Medal jest nagrodą dla osób zasłużonych w niesieniu pomocy lub pielęgnowaniu pamięci o osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości będących ofiarami zbrodni sowieckich, nazistowskich zbrodni niemieckich, zbrodni z pobudek nacjonalistycznych lub innych przestępstw stanowiących zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne, w okresie od 8 listopada 1917 do 31 lipca 1990. Do otrzymania medalu nie mają prawa osoby, które uczestniczyły w ww. zbrodniach.
Medal nadaje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Dyrektora Instytutu Solidarności i Męstwa po uzyskaniu pozytywnej opinii Rady Pamięci ww. Instytutu; zaś w przypadku osób nieposiadających obywatelstwa polskiego lub zamieszkałych stale za granicą – dodatkowo po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw zagranicznych.
Wygląd
Odznaką Medalu Virtus et Fraternitas jest okrągły, srebrzony i oksydowany medal o średnicy 36 mm, z wrzecionowatym uszkiem i kółkiem do zawieszenia. Na medalu umieszczony jest wypukły wizerunek orła państwowego, w otoku z majuskułowym, wypukłym napisem u góry VIRTUS ET FRATERNITAS (MĘSTWO I BRATERSTWO), a poniżej z dwiema wypukłymi, skrzyżowanymi, stylizowanymi gałązkami palmowymi. Na odwrotnej stronie medalu widnieje personifikacja Polonii – stylizowana postać kobiety w świetlistych zdobieniach sugerujących anielskie skrzydła, trzymająca w prawej ręce włócznię w kształcie włóczni św. Maurycego, a w lewej wieniec laurowy. W otoku umieszczony jest wypukły, majuskułowy napis będący cytatem słów Jana Pawła II: CZŁOWIEKA TRZEBA MIERZYĆ MIARĄ SERCA.
Medal zawieszony jest na purpurowej, rypsowej wstążce szerokości 36 mm, z dwoma złocistymi prążkami szerokości 4 mm, umieszczonymi w odległości 4 mm od brzegów wstążki.
Ustawa z dnia 9 listopada 2017 r. o Instytucie Solidarności i Męstwa imienia Witolda Pileckiego (Dz.U. z 2022 r. poz. 475);
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opisu, materiału, wymiarów, wzorów rysunkowych oraz sposobu i okoliczności noszenia odznak orderów i odznaczeń (Dz.U. z 2018 r. poz. 2076).
