Stefan Starzyński jako żołnierz LegionówStefan Starzyński odbierający dyplom honorowy pożyczki narodowej (1933)Stefan Starzyński na wystawie Warszawa przyszłości w Muzeum Narodowym (1936)Raut u Stefana Starzyńskiego (ok. 1938)Święta Żołnierza 15 sierpnia 1939 w Warszawie. Idą od lewej: Henryk Krok-Paszkowski, Stefan Starzyński i Stanisław MachowiczProklamacja Stefana Starzyńskiego jako Komisarza Cywilnego przy Dowództwie Obrony Warszawy 8 września 1939Stefan Starzyński (czwarty z lewej) przed podpisaniem aktu kapitulacji miasta, 28 września 1939Willa przy ul. Dąbrowskiego 72 (dawniej ul. Szustra 72), w której mieszkał Stefan Starzyński. Obecnie siedziba ambasady MarokaTablica upamiętniająca Stefana Starzyńskiego przy wejściu do gmachu „A” Szkoły Głównej Handlowej przy ul. Rakowieckiej 24Pomnik Stefana Starzyńskiego w Warszawie w Ogrodzie Saskim (do roku 2008)Tablica pamiątkowa na fasadzie pałacu JabłonowskichPłyta w al. Niepodległości, naprzeciwko willi przy ul. Dąbrowskiego 72, w której mieszkał Stefan Starzyński
Był komisarycznym prezydentem Warszawy, tj. mianowanym przez rząd, a nie wybieranym przez Radę Miasta[3].
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Urodził się jako trzeci syn Alfonsa Karola i Jadwigi z Lipskich. Jego matka była nauczycielką języka francuskiego, zaś ojciec pochodził ze zubożałej szlachty, był drobnym urzędnikiem, a później rzemieślnikiem. W domu rodzinnym trwałe były tradycje powstańcze i patriotyczne. Najstarszemu synowi nadano imię Roman, na cześć dziadka powstańca w 1830 roku.
Dzieciństwo spędził w Łowiczu. Podczas nauki w gimnazjum brał udział w strajku szkolnym w 1905 r., przez co musiał przenieść się do prywatnego gimnazjum im. Emiliana Konopczyńskiego w Warszawie. Po jego ukończeniu podjął studia ekonomiczne na Wyższych Kursach Handlowych Augusta Zielińskiego (obecnie Szkoła Główna Handlowa)[4].
Kariera wojskowa
W pierwszych dniach I wojny światowej, chcąc uniknąć służby w armii carskiej opuścił Warszawę i udał się do Łodzi, gdzie mieszkała jego matka. Działał wraz ze swoją pierwszą żoną Józefą Wróblewską Starzyńską ps. „Zuza” w Polskiej Organizacji Narodowej (w 1917 r. żona opuściła go dla Sylwestra Wojewódzkiego[5]). 22 października 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich. Starszy brat Roman zwerbował go do Ekspozytury Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN). Na wiadomość o możliwości oblężenia Krakowa 9 listopada wraz z Departamentem Wojskowym NKN, ze Szkołą Podchorążych i kompanią garnizonową bracia Starzyńscy ewakuowali się na południe Polski. Ekspozytura została rozwinięta w Nawsiu koło Jabłonkowa. Po rozwiązaniu Ekspozytury 1 stycznia 1915 S. Starzyński został przydzielony do Departamentu Wojskowego NKN i został emisariuszem na powiat wieluński.
15 lipca 1915 został mianowany sierżantem i wyznaczony referentem Departamentu Wojskowego NKN w Piotrkowie. 8 września Starzyński został mianowany do stopnia chorążego i wyznaczony oficerem placu i komisarzem werbunkowym na powiat pińczowski. Na skutek wstrzymania werbunku do Legionów przez komendanta I Brygady J. Piłsudskiego i starcia na tym tle z naczelnikiem Departamentu Wojskowego NKN ppłk. Władysławem Sikorskim, Starzyński ideowo związany z I Brygadą 15 lipca 1915 został zwolniony z funkcji oficera werbunkowego i zameldował się w 5 pułku piechoty Legionów. Jako dowódca plutonu II batalionu 5 pp brał udział w całym szlaku bojowym I Brygady. Walczył w bitwach nad Stochodem, pod Rutką Sitowiecką i Sitowiczami n. Horyniem i innymi miejscowościami. W końcu 1915 r. 5 pp został dyslokowany najpierw do Baranowicz, a następnie na Podlasie i Mazowsze. Z Pułtuska został oddelegowany do Komorowa k. Ostrowi Mazowieckiej.
