Julien Bryan

Julien Bryan
	; Julien Bryan w Warszawie podczas filmowania Oblężenia
Prawdziwe imię i nazwisko	Julien Hequembourg Bryan
Data i miejsce urodzenia	23 maja 1899 ; Titusville
Data i miejsce śmierci	20 października 1974 ; Bronxville
Zawód	reżyser, dokumentalista, fotografik
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Film Oblężenie Juliena Bryana

Julien Hequembourg Bryan^[1] (ur. 23 maja 1899 w Titusville w stanie Pensylwania, zm. 20 października 1974 w Bronxville) – amerykański reżyser, dokumentalista i fotografik. Najbardziej znany jest z dokumentowania na taśmie filmowej życia w Polsce, Związku Radzieckim i III Rzeszy pomiędzy 1935 a 1939^[2].

Życiorys

Urodził się w 1899. Po skończeniu szkoły średniej zaciągnął się jako siedemnastolatek do armii; służył na froncie francusko-niemieckim I wojny światowej jako kierowca karetki^[3]. W czasie pobytu na froncie pisał dziennik, wydany potem w formie książkowej. Po powrocie do USA jeździł po kraju i prowadził wykłady o wojnie oraz opowiadał o własnych przeżyciach, uzupełniając przekaz własnymi zdjęciami^[3].

Wybrane zdjęcia Bryana z okresu I wojny światowej we Francji

Żołnierz podczas walk I wojny światowej (1917)
Lato w Argonny podczas I wojny światowej (1917)
Zniszczony dom w Dombasle-en-Argonne
Rozciągnięty drut kolczasty nad okopem żołnierzy francuskich w okolicach Saint-Thomas-en-Argonne(1917)
Żołnierz z karabinem maszynowym Colt (1917)

Pod wpływem tych działań postanowił kontynuować pracę dokumentalisty, fotografa i filmowca. W okresie dwudziestolecia zajmował się przygotowywaniem dokumentów o życiu ludzi w różnych częściach świata; skupiał się w nich na ukazywaniu codziennego życia i podobieństw do życia ludzi w USA^[3].

Obrona Warszawy

Do Warszawy dotarł 7 września 1939 z zamiarem dokumentowania życia miasta w okresie wojny. Od prezydenta Stefana Starzyńskiego otrzymał samochód, tłumacza i ochronę, by mógł bez przeszkód filmować miasto i pokazać światu dokument ukazujący niemieckie metody prowadzenia wojny totalnej i bombardowanie miasta przez Luftwaffe^[3]. Jest uważany za jedynego zagranicznego dziennikarza będącego w tym czasie w Warszawie^[4]. Przez Polskie Radio zaapelował wówczas do amerykańskiego prezydenta Franklina Roosevelta o pomoc dla warszawskich cywili, którzy znaleźli się na celu niemieckich bombowców^[5].

Julien Bryan wykonał pierwsze w historii kolorowe fotografie II wojny światowej w Polsce za pomocą filmu Kodachrome dostępnego w USA od 1935. Większość polskich prac Juliena Bryana stanowią jednak fotografie czarno-białe oraz pomalowane fotografie czarno-białe. Bryan przedstawił na autentycznych kolorowych fotografiach między innymi polskich żołnierzy, uciekających cywilów, pierwsze zniszczenia wojenne, niemiecki samolot He-111 zestrzelony przez Wojsko Polskie na ul. Bartoszewicza, a także architekturę warszawskiego Starego Miasta z szybami okiennymi oklejonymi taśmą z papieru. 21 września 1939 roku wyjechał z płonącej Warszawy, zabierając ze sobą bogaty materiał dokumentujący życie ludności cywilnej i bestialstwo żołnierzy niemieckich.

Wybrane zdjęcia Bryana wykonane podczas Obrony Warszawy

Fotografia dziewczynki Kazimiery Kostewicz i jej zmarłej siostry w trakcie niemieckiego bombardowania we wrześniu 1939
Fotografia Kodachrome Juliena Bryana przedstawiająca amerykańską ambasadę w Warszawie we wrześniu 1939
Dziecko w ruinach zbombardowanej Warszawy
Polski żołnierz i cywile w Warszawie we wrześniu 1939
Zniszczona po bombardowaniach sala operacyjna Szpitala Praskiego w Warszawie

Powrót do USA

Po powrocie do Ameryki Julien Bryan natychmiast opublikował swoje fotoreportaże z Polski zaatakowanej przez Niemców w miesięcznikach – „Life” 23 października oraz „Look” 5 grudnia 1939^[6]. Taśmy filmowe zostały następnie wykorzystane do montażu czarno-białego filmu Oblężenie (Siege), obrazującego bohaterską postawę warszawiaków^[7].

Film był wyświetlany w amerykańskich kinach wiosną 1940. Uzyskał nominację Amerykańskiej Akademii Filmowej do Oscara w 1941 roku w kategorii najlepszego krótkometrażowego filmu dokumentalnego^[8]. Producentem i dystrybutorem była wytwórnia RKO Radio Pictures^[5]^[9]. Sam film Siege ma 10 minut ale Julien Bryan nagrał w Warszawie aż 80 minut dramatycznego filmu, który udało mu się pokazać prezydentowi Rooseveltowi^[10].

Bryan stwierdził:

Gdyby Spartanie odżyli, to przed wami, Polacy, pochyliliby czoła^[11].

Powrót do Polski

Julien Bryan wrócił do Polski po wojnie w 1946 roku. Wykonał wtedy pierwsze kolorowe fotografie w historii powojennej Polski. Fotografował zniszczoną Warszawę i jej mieszkańców. Kolejny raz przyleciał do Warszawy w 1959 roku. Ostatni raz przybył do Warszawy w 1974 roku. Spotykał się z mieszkańcami Warszawy, bohaterami II wojny światowej i z mediami. W Warszawie zawsze witany był z wielką radością i życzliwością. W 1974 roku Telewizja Polska nakręciła wywiad i reportaż z wizyty Juliena Bryana w Polsce.

Upamiętnienie

W 2012 roku otrzymał pośmiertnie nagrodę Kustosz Pamięci Narodowej^[12]. W 2021 roku został pośmiertnie odznaczony Medalem Virtus et Fraternitas^[13]^[14].

W 2021 roku na budynku Mazowieckiego Oddziału Żandarmerii Wojskowej przy ul. Jana Ostroroga 35 w Warszawie odsłonięto tablicę upamiętniającą Juliena Bryana i Annę Kostewicz, ofiarę niemieckiego nalotu w dniu 13 września 1939 roku^[15].