Syn Marcelego i Antoniny[11]. Pochodził z wielodzietnej rodziny robotniczej, po śmierci ojca w 1914 rodzina utrzymywała się z pracy na roli oraz w tartaku. W latach 1918–1923 uczęszczał do Szkoły Powszechnej w Bliżynie, a następnie podjął pracę przy budowie fabryki amunicji w Skarżysku-Kamiennej.
Początki działalności politycznej
W 1925 objął posadę praktykanta gminnego. W 1928 przeniósł się do Końskich i podjął pracę w urzędzie gminy w Duraczowie; wówczas też wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej i Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych[11]. W 1934 za uprawianie agitacji przed wyborami samorządowymi został, na mocy decyzji wojewodykieleckiego, pozbawiony pracy. Następnie wyjechał do Wielunia, gdzie otrzymał posadę w Spółdzielczej Centrali Handlowej. Podjął tam także działalność w organizacjach o charakterze lewicowym, za co został ponownie zmuszony do zmiany miejsca pobytu – na podstawie ustawy O granicach państwa, według której władze mogły nakazać usunięcie z pasa przygranicznego osób karanych (Był wówczas prawomocnie skazany na rok więzienia za przestępstwo prasowe).
W 1936 przybył do Warszawy, gdzie z ramienia Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej wszedł w skład zarządu warszawskiego oddziału Związków Zawodowych Pracowników Spółdzielczych. Był członkiem Zarządu Stowarzyszenia „Szklane Domy”, Okręgowej Rady „Społem”, Zarządu Towarzystwa Wolnomyślicieli, redakcji „Chłopskiej Prawdy” oraz sekretarzem Centralnej Sekcji Spółdzielczej przy Zarządzie Głównym TUR. W 1938 założył Spółdzielnię Spożywców „Wyzwolenie”, której był prezesem do 1939. W spółdzielni zatrudnił (jako księgowego) Bolesława Bieruta, a w żoliborskiej komórce PPS współdziałał m.in. z Wandą Wasilewską. W 1938 rozpoczął naukę w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie na Wydziale Prawa i Ekonomii.
W maju 1941 wstąpił do organizacji „Barykada Wolności”, a po aresztowaniu jej przywódców przez Niemców wraz ze Stanisławem Chudobą przejął nad nią kontrolę. 1 września 1941 wszedł do 6-osobowego kierownictwa organizacji Polscy Socjaliści i był jej członkiem Komitetu Centralnego, utworzonej w wyniku połączenia kilku grup lewicowo-socjalistycznych, konkurencyjnych wobec WRN. Na II zjeździe w kwietniu 1943, gdy PS zmieniło nazwę na Robotnicza Partia Polskich Socjalistów, został skarbnikiem jej Komitetu Centralnego. Partia ta na swoim III zjeździe we wrześniu 1943 za podstawę programową przyjęła walkę o Polską Republikę Socjalistyczną, a jednocześnie odrzuciła możliwość współpracy ze ZSRR i Polską Partią Robotniczą, argumentując to tym, że ZSRR żywi tendencje zaborcze, a PPR jest partią politycznie niesamodzielną i utworzoną z inspiracji czynników radzieckich[12]. Wystąpił przeciwko tym uchwałom, mimo ostrzeżeń, że PPR ma charakter agenturalny, stał się rzecznikiem porozumienia i współpracy z tą partią. Z powodu takiej postawy został usunięty z Komitetu Centralnego RPPS. Zdołał jednak skupić wokół siebie część działaczy, dla których opracował podstawę programową, tzw. „plan Tadeusza”, zakładający m.in. przyjęcie propozycji PPR z 1 kwietnia 1943 – utworzenia jednolitego frontu partii robotniczych oraz włączenia do koalicji radykalnych ludowców w celu utworzenia sojuszu robotniczo-chłopskiego. Podjął następnie rozmowy z PPR i już w październiku 1943 zawarł porozumienie z Władysławem Gomułką i Aleksandrem Kowalskim.
5 sierpnia 1944 w rozmowie ze Stanisławem Mikołajczykiem zaprzeczył, jakoby w Warszawie wybuchło powstanie: Żadnych walk w Warszawie nie było. W Warszawie panuje zupełny spokój[13]. Jednak już 1 września, przemawiając w Lublinie, obarczył odpowiedzialnością za wybuch powstania rząd RP na uchodźstwie, stwierdzając: Tragedia Warszawy to również złowrogi wynik nieodpowiedzialnej i podstępnej gry, podjętej przez klikę sanacyjną, która z brudnych pobudek żądzy władzy nad narodem dała hasło do przedwczesnej, nieprzygotowanej, beznadziejnej i nieuzgodnionej z sojusznikami walki powstańczej[14]. 11 września 1944 podczas obrad KRN, omawiając dotychczasowy sukces rządów PKWN, potępił zwolenników rządu londyńskiego: Na szczęście w narodzie naszym jest tylko garstka warchołów, od których cały naród odwraca się z odrazą i wzgardą. Szeregi ludzi dobrej woli, którzy dotychczas ulegali podszeptom tej gry bankrutów, topnieją z każdym dniem i najbliższe tygodnie pokażą, że bankruci londyńscy są zupełnie sami, odizolowani całkowicie od narodu[15].
