Artanuci Kilisesi (Gürcüce: არტანუჯის ეკლესია; okunuşu: "art'anucis ek'lesia"), tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin iline bağlı Ardanuç ilçesinin idari merkezi oalan Ardanuç kasabasında Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Eski Artanuci kasabasına sonradan Adakale dendiği için bu kilise Adakale Kilisesi olarak da bilinir. Artanuci Kilisesi, Ardanuç Kalesi içinde yer alan iki kiliseden biridir.[1]
Tarihçe
Artanuci Kilisesi'nin içinde yer aldığı Ardanuç Kalesi 5. yüzyılda, Gürcü kralı Vahtang Gorgasali döneminde inşa edilmiştir. Kilisenin ise, daha geç dönemde, 9-10. yüzyılda inşa edildiği mimari özelliklerinden anlaşılmaktadır.[2] Uzun süre Gürcülerin idari merkezi de olan Ardanuç, 1551 yılında Osmanlılar tarafından ele geçirilmiştir. Nikolay Marr, Şavşeti ve Klarceti bölgelerinde 1904 yılında yaptığı araştırma gezisi sırasında Artanuci Kilisesi'ni görmüş ve tanımlamıştır.[3]
Kilisenin bulunduğu Ardanuç Kalesi'nde 2021 yılında, kiliseyi de kapsayacak biçimde, Osman Aytekin başkanlığında arkeolojik kazılara başlanmıştır. Kazı üzerine açıklamalarında Aytekin, kale ile içindeki kiliseyi inşa eden Gürcülerden söz etmemiş, sadece Osmanlı ve Rus dönemi hakkında bilgiler vermiştir.[4][5]
Mimari
Artanuci Kilisesi, bugünkü Ardanuç kasabasının eski yerleşimi olan Adakale'nin kuzey ucunda, Ardanuç Suyu vadisine bakan kayalık bir tepede yer alır. Kilise, bu vadinin bir parçası olan düz yüzeyli kayada inşa edilmiştir. Artanuci Kilisesi, neredeyse tamamen yıkılmıştır. Bu yapıdan geriye sadece batı ve kuzey duvarlarının bazı bölümleri, güney duvarının 5 metre yüksekliğindeki orta kısmı ile sunak bölümünün kuzey ve batı duvarları kalmıştır.[2]
Nikolay Marr'ın 1904 yılında verdiği bilgiye göre kilise dikdörtgen planlı, kapalı haç planlı ve kubbeli bir yapıydı. Dört adet haç kolu orta bölümden açılıyordu. Bu kollardan biri doğudaki yuvarlak formlu apsisle, diğer üç kol köşeli duvarlarla son buluyordu. Haç kollarının arasındaki boşlukları, daha alçak biçimde inşa edilmiş kiler odaları dolduruyordu. Pastoforiumlar birer kapıyla yandaki haç kollarına bağlanıyordu. Sunağın bugüne ulaşmış kapının üzerinde bir kemer bulunmaktadır. Pastoforiumların apsisleri bulunmuyordu. Sunağın apsisinde iki adet pencere vardı. Diğer haç kollarında birer pencere bulunuyordu. Kilise iki giriş kapısına sahipti. Bu kapılardan biri güney cephesinin ortasında yer alıyordu ve kilisenin zeminin altındaki mezar odasına bu kapıdan iniliyordur.[3]
Kaynakça
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 129, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ a b "ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები" (2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2016, s. 72 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b Niko Mari, "შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები" (Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 251-252 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2
- ^ "27 Eylül 2024 tarihinde [[Wayback Machine]] sitesinde [https://web.archive.org/web/20240927184308/ arşivlendi].[[Kategori:Webarşiv şablonu wayback bağlantıları]] "Gevhernik Kalesi'nde arkeolojik kazı çalışması başlatıldı" Anadolu Ajansı". 27 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
- ^ "Gevhernik Kalesi'ndeki kazılarda çeşme ve sarnıç bulundu" - Anadolu Ajansı
|
|---|
| Ortodoks | | Ardahan | |
|---|
| Artvin | |
|---|
| Erzurum | |
|---|
| Kars | |
|---|
| Diğer | |
|---|
|
|---|
| Katolik | |
|---|
1Türkiye'deki tek faal Gürcü kilisesidir |
.JPG)