5 lipca 1917 zebranie oficerów 5 pp w Zegrzu, złożyło oświadczenie „5 pp odmawia złożenia przysięgi według przedłożonego brzmienia. Powyższa bowiem rola nie oddaje nas w zależność od jakiejkolwiek istniejącej władzy polskiej, wyzuta jest z zasady politycznej własnej państwowości i zaprzecza naszym dążeniom do niepodległości… Na straży honoru żołnierza polskiego, świadomi następstw tego sprzeciwu, wytrwamy w obronie naszej godności”. Po kryzysie przysięgowym Starzyński został zwolniony z Legionów i był internowany w Beniaminowie. Podczas pobytu w internowaniu zmarł 26 listopada jego ojciec. Od 26 listopada do 4 grudnia przebywał na urlopie okolicznościowym w związku z pogrzebem ojca. Zimą 1918 część internowanych oficerów wybrała możliwość służby w Polnische Wehrmacht jako okres przetrwania. Starzyński nie wybrał tej drogi. Znalazł się na liście 38 wypuszczonych, którzy chcieli powrócić do studiów lub zajęć przedwojennych. Zwolniony z obozu 1 marca 1918 r. Przez 8 miesięcy przymusowo musiał przebywać poza armią. Starzyński udał się do Warszawy, gdzie znalazł pracę w Towarzystwie Przemysłowym, jednocześnie kontynuował działalność konspiracyjną w POW, która wspólnie z Pogotowiem Bojowym PPS dokonała ponad dwudziestu zamachów na przedstawicieli władz okupacyjnych.
1 listopada 1918 Starzyński został wcielony do 1 kompanii oficerskiej Wojska Polskiego w Dęblinie. Z chwilą powstania w noc 5/6 listopada Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej ppor. Starzyński na podstawie rozkazu szefa sztabu Dowództwa Wojska Polskiego w Lublinie płk. S. Burhardta-Bukackiego otrzymał przydział do Oddziału Organizacyjnego Sztabu. 25 listopada na wniosek dowódcy Chełmskiego Okręgu Wojskowego płk. Mieczysława Ryś-Trojanowskiego został przeniesiony do Chełma i mianowany adiutantem dowództwa tego okręgu w tworzącym się dowództwie 25 pp oraz adiutantem wojsk operujących na Ukrainie. Na rozkaz Edwarda Śmigłego-Rydza udawał się w listopadzie 1918 do Krakowa, gdzie organizował patriotyczne wiece i demonstracje. 18 grudnia został formalnie przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem stopnia porucznika nadanego mu przez generała Śmigły-Rydza[6], i przydzielony do Dowództwa Okręgu Generalnego Warszawa na stanowisko referenta politycznego[7]. 9 marca 1919 został odkomenderowany na I kurs adiutantów sztabowych przy Sztabie Generalnym. 29 kwietnia, po ukończeniu kursu, został przydzielony do Oddziału VI Informacyjnego Naczelnego Dowództwa WP. Początkowo był referentem Sekcji III Spraw Wschodu, a później zastępcą szefa wydziału. 6 czerwca tego roku ogłoszono jego przeniesienie z DOGen. Warszawa do Oddziału II Sztabu Generalnego[8]. Od 16 listopada do 8 grudnia 1919 wysłano go jako przedstawiciela Naczelnego Dowództwa WP do Naczelnego Dowództwa Wojsk Ukrainy, w celu przeprowadzenia rokowań dotyczących przejazdu wojsk ukraińskich atamana Semena Petlury. Jako oficer Oddziału II przewoził z Szepietówki atamana Semena Petlurę. W czasie wykonywania tego rozkazu zaraził się tyfusem. Rekonwalescencję odbył w Warszawie. 22 lipca 1920 na własną prośbę został przeniesiony z Oddziału II SG na front i przydzielony jako szef Oddziału II 13 Dywizji Piechoty, a następnie do dowództwa Grupy gen. Stanisława Hallera. 18 września 1920 na wniosek dowódcy 9 Dywizji Piechoty płk. M. Trojanowskiego dowódca 3 Armii generał Sikorski przeniósł Starzyńskiego na stanowisko szefa oddziału operacyjno-informacyjnego dywizji. We wrześniu 1920 Starzyński wyróżnił się w walkach z 1 Armią KonnąSiemiona Budionnego. 14 października 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[9]. Od 12 grudnia 1920 do 6 kwietnia 1921 Starzyński pełnił obowiązki szefa sztabu 9 Dywizji Piechoty. W końcu kwietnia 1921 Starzyński został przeniesiony z linii na stanowisko referenta sekcji informacyjnej Oddziału II MSWoj. Wiosną zaczęła się demobilizacjawojska. Na własną prośbę i na wniosek reklamacyjny Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów w lipcu 1921 został zwolniony z czynnej służby, przeniesiony do rezerwy, i przydzielony w rezerwie do 35 pp. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 542. lokatą w korpusie oficerów piechoty[10]. W 1934 roku jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas „reklamowany na 12 miesięcy”[11]. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 6. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[12].
