Kalkosi Kilisesi (Gürcüce: კალკოსის ეკლესია), tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski afı Kalkosi olan İkizpınar köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Gürcüce elyazması Kalkosi İncili burada korunmuştur.[1][2]
Tarihçe
Bir Gürcü yerleşimi olan Kalkosi köyünün kilisesi, Tao bölgesinin 16. yüzyılın ortalarında Osmanlıların eline geçmesinden önce inşa edilmiştir. Kilisede Gürcü alfabesinin Hutsuri harfleriyle yazılmış yazıtı da bunu göstermektedir. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin 1907 yılındaki ziyareti sırasında Kalkosi Kilisesi Ermeni kilisesine çevrilmişti ve kilisenin cemaati de Ermenileşmiş, fakat sadece Türkçe konuşan Gürcülerden oluşuyordu. Bu tarihte kilise ayakta duruyordu ve etrafında mezarlık bulunuyordu.[3] Kilise 2017 yılında samanlık olarak kullanılıyordu.[4]
Mimari
Kalkosi Kilisesi, köyün kuzeyinde, evlerin arasında yer alır. Yüksekçe bir yerde dolgu duvar tekniğinde kabaca yontulmuş kırmızımsı, yeşilimsi ve siyah renkli taşlarla inşa edilmiştir. Dikdörtgen planlı, tek nefli yapının doğu yarısı ve örtüsü yıkılmış durumdadır. Kilisenin uzunluğu yaklaşık 13 metre, genişliği yaklaşık 7 metredir. Tek giriş kapısı batıda yer alır ve kapının yarım daire kemerli olduğu anlaşılmaktadır. Çatı örtüsü, apsis ve duvarları kısmen yıkılmıştır. Bununla birlikte günümüze ulaşan duvarların yüksekliği 3 metreyi bulur. Kuzey ve güney duvarda bulunan payanda kalıntıları, tonozu takviye eden kemerleri taşıdığını düşündürmektedir. Ekvtime Takaişvili'nin bulunduğu 1907 yılında kilise kullanılır haldeydi ve kapının sağ tarafındaki kırmızı taşa Gürcü alfabesinin Nushuri harfleriyle oyulmuş Gürcüce bir yazıt bulunuyordu. Bu yazıt Takaişvili tarafından “… უნი და მისი ასული ქ. ირინე ფ~დ ცოდვილი” şeklinde okunmuştur.[1][3][4]
Kaynakça
- ^ a b Fahriye Bayram - Turgay Yazar, "Artvin, Ardahan, Erzurum İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması - 2011", 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Çorum, 2012, 2. Cilt, s. 323. 9 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-975-17-3246-0
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 80, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 35". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021.
- ^ a b 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2018, s. 38. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
|
|---|
| Ortodoks | | Ardahan | |
|---|
| Artvin | |
|---|
| Erzurum | |
|---|
| Kars | |
|---|
| Diğer | |
|---|
|
|---|
| Katolik | |
|---|
1Türkiye'deki tek faal Gürcü kilisesidir |
