Arnarfjörður er annar stærsti fjörðurinn á Vestfjörðum eftir Ísafjarðardjúpi og er rétt sunnan við miðju kjálkans. Hann er um 30 km langur inn í botn Dynjandisvogs, 5 til 10 km breiður og afmarkast hið ytra af Kópanesi að sunnan og Sléttanesi að norðan. Inn úr honum skerast nokkrir minni firðir og vogar.
Lýsing
Sæbrött hamrafjöll liggja að firðinum yst, einkum að norðan, og hvarvetna er undirlendi lítið. Tvö forn eldfjöll eru við Arnafjörð, Kópur yst á Kópanesi og Kaldbakur við miðja norðurströndina. Í kringum Kaldbak fær landslagið sérstakan svip. Þar eru dalir og skörð, nær engir klettar en annars staðar kambar og strýtur og þar er líparít ráðandi bergtegund. Annars er aðalbergtegundin blágrýti, á milli blágrýtishraunlaganna er víða surtarbrandur og steingerðar og kolaðar plöntuleifar. Engin eldgos hafa orðið á Vestfjörðum síðustu 10 miljón árin.
Í innfjörðum Arnarfjarðar er víða mikil veðursæld þar sem þeir eru umkringdir háum fjöllum og eru þeir víða vaxnir birkikjarri. Í botni Borgarfjarðar er Mjólkárvirkjun, sem nýtir vatnsföll ofan af Glámuhálendinu til rafmagnsframleiðslu. Í botni Dynjandisvogs er fossinn Dynjandi sem er mesti foss á Vestfjörðum.
Norðan Arnarfjarðar er Hrafnseyri, kirkjustaður og fyrrum prestssetur. Bærinn hét upphaflega Eyri en hefur frá 13. öld verið kenndur við höfðingjann og lækninn Hrafn Sveinbjarnarson, sem þar bjó. Þar fæddist 17. júní1811Jón Sigurðsson, einn helsti leiðtogi í frelsisbaráttu íslendinga á 19. öld.
Bíldudalur er eina kauptúnið við Arnarfjörð. Það á sér langa og merka sögu, þar var meðal annars einn af verslunarstöðum einokunarverslunarinnar. Fljótlega eftir að verslun var gefin frjáls í lok 18. aldar eignaðist Ólafur Thorlacius verslunina og rak þaðan þilskipaútgerð og flutningaskip og seldi fisk beint til Spánar. Pétur J. Thorsteinsson rak einnig mikinn atvinnurekstur á Bíldudal milli 1880 og 1910 með útgerð og verslun.
Fram undir miðja 20. öld var Arnarfjörður þéttbyggður en nú eru einungis örfáir bæir eftir í byggð. Lítið undirlendi er víðast við fjörðinn og voru flestir bæir í fjarðarbotnum og í fjallshlíðum þar sem eitthvað underlendi var. Sjóróðrar voru stundaðir jafnhliða búskap frá öllum bæjum. Sjósókn var þó erfið á árabátum nema frá þeim bæjum sem voru utarlega í firðinum. Verstöðvar voru því reistar á ystu nesjum þar sem hægt var að lenda árabátum og má víða sjá rústir og aðrar leifar á ystur nesjum.
Margar sögur eru um skrímsli í Arnarfirði og er hann á stundum talin vera mesti skrímslafjörður á Íslandi. Fjörulallar voru víða, svo og ýmsar aðrar ókindir, í og við sjó. Dæmi voru um að togarar fengju skrímsli í vörpuna. [1]
Landnám
Samkvæmt Landnámu er Arnarfjörður kenndur við landnámsmanninn Örn, en þar segir svo: „Örn var maður ágætur. Hann var frændi Geirmundar heljarskinns. Hann fór af Rogalandi fyrir ofríki Haralds konungs. Hann nam land í Arnarfirði, svo vítt sem hann vildi.“ Samkvæmt Landnámu keypti Án rauðfeldur Grímsson land af Erni milli Langaness og Stapa í Arnarfirði og bjó sjálfur á Eyri. Dufan, leysingi Ánar, bjó í Dufansdal.