W 1922 zmienił wyznanie na ewangelicko-reformowane i ożenił się ponownie, z Pauliną z Chrzanowskich primo voto Stanisławową Tylicką (ur. 1894, zm. 29 maja 1939[13])[5].
Działalność polityczna
Na rozkaz Marszałka PolskiJ. Piłsudskiego w latach 1922–1924 przejął obowiązki sekretarza generalnego Polskiej Komisji Reewakuacyjnej i Specjalnej, powołanej do realizacji polsko-rosyjskiego traktatu ryskiego. Komisja pracowała w Moskwie i innych miastach. Starzyński oprócz pracy śledził także przemiany zachodzące w Rosji. W 1924 opublikował pod ps. „St. Stepol” dwie prace: „Jak jest naprawdę dzisiaj w Rosji” i „Zagadnienia narodowościowe w Rosji Sowieckiej”. Był zwolennikiem niezależnej, demokratycznej Ukrainy. W pracy poddał krytyce działalność publicystyczną Stalina, traktującą o problemach narodowościowych.
W 1924 wrócił do Warszawy, gdzie rozpoczął działalność w administracji gospodarczej państwa. Nowy etap pracy to Ministerstwo Skarbu, członek Sekretariatu Komitetu ekonomicznego Ministrów, kierowanego przez premiera i ministra skarbu Władysława Grabskiego. Nowy premier Aleksander Skrzyński, bojąc się opozycji, nakazał Starzyńskiemu wstrzymać egzekucje z diet poselskich, na co Starzyński złożył dymisję 1 marca 1926 r. W atmosferze przewrotu majowego napisał swoje kredo gospodarczo-społeczne „Program rządu pracy w Polsce”. Postulował w nim reformę administracji, która powinna znajdować się pod stałą kontrolą społeczną. Opowiadał się za rozwojem samorządu terytorialnego i gospodarczego. Wyjście z depresji gospodarczej widział poprzez interwencjonizm podatkowy, kredytowy i celny. Widział potrzebę przeprowadzenia reformy rolnej, udzielania kredytów dla pobudzania inwestycji gospodarki rolnej, przyspieszenia akcji scaleniowej, likwidacji serwitutów. Domagał się rozszerzenia działalności państwowych monopoli. Łączył nadzieje gospodarcze z rozwojem polityki morskiej Państwa, budową Gdyni i magistrali kolejowej Śląsk-Gdynia.
Po przewrocie majowym pracował jako urzędnik ds. szczególnych zleceń przy prezesie Rady Ministrów Kazimierzu Bartlu, a następnie dyrektor Departamentu Ogólnego Ministerstwa Skarbu i wiceminister skarbu, od 1930 do 1933 poseł na Sejm z ramienia BBWR. Od grudnia 1932 roku został urlopowany z ministerstwa i mianowany wiceprezesem Banku Gospodarstwa Krajowego. We wrześniu 1933 objął stanowisko generalnego komisarza Pożyczki Narodowej. W pracach poświęconych gospodarce opowiadał się za aktywną rolą Państwa w kapitalistycznej gospodarce towarowej. Nienawidził urzędniczej rutyny i konserwatyzmu. W latach 1931–1939 prowadził wykłady w Wyższej Szkole Handlowej[14]. W 1934 został prezesem Związku Miast Polskich. W wyborach 1938 roku zyskał mandat senatora RP.
2 sierpnia 1934 roku zastąpił Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego na stanowisku komisarycznego prezydenta m.st. Warszawy[16]. Kilkakrotnie przekładane wybory do Rady Miejskiej zostały przeprowadzone 18 grudnia 1938 r. na podstawie ustawy o samorządzie gminy m. st. Warszawy z 16 sierpnia 1938 r. Nowo wybrana 100-osobowa Rada Miejska 29 marca 1939 przeprowadziła głosowanie w sprawie wyboru nowego prezydenta miasta[17]. Kandydat lewicy Tomasz Arciszewski uzyskał 42 głosy, a Stefan Starzyński 40 głosów; radni endecji i ONR odmówili udziału w głosowaniu w związku ze zmianą przez Ministra Spraw Wewnętrznych zasad wyboru prezydenta (zgodnie z nowymi zasadami kandydatów mogły zgłaszać wyłącznie kluby liczące co najmniej 20 radnych)[18]. Z powodu nieuzyskania większości przez żadnego z kandydatów, premier powołał na stanowisko prezydenta miasta Starzyńskiego[19].
