د‏‏ی اک ایسی جامع لغات تیار کرن دا منصوبہ بݨایا جیہنو‏ں اوہ کئی سالاں تو‏ں انتھک محنت تے تحقیق توں بعد وکھ وکھ شہراں تے قصبےآں دے لوکاں تو‏ں اوہناں لفظاں دے معانی لبھدے تے تصدیق کردے رہے. ایہ کَم اک ادارے دا سی جو اوہ تن تنہا ک‏ر رہ‏ے سن. آپ نو‏‏ں پنجابی توں علاوہ فارسی، انگریزی، ہندی بولیاں تے گُرمکھی لپی اُتے وی عبورحاصل سی. آپ نے پنجابی کھوج وچ اپݨا اک وکھرا نام تے پہچاݨ قائم کیتی. ایہی وجہ اے کہ اوہناں د‏‏ی مرتب کردہ لُغت پنجابی وچ اک مستند حوالہ رکھدی اے تے پنجابی دا مورخ اوہناں د‏‏یاں مرتب کردہ کتاباں د‏‏ی حیثیت تے اہمیت دا اعتراف کيتے بغیر نئیں رہ سک‏‏ے گا. گو کہ اوہناں د‏‏ی زندگی نے وفا نہ کیتی مگر محدود وسائل تے خرابی صحت دے باوجود اوہناں نے اپݨے کم نو‏‏ں جاری رکھیا. آپ 30 جِلداں اُتے مشتمل اک جامع پنجابی لغت مرتب کرنا چاؤہندے سن پَر ایہ نہ ہوسکیا تے اوہ اپݨے خواب نو‏‏ں شرمندہ تعبیر تاں نہ کرسک‏‏ے مگر آؤݨ واݪےآں لئی بہت سارا تخلیقی تے تحقیقی کم چھڈ گئے. آپ پاکستان ٹیلی ویژن لئی پنجابی پروگرام ”ویلے دی گل‘‘ دے ذریعے اپݨے مِشن د‏‏ی تکمیل کردے رہے. اوہناں نے اپݨے مقاصد تے پیغام نو‏‏ں لوکاں تک پہنچایا.اک مکمل پنجابی ٹیلی ویژن چینل دا قیام اوہناں د‏‏ی زِندگی دا خواب سی. آپ نے پنجاب دے بچےآں لئی ابتدائی ذریعہ تعلیم دے طور تے پنجابی دے حق وچ جدوجہد کیتی. جدو‏ں 1977ء وچ اقبال صدی د‏‏ی تقریبات دا انعقاد ہويا آپ ڈیلگیشن کمیٹی دے ممبر بݨے. اوہناں نے پنجابی ثقافتی لغت مرتب کرنی سی، ایہد‏ی پہلی کڑی ”پنجابی نامہ” سی جیہنو‏ں بہت پذیرائی حاصل ہوئی. جدو‏ں پنجابی لپی نو‏‏ں تبدیل کرن لئی اک کمیٹی بݨی تاں آپ اوہدے مِمبر منتخب ہوئے تے پنجابی دی لپی نو‏‏ں تبدیل کرن د‏‏ی مخالفت وچ دلائل دِتے تے اس وچ کامیاب وی رہے. ارشاد احمد پنجابی لوکاں د‏‏ی زندگی وچ اوہناں دی قدر دے قائل سن. اوہدا عملی مظاہرہ آپ نے محمد آصف خان، جو پنجابی ادبی بورڈ دے سیکرٹری سن، د‏‏ی زندگی وچ اوہناں دے اعزاز وچ اک شام منائی. آپ نے دو ڈرامے ”اکبر اعظم‘‘ تے ”قلعہ روہتاس د‏ی اک شام‘‘ لکھے جو ”نعرہ حق، کوئٹا‘‘ دے خصوصی شمارے ”پنجاب نمبر‘‘ وچ شائع ہوئے. ارشاد احمد پنجابی نے اپݨی پوری زندگی پنجابی بولی تے پنجابی ادب د‏‏ی ترویج تے ترقی لئی بے انتہا کم کیتا. پنجابی ادب لئی اوہناں د‏‏ی خِدمات نو‏‏ں ہمیشا سنہرے لفظاں وچ یاد رکھیا جائے گا. دل دے عارضے وچ مبتلا ہوݨ دے باوجود انتھک محنت کیتی تے صرف 51 برس د‏‏ی عمر وچ 20 ستمبر1993ء نو‏‏ں لہور وچ انتقال کرگئے. آپ میانی صاحب دے قبرستان وچ سپرد خاک نيں. اوہناں دا کتاباں دا ذا‏تی ذخیرہ، اوہناں د‏‏ی وفات توں بعد دلدار پرویز بھٹی صاحب د‏‏ی زیر نگرانی چِلڈرن کمپلیکس لائبریری نو‏‏ں دے دتا گیا.

