| ارشاد احمد پنجابی
|
| جمݨستھان : |
لہور، پنجاب
|
| جمݨ تریخ : |
1 اکتوبر 1942
|
| مرن : |
20 ستمبر 1993، لہور
|
| لِکھتاں : |
پنجابی نامہ
پنجاب کا مرد
پنجاب کی عورت
|
ارشاد احمد پنجابی اک پنجابی لکھاری، پنجابی سوجھوان تے پنجابی سیوک سن۔ اوہ 1 اکتوبر 1942ء نوں لہور وچ پیدا ہوئے۔ آپ دے والد نعیم اللہ کپورتھلوی نے قیام پاکستان توں پہلاں ہی ہجرت کرکے عثمانیہ محلہ، عقب داتا دربار، لہور وچ رہائش اختیار کر لئی سی. جدوں ارشاد پنجابی دے والد نعیم اللہ کپورتھلوی دا انتقال ہويا تاں اوہناں دی عمر بہت گھٹ سی تے آپ دی پرورش آپ دی والدہ امتہ العزیز نے کیتی. ارشاد احمد پنجابی نے مُڈھلی تعلیم اسلامیہ سکول بھاٹی گیٹ توں حاصل کيتی تے بعد وچ آپ نے پنجاب یونیورسٹی توں فارسی تے پنجابی وچ ایم اے کیتا. آپ نوں بچپن توں ای پنجابی زبان ناݪ بے حد لگائو سی تے آپ دا بنیادی موضوع تحقیق سی. آپ دی پہلی تصنیف ”پنجابی نامہ‘‘ سی. ارشاد احمد نے اپݨے نام ناݪ پنجابی لِکھ کے فخر محسوس کيتا تے آپ پنجابی صاحب دے نام توں پکارے جاندے سن. آپ نے ”پنجابی توں پنجابی‘‘ لُغت وی مرتب تے شائع کيتی. ارشاد احمد پنجابی نے اپݨی کُل پونجی، اک وراثتی گھر، جو بلال گنج دی کباڑی مارکیٹ وچ سی تے اوہدی مالیت اس زمانے وچ لکھاں وچ سی، نوں فروخت کرکے پنجابی بولی دی ترویج تے ترقی اُتے خرچ کردتی تے اپݨے لواحقین دے لئی اپنی لِکھتاں دی صورت وچ علم و ادب دے خزانے چھڈے.
آپ نے تمام عمر پنجابی بولی دی ترویج دے سلسلے نوں جاری رکھیا تے پنجابی بولی وچ لغت مرتب کيتی. آپ دی پہلی لغت ”اُردو پنجابی لغات‘‘ مرکزی اُردو بورڈ توں شائع ہوئی. اس توں بعد ”پنجاب کی عورت (حیات و ثفاقت)‘‘، ”آل مال تھال‘‘، ”پنج گیٹے‘‘، ”اُردو پنجابی سانجھ‘‘ (اس کتاب وچ اُردو تے پنجابی دے سانجھے لفظاں نوں اک جگہ اکٹھا کيتا)، اس دے ناݪ پنجابی توں پنجابی لغت وی شائع ہُندی رہی تے آپ نے پنجابی دی اک جامع لغت اُتے وی کم جاری رکھیا.
ارشاد احمد پنجابی نے پنجابی بولی دی اک ایسی جامع لغات تیار کرن دا منصوبہ بݨایا جیہنوں اوہ کئی سالاں توں انتھک محنت تے تحقیق توں بعد وکھ وکھ شہراں تے قصبےآں دے لوکاں توں اوہناں لفظاں دے معانی لبھدے تے تصدیق کردے رہے. ایہ کَم اک ادارے دا سی جو اوہ تن تنہا کر رہے سن. آپ نوں پنجابی توں علاوہ فارسی، انگریزی، ہندی بولیاں تے گُرمکھی لپی اُتے وی عبورحاصل سی. آپ نے پنجابی کھوج وچ اپݨا اک وکھرا نام تے پہچاݨ قائم کیتی. ایہی وجہ اے کہ اوہناں دی مرتب کردہ لُغت پنجابی وچ اک مستند حوالہ رکھدی اے تے پنجابی دا مورخ اوہناں دیاں مرتب کردہ کتاباں دی حیثیت تے اہمیت دا اعتراف کيتے بغیر نئیں رہ سکے گا. گو کہ اوہناں دی زندگی نے وفا نہ کیتی مگر محدود وسائل تے خرابی صحت دے باوجود اوہناں نے اپݨے کم نوں جاری رکھیا. آپ 30 جِلداں اُتے مشتمل اک جامع پنجابی لغت مرتب کرنا چاؤہندے سن پَر ایہ نہ ہوسکیا تے اوہ اپݨے خواب نوں شرمندہ تعبیر تاں نہ کرسکے مگر آؤݨ واݪےآں لئی بہت سارا تخلیقی تے تحقیقی کم چھڈ گئے. آپ پاکستان ٹیلی ویژن لئی پنجابی پروگرام ”ویلے دی گل‘‘ دے ذریعے اپݨے مِشن دی تکمیل کردے رہے. اوہناں نے اپݨے مقاصد تے پیغام نوں لوکاں تک پہنچایا.اک مکمل پنجابی ٹیلی ویژن چینل دا قیام اوہناں دی زِندگی دا خواب سی. آپ نے پنجاب دے بچےآں لئی ابتدائی ذریعہ تعلیم دے طور تے پنجابی دے حق وچ جدوجہد کیتی. جدوں 1977ء وچ اقبال صدی دی تقریبات دا انعقاد ہويا آپ ڈیلگیشن کمیٹی دے ممبر بݨے. اوہناں نے پنجابی ثقافتی لغت مرتب کرنی سی، ایہدی پہلی کڑی ”پنجابی نامہ” سی جیہنوں بہت پذیرائی حاصل ہوئی. جدوں پنجابی لپی نوں تبدیل کرن لئی اک کمیٹی بݨی تاں آپ اوہدے مِمبر منتخب ہوئے تے پنجابی دی لپی نوں تبدیل کرن دی مخالفت وچ دلائل دِتے تے اس وچ کامیاب وی رہے.
ارشاد احمد پنجابی لوکاں دی زندگی وچ اوہناں دی قدر دے قائل سن. اوہدا عملی مظاہرہ آپ نے محمد آصف خان، جو پنجابی ادبی بورڈ دے سیکرٹری سن، دی زندگی وچ اوہناں دے اعزاز وچ اک شام منائی. آپ نے دو ڈرامے ”اکبر اعظم‘‘ تے ”قلعہ روہتاس دی اک شام‘‘ لکھے جو ”نعرہ حق، کوئٹا‘‘ دے خصوصی شمارے ”پنجاب نمبر‘‘ وچ شائع ہوئے. ارشاد احمد پنجابی نے اپݨی پوری زندگی پنجابی بولی تے پنجابی ادب دی ترویج تے ترقی لئی بے انتہا کم کیتا. پنجابی ادب لئی اوہناں دی خِدمات نوں ہمیشا سنہرے لفظاں وچ یاد رکھیا جائے گا. دل دے عارضے وچ مبتلا ہوݨ دے باوجود انتھک محنت کیتی تے صرف 51 برس دی عمر وچ 20 ستمبر1993ء نوں لہور وچ انتقال کرگئے. آپ میانی صاحب دے قبرستان وچ سپرد خاک نيں. اوہناں دا کتاباں دا ذاتی ذخیرہ، اوہناں دی وفات توں بعد دلدار پرویز بھٹی صاحب دی زیر نگرانی چِلڈرن کمپلیکس لائبریری نوں دے دتا گیا.