Przy pomocy prezydenta I. Mościckiego, wicepremiera i ministra Skarbu E. Kwiatkowskiego, ministra Rolnictwa Juliusza Poniatowskiego i ministra Oświecenia W. Świętosławskiego doprowadził do opracowania 4-letniego planu rozwoju gospodarczego m.st. Warszawy na lata 1938–1942. Plan przewidywał intensywny rozwój budownictwa mieszkaniowego w kierunku zachodnim od dworca Głównego, budowę Dworca Zachodniego i w związku z tym rozwój Ochoty, Koła i rejonu Czyste. Miała się rozwijać południowa Warszawa, tzw. Dzielnica Marszałka Józefa Piłsudskiego, miał się rozbudowywać Mokotów. W dzielnicy siekierkowsko-czerniakowskiej planował budowę ośrodka sportowo-rekreacyjnego, z myślą o zorganizowaniu w Warszawie igrzysk olimpijskich w latach pięćdziesiątych. Plan przewidywał rozwój i modernizację Powiśla, Żoliborza, Bielan i Powązek. Planował zorganizowanie w Warszawie w 1944 światowej wystawy przemysłowej na cześć 25-lecia odzyskania niepodległości (wystawa miała być zorganizowana w rejonie obecnego Stadionu Narodowego). Rozwój przemysłu planował w dzielnicach: Bródno, Pelcowizna i Żerań. Powstać miała także nowa elektrownia. W dziedzinie komunikacji planował przebić trasę N-S od ul. Chałubińskiego, aż do pl. Mirowskiego oraz bezpośrednie połączenie Woli z Pragą tunelem pod Ogrodem Saskim, placem Piłsudskiego, wiaduktem i nowym mostem łączącym ul. Karową z ul. Brukową[20]. Plac Mirowski miał uzyskać połączenie z Placem za Żelazną Bramą, gdzie miał być wylot tunelu.
Bilans 5-letnich rządów Starzyńskiego w Warszawie: budowa ponad 100 tys. mieszkań z infrastrukturą, budowa 30 gmachów szkolnych i modernizacja kilkudziesięciu starych, wykończenie i oddanie do użytku – Muzeum Narodowego, Domu Turysty, hali targowej na Żoliborzu, szpitala Przemienienia Pańskiego, renowacja pałacu Blanka, Arsenału, pałacu Brühla, odkrycie fragmentu średniowiecznych murów Warszawy, przygotowanie wstępnego projektu budowy mostu Piłsudskiego i sieci metra o długości 25 km, modernizacja arterii wylotowych Warszawy, modernizacja siedmiu szpitali, budowa wiaduktu żoliborskiego nad Dworcem Gdańskim i przedłużenia ulicy Bonifraterskiej. 27 lipca 1939 napisał testament, w którym własne zbiory sztuki zapisał Muzeum Narodowemu.
II wojna światowa
Podczas kampanii wrześniowej, po odmowie wykonania rozkazu ewakuacji ze stolicy, sprawował od 8 września funkcję Komisarza Cywilnego przy Dowództwie Obrony Warszawy[21]. Na propozycję odlotu z Warszawy samolotem przysłanym przez E. Rydza-Śmigłego, odpowiedział gen. Juliuszowi Rómmlowi jako dowódcy obrony stolicy: „Tak jak pan dzieli los swoich żołnierzy – tak i ja pozostanę wśród swoich”. W dniu 6 września gen. Kazimierz Sosnkowski wezwał prezydenta Starzyńskiego do kwatery dowódcy obrony Warszawy gen. Waleriana Czumy. We wspomnieniach „Cieniom września” K. Sosnkowski odnotował: „Do prezydenta Starzyńskiego zwróciłem się z żądaniem natychmiastowego zmobilizowania ludności Warszawy do walki i do prac pomocniczych. Zostało ustalone, że skieruje on zaraz apel do mieszkańców stolicy aby zjawili się w wyznaczonych punktach zbiórki do kopania rowów i budowy barykad. Miasto zobowiązało się dać tyle sprzętu saperskiego, ile miało do dyspozycji, resztę oraz sprzęt minerski zobowiązany był dostarczyć dowódca okręgu I. Zarząd miejski miał wyłączyć gaz i wodę w strefach obrony. Przed zakończeniem odprawy prezydent Starzyński zameldował mi, że wszystkie zalecenia wykona niezwłocznie, jednakże następnego dnia musi przekazać urząd prezydenta swojemu zastępcy oraz opuścić Warszawę, aby zameldować się w pułku (8 pac w Toruniu), do którego ma przydział na podstawie karty mobilizacyjnej. Moją odpowiedzią było wezwanie, aby pozostał na miejscu, w Warszawie, gdzie będzie potrzebniejszy aniżeli w pułku. Prezydent Starzyński oświadczył, że wobec takiego pozostanie na urzędzie, traktując mój rozkaz jako zwolnienie go od obowiązku stawiennictwa w pułku”. Prezydent Starzyński rozbudowywał sieć cywilnej obrony stolicy: Ochotnicze Bataliony Obrony Warszawy, Robotnicze Bataliony Obrony Stolicy, Straż Obywatelską, bataliony Pracy i Radę Obrony Stolicy (na wzór Rady z 1920) oraz Stołeczny Komitet Samopomocy Społecznej. Znakomity organizator, podtrzymywał ducha oporu ludności żarliwymi przemówieniami radiowymi. Zachowało się nagranie, w którym wypowiedział pamiętne słowa: „Chciałem, by Warszawa była wielka (…) I dziś widzę ją wielką…”. Po kapitulacji Warszawy był współtwórcą struktury administracji podziemnej. Współpracował z pierwszym komendantem głównym Służby Zwycięstwa Polski gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim.