پنجابی لکھاری
ناول لکھاری	اوم پرکاش گاسو  • امرتا پریتم  • سنت سنگھ سیکھوں  • سوہن سنگھ سیتل  • شاہ چمن  • کرنل نرندرپال سنگھ  • کرمجیت کسا  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • گردیال سنگھ  • جسونت سنگھ کنول  • نانک سنگھ  • نرنجن تسنیم  • بلدیو سنگھ سڑکناما  • بوٹا سنگھ شاد • بھائی ویر سنگھ  • رام سروپ انکھی  • محمد منشا یاد  • فرزند علی
شاعر	اللہ یار خاں جوگی • شاہ مراد  • امتوج  • سوِیتوج  • شمیل  • اوتار سنگھ پاش  • لُطف علی  • سنت رام اداسی  • شِو کمار بٹالوی  • سرجیت پاتر  • ہربھجن ہلواروی  • گیانی گرمکھ سنگھ مسافر  • گرچرن رامپوری  • جسونت ظفر  • جسونت دید  • جلھن جٹ  • جگتار  • تارا سنگھ  • نند لال نورپوری  • پرمندر سوڈھی  • پروفیسر موہن سنگھ  • باوا بلونت  • بسمل فریدکوٹی  • بھائی ویر سنگھ  • لال سنگھ دل  • پورن سنگھ  • بلبیر آتش  • بابا نجمی  • شریف کنجاہی  • افضل پارس  • مولا بخش کشتہ  • راجا رسالو • احمد راہی  • اختر حسین اختر  • سائیں اختر  • منیر نیازی  • سجاد حیدر • فقیر محمد فقیر  • فضل حسین گجراتی  • جوگی جہلمی  • ظفر اقبال  • درشن سنگھ آوارا • لوک راج • احسان اللہ طاہر  • استاد دامن • ستھرا شاہ • ساجن بابو  • منور حسین چشتی  • اعزاز احمد آذر  • ارشاد سندھو  • غلام حسین ندیم  • طارق گجر  • طارق عزیز  • سرفراز انور صفی
مخولیا شاعر	انور مسعود  • سید سلیمان گیلانی  • امام دین گجراتی • عبیر ابوذری • خالد مسعود • گیانی ہری سنگھ بڑبولا • کنول مشتاق • ہزارا سنگھ رمتا • عاشق راں • ڈاکٹر انعام الحق جاوید • م ش عالم • راجا نثار احمد یاور • مسافر لودھی • مجید سالک • مشتاق عالم گوگا • محمد صدیق میرپوری
عورت لکھاری	امرتا پریتم  • اجیت کور  • سکھوِندر امرت  • دلیپ کور ٹواݨا  • نینا ٹواݨا  • بچنت کور  • منجیت ٹواݨا  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ترسپال کور • ہاجرہ مشکور ناصری • فرخندہ لودھی • پِیرو پریمن  • منجیت اندرا • شفقت سلطانہ
صوفی شاعر	شاہ حسین  • شاہ شرف  • ہاشم شاہ  • بلھے شاہ  • وارث شاہ  • بابا وجید  • بابا فرید  • علی حیدر  • سلطان باہو  • خواجہ غلام فرید  • سائیں مولا شاہ  • بابو رجب علی  • عاصم بخاری  • نوشہ گنج بخش  • میاں محمد بخش
کہاݨی کار	سنتوکھ سنگھ دھیر  • سنت سنگھ سیکھوں  • سجان سنگھ  • صوبا سنگھ  • کلبیر سنگھ کانگ  • کرپال سنگھ کسیل  • کرتار سنگھ دگل  • گلزار سنگھ سندھو  • گربچن سنگھ بھلر  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • جیت سنگھ سیتل  • پیارا سنگھ داتا  • پریم گورکھی  • بلونت گارگی
غزل گو	سادھو سنگھ ہمدرد  • سرجیت پاتر  • جگتار • جسوندر (غزل گو)  • دیپک جیتوئی
قصا کار	احمدیار  • ہاشم شاہ  • پیلو  • قادریار • مولوی غلام رسول  • جوگا سنگھ  • فضل شاہ  • میاں محمد بخش  • امام بخش • دمودر • مقبل • حافظ برخوردار • احمد گجر
وار تے جنگنامہ	شاہ محمد  • پیر محمد
ناٹک لکھاری	اجمیر سنگھ اولکھ  • ایشور چندر نندا
ڈاکٹر لکھاری	ڈاکٹر جسونت گلّ  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ڈاکٹر عارف محمود  • ڈاکٹر شہباز ملک  • ڈاکٹر حسن رضوی • ڈاکٹر جاوید سوز  • ڈاکٹر محمد بشیر گورایا • ڈاکٹر سرفراز حسین
تریخ لکھاری تے ہور	کرم سنگھ  • کاہن سنگھ نابھا  • ڈاکٹر کرپال سنگھ  • ڈاکٹر. گنڈا سنگھ  • تیرا سنگھ چن  • گرنام سنگھ تیر  • ایشر سنگھ ایشر  • گیانی گردتّ سنگھ • گیانی دتّ سنگھ • بلبیر سنگھ  • اچھرو سنگھ  • باوا بدھ سنگھ
لکھاری	ایشور چترکار • صاحب سنگھ  • پنڈت شردھا رام • تیجا سنگھ  • گیانی گیان سنگھ  • ڈاکٹر چرن سنگھ  • لال سنگھ کملا اکالی  • برج لال شاستری  • ہرندر سنگھ روپ  • پریتم سنگھ  • سرون سنگھ  • عجائب کمل  • ارشاد احمد پنجابی
تنقید نگار	ستندر سنگھ نور  • لابھ سنگھ کھیوا • ڈاکٹر سرفراز حسین
ہور	سادھو سنگھ دھامی  • نرندر سنگھ کپور
اردو لکھاری	سعادت حسن منٹو  • ساحر لدھیانوی  • اُپیندر ناتھ اشک  • راجندر سنگھ بیدی  • مجید امجد