Premier Rządu Tymczasowego RP
31 grudnia 1944 został premieremRządu Tymczasowego w jaki został przekształcony PKWN decyzją polityczną Józefa Stalina (formalnie w trybie dekretu KRN). W odezwie Do ludności wyzwolonej Warszawy pisał: Władzę w stolicy objął Rząd Tymczasowy, prawowity Rząd Polski, wyłoniony przez Krajową Radę Narodową na podstawie konstytucji z 1921 roku. [...] Odrzućcie precz podszepty rozbijaczy jedności narodowej, reakcyjnych bankrutów politycznych, sprawców naszych klęsk i nieszczęść narodowych, winowajców tragicznego powstania we wrześniu ubiegłego roku, podżegaczy wojny domowej z AK i NSZ[16].
W przemówieniu w Polskim Radiu mówił o Stalinie i Armii Czerwonej: Nie ma słów, którymi można by wyrazić ogrom szczęścia, jakie przepełnia serce każdego z nas, nie ma słów, którymi można by wyrazić w całej pełni podziękowanie i hołd naszej wyzwolicielce, bohaterskiej Armii Czerwonej, i jej genialnemu wodzowi, Marszałkowi Stalinowi[17].
21 kwietnia 1945 podpisał w Moskwie ze Stalinem Układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a ZSRR[18], jak również szereg innych porozumień.
W latach 1944–1947 przewodniczący Centralnego Komitetu Wykonawczego „lubelskiej” PPS, a do 1948 członek CKW i członek Rady Naczelnej. Od 1945 do 1947 był członkiem komisji politycznej CKW PPS. Nie wziął udziału w kongresie zjednoczeniowym PPR i PPS. W 1947 uzyskał mandat posła na Sejm Ustawodawczy oraz został ministrem administracji publicznej, 20 kwietnia 1949 został odwołany z rządu Józefa Cyrankiewicza. Do 1968 był dyrektorem Centralnego Zarządu Uzdrowisk. W 1956 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, z której wystąpił w 1970. W 1990 podjął próbę reaktywacji PPS, jednak założona przez niego partia, jedna z kilku o tej nazwie, nie odegrała żadnej roli w polityce.
Trudna droga. Od Piłsudskiego do Stalina. Fragmenty wspomnień. Redakcja „Tydzień Robotnika”. Terra Zakład Wydawnictw i Reklamy, Tadeusz Jędruszak, 1992. Brak numerów stron w książce
↑Do 31 grudnia jako Przewodniczący Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego.
↑5 lipca 1945 Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej zyskał uznanie międzynarodowe.
↑Do 31 grudnia 1944 zastępca przewodniczącego Krajowej Rady Narodowej
↑Edward Osóbka-Morawski pełnił stanowisko zastępcy przewodniczącego i zastępcy prezydenta Krajowej Rady Narodowej przed jej uznaniem międzynarodowym.
↑Do 31 grudnia 1944 jako kierownik resortu spraw zagranicznych.
↑Edward Osóbka-Morawski pełnił urząd kierownika resortu i ministra spraw zagranicznych w nieuznawanym międzynarodowo Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego i Rządzie Tymczasowym RP.
↑Adam Tarnowski pełnił urząd ministra spraw zagranicznych w rządzie Tomasza Arciszewskiego.
↑Edward Osóbka-Morawski pełnił urząd kierownika resortu rolnictwa i reform rolnych w nieuznawanym międzynarodowo Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego.
↑Juliusz Poniatowski pełnił urząd ministra rolnictwa i reform rolnych w rządzie Felicjana Sławoja Składkowskiego
↑Edward Bertold objął urząd ministra rolnictwa i reform rolnych w nieuznawanym międzynarodowo Rządzie Tymczasowym RP.
↑M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490 „w II rocznicę P.K.W.N. w wyróżnieniu zasług na polu pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju”.
↑M.P. z 1946 r. nr 65, poz. 125 - odznaczeni zostali członkowie delegacji Krajowej Rady Narodowej, którzy w marcu 1944 r. przeszli linię frontu.
↑M.P. z 1946 r. nr 116, poz. 216 „w uznaniu dla wielkich zasług, położonych w czasie najazdu niemieckiego lat 1939–1945 przy organizowaniu oddziałów partyzanckich i prowadzeniu walki z najeźdźcą”.
↑M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 „w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”.
.JPG)