Wcześniejsze hipotezy mówiły, że Starzyński został zamordowany 19 marca 1944 r. w kopalni soli potasu, gdzie był więźniem filii obozu i pracował w Lipskim Ogólnym Przedsiębiorstwie Transportu, w którym produkowano części do samolotów. Według świadków, na kozłach ustawiono deskę, na której postawiono S. Starzyńskiego z dwoma pełnymi wiadrami wody. Stał na niej tak długo, aż zemdlał i zmarł. Data i miejsce śmierci zostały ujawnione przez władze niemieckie dopiero w styczniu 1994. Dokumenty były w posiadaniu Stasi i mimo próśb z polskiej strony nie były ujawnione[25]. Śmierć prezydenta historycy przypisują Einsatzgruppe IV pod dowództwem SS-Brigadeführera Lothara Beutela, która dnia 30 września 1939 została przerzucona do Warszawy[26].
Prowadzący śledztwo w sprawie okoliczności śmierci, pion śledczy Instytutu Pamięci Narodowej zakończył dochodzenie w dniu 8 września 2014 roku. Prokurator Oddziałowej Komisji Ścigania oświadczyła, że śmierć Stefana Starzyńskiego nastąpiła w wyniku rozstrzelania przez Gestapo, pomiędzy 21 a 23 grudnia 1939 roku w Warszawie lub jej okolicach. Sprawcami zabójstwa mieli być: SS-Oberscharführer Hermann Schimmann, SS-Hauptscharführer Weber i SS-Unterscharführer Perlbach[27].
Inne hipotezy
Tomasz Szarota przedstawił 24 kwietnia 2018 r. szczegółowy referat pt. „Nowe ustalenia w sprawie śmierci prezydenta Starzyńskiego” na zebraniu dwóch pracowni Dziejów Dyplomacji i Systemów Totalitarnych oraz Historii Europy Wschodniej i Studiów nad Imperiami XIX i XX wieku. Omówił dotychczasową literaturę, postanowienie o umorzeniu śledztwa przez IPN oraz własne badania dotyczące zagadki śmierci Stefana Starzyńskiego. Przypomniał, że już w 1946 roku prywatne (i zapomniane) śledztwo przeprowadził dziennikarz ówczesnego „Życia Warszawy” Stanisław Sachnowski, piszący pod swoim wojennym pseudonimem jako Jacek Wołowski, który opublikował artykuł na ten temat 1 czerwca 1946. Rok po wojnie przeprowadził wywiady z więźniami niemieckiego obozu koncentracyjnego Dachau. Obozowy kucharz Jan Mazurek przekazał mu informację o przetrzymywaniu Starzyńskiego w specjalnym „bunkrze”, znajdującym się poza terenem właściwego KL Dachau. Dowiedział się tego od Józefa Grudo oraz brata Józefa Zapłaty, którzy roznosili posiłki uwięzionym. Duchowny otrzymał gryps od Starzyńskiego, który informował, że był on wywożony do Berlina, gdzie Niemcy chcieli przekonać go do zaangażowania do działalności proniemieckiej i antysowieckiej aktywizacji społeczeństwa polskiego. Po odmowie spodziewał się rychłego zabicia. Profesor zasygnalizował, że tajemnicze zamordowanie Stefana Starzyńskiego mogło mieć związek z niemiecką akcją „Noc i mgła”.
