Tartanowa wstążka – pierwsze kolorowe zdjęcie wykonane przez Suttona w 1861
Fotografia barwna – technika fotograficzna umożliwiająca rejestrowanie obrazów barwnych. Polega na rejestracji, na negatywie lub pozytywie, zdjęć fotografowanych przedmiotów wraz z ich kolorem, czyli właściwością wywołującą wrażenia wzrokowe, zależne od długości fal świetlnych odbijanych, przepuszczanych lub emitowanych przez te przedmioty.
Historia
Fotografia Louisa Ducosa du Haurona, 1877
James Clerk Maxwell opracował w 1855 roku podstawy teoretyczne fotografii barwnej i jako pierwszy zaczął eksperymentować z rejestrowaniem barwnych obrazów. W 1861 roku brytyjski fotograf Thomas Sutton pracując na zlecenie Maxwella wykonał pierwszą projekcję barwną przedstawiającą wielokolorową wstążkę, zdjęcie to znane jest jako Tartanowa wstążka (ang. Tartan Ribbon)[1].
Louis Ducos du Hauron wykonał w 1877 roku kolorową fotografię francuskiego miasteczka Agen. Zdjęcie Louisa Ducosa du Haurona uważa się za pierwszą fotografię barwną. W 1907 roku bracia Lumière wynaleźli płyty do zdjęć w barwach naturalnych – autochrom.
Początki fotografii barwnej w Polsce
Pierwszą polską fotografię barwną wykonał w technice autochromu Stanisław Wilhelm Lilpop i jest to portret Hanny Lilpop z przyjaciółką w Podkowie Leśnej w 1909 r.[2] Jednym z najsłynniejszych polskich kolorowych zdjęć z początku XX wieku jest fotografia Kwiaciarki na rynku w Krakowie, którą wykonał w ok. 1910[3]–1912[4] roku Tadeusz Rząca. Do polskich pionierów zalicza się także Henryk Mikolasch, który w 1910 roku wykonał kolorowe zdjęcie pod tytułem Dziewczynka z morelami. W latach 1912–1918 słynny polski fotograf Stanisław Krygowski, bawiąc w Tatrach Polskich i w Zakopanem, wykonał wiele fotografii kolorowych w technice autochromu i uwiecznił na nich Górali, turystów i przyrodę. Autochromy zachowały się w kolekcji Centralnej Biblioteki Górskiej PTTK w Krakowie[5]. W latach 1912–1930 legionista Piłsudskiego Jan Włodek wykonał 243 autochromy przedstawiające Kraków i Tatry Polskie[6]. W Polsce, w czasach II RP bardzo rzadko wykonywano fotografie kolorowe. Do najsłynniejszych zachowanych należą Góralki z Zakopanego (1938) autorstwa Zygmunta Szczotkowskiego, architektura Czesława Olszewskiego publikowana w magazynie Arkady w latach 30. oraz fotografie polskich krajobrazów Henryka Poddębskiego. W dwudziestoleciu międzywojennym dwóch fotografów, Hans Hildenbrand i Maynard Williams, odwiedziło Polskę i wykonało wiele kolorowych fotografii, głównie terenów wiejskich, z których część zostało opublikowanych w magazynie National Geographic[7][8][9].
Zachował się film kolorowy pokazujący przedwojenne Wojsko Polskie (film Benjamina Gasula z 1939 r. pod tytułem 1. Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego) oraz bogate archiwum kolorowych fotografii przedstawiających okupowaną Polskę, Niemców i Polaków w czasie II wojny światowej Hugona Jaegera z kolekcji magazynu „Life”. Jednym z pierwszych filmów kolorowych w historii Polski jest Wesele księżackie w Złakowie Borowym z 1937 roku Tadeusza Jankowskiego[10]. Wśród niewielu filmów barwnych nakręconych przed II wojną światową w Polsce znajduje się reportaż z 1938 roku pod tytułem Beautiful Poland (Malownicza Polska) Romualda Gantkowskiego. Tematem filmu są polskie miasta i ich mieszkańcy. Udokumentowano zabytki, ruch uliczny i codzienne życie (po wybuchu wojny film zaktualizowano i wyświetlano pt. The land of my mother). Dokument ten został wyświetlony na Wystawie Światowej w Nowym Jorku w 1939 roku natomiast Wesele księżackie na Wystawie Światowej w Paryżu w 1937 r. Oba filmy zachowały się w archiwach.
Pierwsze w historii kolorowe fotografie II wojny światowej wykonał w Polsce amerykański dziennikarz Julien Bryan za pomocą filmu Kodachrome[11][12].
Rynek Główny w Krakowie, Tadeusz Rząca, autochrom, ok. 1915
Polski pawilon w Paryżu na wystawie światowej w 1925, Auguste Léon, autochrom
Istnieją dwie metody rejestracji i odtwarzania obrazów barwnych: addytywna i subtraktywna. W uproszczeniu, pierwsza metoda polega na dodawaniu trzech barw podstawowych, prowadzącym do uzyskania bieli, druga natomiast na nakładaniu trzech warstw barwnych mogących wytworzyć czerń. Obie metody stosowano równolegle w historii techniki fotografii barwnej.
Najwcześniejsze zdjęcia barwne – tylko obiektów nieruchomych – wykonywano zwykłymi aparatami fotograficznymi kolejno poprzez trzy filtry w barwach podstawowych. Uzyskane w ten sposób negatywy czarno-białe służyły jako materiał do addytywnego druku barwnego. Później powstał aparat fotograficzny Bermpohla z układem półprzezroczystych zwierciadeł dający od razu trzy takie negatywy, co pozwalało na dokonywanie migawkowych zdjęć obiektów ruchomych.
Na początku XX wieku firma Lumière wprowadziła kliszeautochrom, w których na zwykłej emulsji żelatynowej nałożony był raster, złożony z barwionych na kolory podstawowe ziarenek krochmalu. Po naświetleniu i wywołaniu odwracalnym uzyskiwano dość ciemny diapozytyw w addytywnych barwach naturalnych. Podobna metoda, stosująca szachownicę miniaturowych filtrów, pod nazwą Dufaycolor przetrwała do lat pięćdziesiątych XX w.
Przełomem było wprowadzenie w latach 30 XX wieku światłoczułych materiałów diapozytywowych w postaci trójwarstwowych filmów małoobrazkowych Kodaka w USA i Dufaycolor w Wielkiej Brytanii (1935) oraz Agfy w Niemczech (1936), polegających na subtraktywnej syntezie barw. Fotografia barwna stała się dostępna dla amatorów. W kilka lat później pojawił się barwny materiał światłoczuły, dający negatywy w barwach dopełniających, które można było kopiować na barwnych papierach fotograficznych. Jakość i trwałość takich zdjęć barwnych pozostawiały początkowo wiele do życzenia.
W produkcji filmów przez wiele lat utrzymywały się kamery systemu Technicolor, naświetlające przez układ zwierciadeł i filtrów równocześnie trzy taśmy filmowe, z których produkowano kopie filmów do projekcji kinowej. Zasada trójpodziału promieni okazała się tak doskonała, że nadal stosowana jest w profesjonalnych kamerach telewizyjnych. Natomiast w cyfrowej fotografii amatorskiej stosowana jest metoda rastrów barwnych, znana już od stu lat (np. autochrom).
.jpg)
