Oblężenie Baru (1768)

Oblężenie Baru

konfederacja barska
Czas	19 czerwca 1768
Miejsce	Bar
Terytorium	Rzeczpospolita Obojga Narodów
Wynik	klęska konfederatów, zdobycie Baru przez Rosjan
Strony konfliktu
Imperium Rosyjskie konfederaci barscy
Dowódcy
gen. mjr Apraksin Franciszek Ksawery Branicki Adam Mrozowicki Kajetan Giżycki Wojciech Barczewski ks. Marek Jandołowicz
Straty
250 zabitych 150 zabitych w walce, 1162 jeńców, (w tym 250 zamordowanych), 45 armat
Położenie na mapie Polski w 1771 r. miejsce bitwy
49°04′N 27°40′E

Oblężenie Baru (inaczej obrona Baru) – obrona Baru w czasie Konfederacji Barskiej.

Po opuszczeniu Baru przez Józefa Pułaskiego powierzył on dowództwo obrony Baru członkowi Rady Generalnej Konfederacji – regimentarzowi wojsk koronnych Adamowi Mrozowickiemu^[1]. Kiedy Franciszek Ksawery Branicki 16 czerwca 1768 podszedł pod Bar, oddziały Adama Mrozowickiego „były w niegotowości, bowiem większa część koni była na paszy”. Znając od dziecka bardzo dobrze Franciszka Ksawerego, który był synem jego przyjaciela i sąsiada z Pokucia, Piotra Franciszka Branickiego, kasztelana bracławskiego, zażądał on, aby ten w tym dniu wstrzymał się z atakiem^[2]. Branicki złożył takie przyrzeczenie i go dotrzymał, za co go później Stanisław August w swoim liście pochwalił „...co w innym razie przeciwko cudzemu byłoby uchybieniem, tu jest zasługą”^[3]. Nazajutrz o świcie 17 czerwca 1768 r. wojska królewskie i rosyjskie, pod dowództwem Branickiego i generała Kreczetnikowa, zaatakowały Bar. Walki trwały do popołudnia, ale Adam Mrozowicki przy wydatnej pomocy kasztelenica Kajetana Giżyckiego, który nadbiegł w sukurs konfederatom, skutecznie obronił Bar, a Branicki „został spędzony z pozycji i długo goniony”. Według innej relacji wielka radość była w Barze, „że dumny Branicki haniebnie uciekał z rozpierzchniętym pułkiem królewskim, ledwo nie został złapanym, uciekł przecież, tylko się jego czapka w zdobyczy została”. Tadeusz Korzon tak o tym zdarzeniu pisze: „Król Stanisław August, ulegając żądaniu Repnina, wysłał swoją gwardyę konną na konfederatów pod dowództwem przyjaciela swego Ksawerego Branickiego, który wyruszył z Warszawy 29 maja 1768 (…) 16 czerwca 1768 przyszedł pod Bar w 1300 koni z 2 armatami; został wszakże odparty przez Mrozowickiego starostę stęgwilskiego, musiał zmykać i stracił czapkę.”^[4][5][6] Zasługi Mrozowickiego w obronie Baru zostały docenione zarówno przez Józefa Pułaskiego w jego uniwersale z 26 czerwca 1768 r., w którym pisał „…o heroicznej i szczęśliwej bitwie pod komendą regimentarską W. Imć Starosty Stęgwilskiego” oraz przez marszałków Konfederacji: Michała Hieronima Krasińskiego, Józefa Pułaskiego, Joachima i Mariana Potockich, którzy w liście do województw z 4 lipca 1768 pisali również o „…zasługach J.M Pana Mrozowickiego, starosty stęgwilskiego, (…) w szczęśliwych utarczkach [podczas obrony Baru]”^[7]. Po odparciu ataku Branickiego Mrozowicki został na polecenie Józefa Pułaskiego odwołany z podległymi wojskami do Raszkowa nad Dniestrem.

Dwa dni później 19 czerwca 1768 została stoczona kolejna bitwa przez konfederatów barskich pod wodzą Kajetana Giżyckiego, Wojciecha Barczewskiego i księdza Marka Jandołowicza bitwa obronna w fortecy Bar, zakończona jej szturmem i zdobyciem przez wojska rosyjskie generała–majora Apraksina, wspierane przez wierne Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu wojska koronne pod wodzą regimentarza Franciszka Ksawerego Branickiego.

Jakkolwiek wojska polskie nie wzięły bezpośredniego udziału w szturmie, to Branicki sam poprowadził żołnierzy rosyjskich na Bar, wydając im komendę naprzód (ros. приступай).

Rosjanie wzięli do niewoli 1162 jeńców i zdobyli 45 armat, 440 strzelb i 320 szabel, tracąc 250 ludzi. Straty konfederatów wyniosły 150 ludzi, jednak już po bitwie Rosjanie wymordowali 250 polskich jeńców.

Przypisy

1. WładysławW. Konopczyński WładysławW., Władysław Konopczyński, Konfederacja barska, t. 1-2, Warszawa 1991, s. 65 . Brak numerów stron w książce
2. KazimierzK. Pułaski KazimierzK., Kazimierz Pułaski, Pułascy herbu Ślepowron, w: Złota księga szlachty, rocznik 8, Poznań 1886, s. 246 . Brak numerów stron w książce
3. Korespondencya między Stanisławem Augustem a Ksawerym Branickim łowczym koronnym w roku 1768, wyd. L. Gumplowicz, Kraków 1872, s. 25
4. HenrykH. Schmitt HenrykH., Dzieje panowania Stanisława Augusta, t. 3, Lwów 1880, s. 87 . Brak numerów stron w książce
5. JózefJ. Wybicki JózefJ., Pamiętniki Józefa Wybickiego – senatora wojewody Królestwa Polskiego, Lwów 1881, s. 43 . Brak numerów stron w książce
6. TadeuszT. Korzon TadeuszT., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, t. 3, Kraków 1912, s. 130-131 . Brak numerów stron w książce
7. KazimierzK. Pułaski KazimierzK., Pułascy herbu Ślepowron, w: Złota księga szlachty, rocznik 8, Poznań 1886, s. 247-249 . Brak numerów stron w książce

Bibliografia

• Władysław Konopczyński: Konfederacja Barska (1936-1938) ISBN 83-85218-07-6 (t. 1) ISBN 83-85218-06-8 (t. 2).