Według Tomasza Szaroty – opierającego się na wywiadach Sachnowskiego przeprowadzonych wiosną 1946 roku – Niemcy rozstrzelali Starzyńskiego 17 października 1943 roku. Historyk postulował przeprowadzenie dodatkowych badań w archiwach niemieckich, szczególnie w Bundesarchiv Ludwigsburg[28]. Obecność prezydenta Starzyńskiego w Dachau potwierdził także więzień obozu Ryszard Wiśniewski, którego zeznanie powtórzyli pośmiertnie w IPN córka[24], oraz odnawiający jego celę malarz Józef Nadrzycki, co zeznał w trakcie śledztwa w styczniu 1972 roku przed Główną Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce[29]. Śmierć Starzyńskiego w 1943 r. potwierdził S. Sachnowskiemu więzień Dachau Stefan Kozicki, który był przed wojną dziennikarzem związanym z Ruchem Narodowym[24].
Hipotezę o śmierci Starzyńskiego w Dachau prokurator IPN odrzucił, twierdząc, iż faktu jego pobytu nie odnotowano w dokumentach obozowych i nie była ona znana większości więźniów, w tym kronikarzowi historii obozu Tomaszowi Musiołowi, choć w takich samych okolicznościach więziony był w Sachsenhausen gen. Rowecki[24].
Ulica i rondo imienia Stefana Starzyńskiego w Warszawie.
Pomnik Stefana Starzyńskiego, znajdujący się pierwotnie w Ogrodzie Saskim, skąd w 2008 został przeniesiony na ul. Saską przed siedzibę Szkoły Podstawowej 143 w Warszawie im. Stefana Starzyńskiego przy al. Stanów Zjednoczonych 27.
W 1978 przy wejściu do gmachu „A” Szkoły Głównej Handlowej przy ul. Rakowieckiej 24 odsłonięto tablicę upamiętniającą Stefana Starzyńskiego[41].
Wolnostojąca płyta pamiątkowa na chodniku al. Niepodległości róg ulicy Dąbrowskiego. Została ustawiona w 2004 vis-à-vis willi przy ul. Dąbrowskiego 72 (dawniej ul. Szustra), w której mieszkał Stefan Starzyński[42].
Imię Stefana Starzyńskiego noszą również Szkoła Podstawowa nr 143 w Warszawie, Gimnazjum nr 49 w Warszawie, Szkoła Podstawowa nr 46 w Warszawie oraz piętnasta promocja Krajowej Szkoły Administracji Publicznej.
Na fasadzie pałacu Jabłonowskich w Warszawie znajduje się tablica upamiętniająca Stefana Starzyńskiego
W Łowiczu jego imieniem nazwano osiedle mieszkaniowe i ulicę. Na domu przy ulicy Zduńskiej, gdzie kiedyś mieszkał z rodzicami, umieszczono żeliwną tablicę pamiątkową
Łukasz Rostkowski, znany pod pseudonimem L.U.C., zamieścił na swojej płycie 39/89 – Zrozumieć Polskę z 2009 utwór „Tribute To Stefan Starzyński”.
Wizerunek Stefana Starzyńskiego znajduje się na rewersie złotej monety kolekcjonerskiej o nominale 200 złotych wyemitowanej przez Narodowy Bank Polski w 2009 r. w celu upamiętnienia wydarzeń z września 1939 roku[44].
↑Odsłonięcie tablicy ku czci Stefana Starzyńskiego w podcieniach gmachu SGPiS w Warszawie. „Kronika Warszawy”. 40, s. 176, 1979. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
↑Związek Legionistów Polskich: 1936–1938 r.: sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Legionistów Polskich, Warszawa 1938, s. 34.
↑Grzegorz Piątek: Sanator. Kariera Stefana Starzyńskiego. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2016, s. 124. ISBN 978-83-280-2149-5.
↑Grzegorz Piątek: Sanator. Kariera Stefana Starzyńskiego. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2016, s. 270–271. ISBN 978-83-280-2149-5.
↑Grzegorz Piątek: Sanator. Kariera Stefana Starzyńskiego. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2016, s. 270. ISBN 978-83-280-2149-5.
↑Grzegorz Piątek: Sanator. Kariera Stefana Starzyńskiego. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2016, s. 269, 271. ISBN 978-83-280-2149-5.
↑Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 12.
↑ abGrzegorz Piątek: Sanator. Kariera Stefana Starzyńskiego. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2016, s. 16. ISBN 978-83-280-2149-5.
↑Grzegorz Piątek: Sanator. Kariera Stefana Starzyńskiego. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2016, s. 17. ISBN 978-83-280-2149-5.
