PROFILBARU.COM

Regiment Gwardii Konnej Koronnej
	Historia
Państwo	I Rzeczpospolita
Rozformowanie	1794
	Dowódcy
Pierwszy	Jakub Henryk Flemming
	Działania zbrojne
	powstanie kościuszkowskie
	Organizacja
Dyslokacja	Stanowiska:; Warszawa; Kraków
Rodzaj wojsk	wojska lądowe
	Multimedia w Wikimedia Commons

Oficer i szeregowy Gwardii Konnej Koronnej w stroju paradnym w 1775

Regiment Gwardii Konnej Koronnej – oddział jazdy armii koronnej wojska I Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Gwardia Konna Koronna była formacją podległą bezpośrednio królowi, a opłacaną ze skarbu państwa. Zgodnie z etatem Sejmu niemego z 1717, regiment miał liczyć 1000 „porcji”^[2]. W 1766 ustanowiono nowy etat, zakładający 645 „głów”. W 1776 zredukowano liczebność etatową do 359 osób, a następnie jeszcze ograniczono - do 349 „głów”^[3]. W 1777 regiment składał się ze sztabu, lejbkompanii i chorągwi: płk. Lettowa, oberlejtnanta Gordona, oberlejtnanta Hoffmana, majora Dębickiego, Majora Rynkowskiego, kapitana Lantaua i kapitana Wierzbowskiego^[4].

Według lustracji w 1778 etat przewidywał 334 osoby, a stan faktyczny 426. Zgodnie z etatem z 1783 gwardia konna miała liczyć już 466 głów. Taka też liczebność etatowa regimentu przetrwała już bez zmian do wybuchu powstania kościuszkowskiego^[3].

W styczniu 1789 posiadał 465 „głów”^[5]. Po skompletowaniu w 1790 byłych pułków dragońskich, oddział liczył 465 żołnierzy^[6]. Od nazwiska dowódcy (Wilhelm Mier) nazywani „dragonami mirowskimi".

Regiment w 1792 liczył 487 „głów” i 429 koni^[7]. W 1794 w marcu liczyła 554 „głów” i 433 koni, w maju 660 „głów” i 476 koni, a we wrześniu 683 „głów” i 515 koni^[7].

Hala Mirowska w Warszawie stoi na miejscu koszar dragonów mirowskich.

Regiment w czasie powstania kościuszkowskiego

W kwietniu 1794 regiment posiadał 8 szwadronów, 554 głowy i 433 konie. Do 29 maja powiększył się o 186 rekrutów i 43 konie. Raport z 30 września podaje pełny stan regimentu – 683 osoby i 515 koni. Połowa regimentu w sile 335 osób i 299 koni uczestniczyła w bitwie pod Maciejowicami, przeszedłszy uprzednio cały szlak bojowy dywizji gen. mjr. Karola Sierakowskiego. 11 października zostało z tej komendy 75 szeregowych i podoficerów oraz 5 oficerów. W garnizonie Warszawa pozostało wówczas 276 ludzi i 110 koni, a w dywizji Ponińskiego 45 konnych. 16 października raport zbiorczy garnizonu Warszawa wykazywał w gwardii konnej 536 osób i 277 koni ^[8].

W chwili wybuchu powstania regimentem dowodził płk Dionizy Poniatowski. Podpułkownikiem był Ignacy Poświatowski, pierwszym majorem – Jan Hoffman, a drugim – Szymon Michalczewski. W pułku służył też sztabskpt. Jakub Szott, por. adiutant Gaszyński, por; Żurakowski, sztabskpt. Kajetan Jankowski, kpt. audytor Raczkowski^[9]. Później awansowali na majorów: Jan Strzałkowski, Stanisław Kosmowski, Stefan Kempiński, Józef Broniewski, Józef Montrym i Jakub Rau^[10].

Struktura regimentu

Stan liczebny gwardii na koniec kwietnia 1794^[11]:

Sztab

1 pułkownik
1 podpułkownik
2 majorów
5 kapitanów sztabowych
1 regkwatermistrz
1 oberaudiutant
1 adiutant
1 fregfel
1 beraiter
1 furier
1 paukier
1 frębacz
1 konował
1 siodlarz
1/0 puszkarz
2 profos i podprofos
/3 podchorążowie
/14 szeregowi

Razem sztab 23 według etatu, 39 faktycznie, 1 brak, 17 nadkompletowych

Chorągwie

3 kapitanów
8 poruczników
8 chorążych
8 wachmistrzów
8/5 podchorążych
8 furierów
8 trębaczy
8 felczerów
24/23 kaprali
360/420 szeregowych

Razem w chorągwiach: etat-443, faktycznie 420

Ogółem: etat 466, faktycznie 459

Żołnierze regimentu

W regimencie etatami oficerskimi były: szef regimentu, felczer, pułkownik, podpułkownik (do 1782 - dwóch), 2 majorów, 3 kapitanów z kompaniami, 5 kapitanów sztabowych, regimentskwatermistrz, audytor, adiutant, bereiter w randze porucznika, 8 poruczników, 8 chorążych^[12].

Szefowie regimentu^[1]^[13]:

feldm. Jakub Henryk Flemming (1717),
gen. lejtn. Stanisław Lubomirski^[a] (1754-1760),
gen. lejtn. Kazimierz Poniatowski (1760),
Wincenty Potocki (6 grudnia 1773-1793)
ks. Stanisław Poniatowski (1794-)

Pułkownicy^[1]^[13]:

Wilhelm Mier (1717),
gen. mjr Karol Jordan (1767 (?)^[1])
Henryk Lettow (1766-1782)
Józef Hoffman (1782-1792)
gen. mjr Dionizy Poniatowski (1792-)

Bitwy i potyczki

Regiment brał udział w działaniach zbrojnych konfederacji barskiej. Nie wziął udziału w wojnie z Rosją 1792. Wchodził wówczas skład korpusu rezerwowego gen. Arnolda Byszewskiego^[12]. Walczył w czasie insurekcji warszawskiej. Jego żołnierze walczyli w bitwie pod Słonimiem (3 sierpnia 1794), bitwie pod Krupczycami (16 września 1794) i Brześciem (17 września 1794) i bitwie pod Maciejowicami (10 października 1794)^[1].

Uwagi

↑ Starosta bohusławski i cześnik koronny.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Gembarzewski 1925 ↓, s. 19.
↑ Górski 1894 ↓, s. 123.
↑ ^a ^b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 345.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 346.
↑ Górski 1894 ↓, s. 182.
↑ Górski 1894 ↓, s. 210.
↑ ^a ^b Ratajczyk i Teodorczyk 1987 ↓, s. 98.
↑ Bauer 1981 ↓, s. 201.
↑ Bauer 1981 ↓, s. 202.
↑ Bauer 1981 ↓, s. 203.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 347.
↑ ^a ^b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 348.
↑ ^a ^b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 349.

Bibliografia

Krzysztof Bauer: Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06605-1.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717–1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-7188-500-8.
Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.