↑TomaszT.SzarotaTomaszT., Referat pt. „Nowe ustalenia w sprawie śmierci prezydenta Starzyńskiego”, Warszawa, IH PAN, Rynek Starego Miasta 29/31, 24 kwietnia 2018. Brak numerów stron w książce
↑M.P. z 2010 r. nr 40, poz. 573 „w uznaniu znamienitych zasług dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za wielki wkład w rozwój Warszawy oraz za wykazaną odwagę i męstwo podczas jej obrony w 1939 r.”.
↑ZbigniewZ.PuchalskiZbigniewZ., TadeuszT.WawrzyńskiTadeuszT., Krzyż i Medal Niepodległości, Warszawa: Bellona, 1994, s. 63–64, ISBN 83-11-08344-4, OCLC830099329.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
القرم حكومة القرم الإقليمية Крымское краевое правительствоKrymskoe kraevoe pravitel'stvo 1918 – 1919 حكومة القرم الإقليميةعلم حكومة القرم الإقليميةشعار عاصمة سيمفروبول نظام الحكم جمهورية ليبرالية رئيس الوزراء سليمان بي سلكفيج 1918 سولومون كريم 1918–1919 التاريخ الفترة التاريخية الح
Kotaraya adalah sebuah kota yang berstatus setingkat provinsi. Istilah ini pernah dipakai di Indonesia antara tahun 1965 hingga 1974, sebagaimana diatur dalam Undang-Undang No. 18 Tahun 1965 tentang Pokok-pokok Pemerintahan Daerah.[1] Jakarta merupakan satu-satunya wilayah kotaraya di Indonesia karena statusnya sebagai ibu kota negara. Beberapa negara juga memiliki kotaraya yang setingkat provinsi, seperti Tiongkok (Beijing, Shanghai, dan Tianjin), Vietnam (Hanoi dan Saigon), dan Kore...
Christof Stein ist eine Weiterleitung auf diesen Artikel. Zum Schauspieler siehe Christoph Gérard Stein. Christof Stein-Schneider bei einem Auftritt von Fury in the Slaughterhouse Auf dem Fest Die!!! Weihnachtsfeier 2013 für Obdachlose und Bedürftige in Hannover servierte C. Stein-Schneider unentgeltlich die Drei-Gänge-Menues Christof Stein-Schneider (* 1. Mai 1962 in Lübeck) ist ein deutscher Gitarrist und Sänger. Stein-Schneider ist Mitglied der Rockband Fury in the Slaughterhouse. Le...
Antenne Vorarlberg Hörfunksender (privat) Empfang analog, terrestrisch, Kabel, 22 Webradios Empfangsgebiet Österreich und Teile der Anrainerstaaten Sendestart 1. Juni 1998 Eigentümer Antenne Vorarlberg GmbH in Mehrheitseigentum der Russmedia Verlag GmbH Geschäftsführer Mario Mally Programmchef Andreas Hinsberger Liste von Hörfunksendern Website Antenne Vorarlberg ist ein privater Radiosender mit Sitz bei Russmedia in Schwarzach, Österreich.[1] Das Unternehmen agiert unter ...
For the geographical feature, see Texas Panhandle. Town in Texas, United StatesPanhandle, TexasTownWelcome sign in PanhandleMotto: People of Pride & PurposeLocation of Panhandle, TexasCoordinates: 35°20′45″N 101°22′45″W / 35.34583°N 101.37917°W / 35.34583; -101.37917CountryUnited StatesStateTexasCountyCarsonGovernment • MayorDan LootenArea[1] • Total2.12 sq mi (5.50 km2) • Land2.12 sq&...
Indonesia-related events during 2024 ← 2023 2022 2021 2024 in Indonesia → 2025 2026 2027 Centuries: 19th 20th 21st Decades: 2000s 2010s 2020s See also: History of Indonesia Timeline of Indonesian history List of years in Indonesia 2024 (MMXXIV) will be a leap year starting on Monday of the Gregorian calendar, the 2024th year of the Common Era (CE) and Anno Domini (AD) designations, the 24th year of the 3rd millennium and the 21st century, and the 5th year of the 2020...
Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Desember 2022. Artikel ini perlu diwikifikasi agar memenuhi standar kualitas Wikipedia. Anda dapat memberikan bantuan berupa penambahan pranala dalam, atau dengan merapikan tata letak dari artikel ini. Untuk keterangan lebih lanjut, klik [tampil] di bagian kanan. Me...
Earliest surviving manual on Go Opening section of the Dunhuang Go Manual at the British Library (Or.8210/S.5574) The Dunhuang Go Manual or Dunhuang Go Classic or simply the Classic of Go (Chinese: 敦煌碁經; pinyin: Dūnhuáng Qíjīng) is the earliest surviving manual on the strategic board game of Go (Chinese: 圍棋; pinyin: wéiqí).[1][2] Dating from the 6th century and written in Chinese, it exists as a single manuscript that was discovered in the 'Li...
Abdoulaye Seye (1960) Abdoulaye Seye (* 30. Juli 1934 in Saint-Louis, Senegal; † 13. Oktober 2011 in Thiès) war ein senegalesischer Leichtathlet, der für Frankreich startete. Karriere 1959 gewann der Sprinter bei den Mittelmeerspielen Gold über 100 m. Bei den Olympischen Sommerspielen 1960 errang er über 200 m mit seiner persönlichen Bestzeit von 20,7 s Bronze hinter dem Italiener Livio Berruti (20,5 s) und dem US-Amerikaner Lester Carney (20,6 s). Über 100 m erreichte er das Viertelf...
Historic house in Michigan, United States United States historic placeWilliam B. and Mary Chase Stratton HouseU.S. National Register of Historic Places Location938 Three Mile Dr., Grosse Pointe Park, MichiganCoordinates42°22′43″N 82°55′24″W / 42.37861°N 82.92333°W / 42.37861; -82.92333Built1927ArchitectWilliam Buck StrattonNRHP reference No.84001867[1]Added to NRHPMay 24, 1984 The William B. and Mary Chase Stratton House is a private house...
1987 film by Robert Townsend Eddie Murphy RawTheatrical release posterDirected byRobert TownsendWritten by Eddie Murphy Opening sketch: Eddie Murphy Keenen Ivory Wayans Produced by Robert D. Wachs Keenen Ivory Wayans StarringEddie MurphyCinematographyErnest DickersonEdited byLisa DayProductioncompanyEddie Murphy ProductionsDistributed byParamount PicturesRelease dates November 25, 1987 (1987-11-25) (United Kingdom) December 18, 1987 (1987-12-18) (United S...
Review of the MLB playoffs 1999 National League Division SeriesTeamsTeam (Wins) Manager SeasonAtlanta Braves (3) Bobby Cox 103–59, .636, GA: 6+1⁄2Houston Astros (1) Larry Dierker 97–65, .599, GA: 1+1⁄2DatesOctober 5 – 9TelevisionESPNTV announcersJon Miller, Rick Sutcliffe (Games 1, 3–4) and Joe Morgan (Game 2)RadioESPNRadio announcersJim Durham and Mark GraceTeamsTeam (Wins) Manager SeasonNew York Mets (3) Bobby Valentine 97–66, .595, GB: 6+1⁄2Arizona Diamondbacks ...
MotherAngela GillespieBornEliza Maria GillespieFebruary 21, 1824Brownsville, Pennsylvania, United StatesDiedMarch 4, 1887(1887-03-04) (aged 63)South Bend, IN, United StatesOther namesSister AngelicaCitizenshipAmericanOccupation(s)Religious sister, AbbessParent(s)John Purcell Gillespie and Mary Madeleine Miers Eliza Maria Gillespie (February 21, 1824 – March 4, 1887), also known by her religious name Mary of St. Angela, was an American religious sister, mother superior, and foundre...
Canadian sailor Jacob SaundersPersonal informationBorn (1992-04-15) April 15, 1992 (age 31)Halifax, Nova Scotia, CanadaHeight176 cm (5 ft 9 in)Sailing careerClass470ClubChester Yacht ClubRoyal Nova Scotia Yacht Squadron Achievements and titlesOlympic finals2016 Summer Olympics2020 Summer Olympics Jacob Saunders (born April 15, 1992)[1] is a Canadian sailor. Along with his partner (and brother) Graeme Saunders, he competed at the 2016 Summer Olympics in the 470 even...
Salon des arts ménagersPoster for the 1924 Salon des Appareils MénagersAbbreviationSAMFormation1923Dissolved1983TypeAnnual exhibitionLegal statusDefunctPurposeDisplay new home appliances and furnitureLocationParis, FranceOfficial language FrenchMain organL’Art Ménager The Salon des arts ménagers (SAM; Household Arts Show) was an annual exhibition in Paris of domestic appliances, furniture and home designs. It was first held as the Salon des appareils ménagers (Home Appliances Fair) in ...
Subspecies of carnivore Italian wolf C. l. italicus Conservation status Vulnerable (IUCN 3.1)[1] Scientific classification Domain: Eukaryota Kingdom: Animalia Phylum: Chordata Class: Mammalia Order: Carnivora Family: Canidae Genus: Canis Species: C. lupus Subspecies: C. l. italicus Trinomial name Canis lupus italicusAltobello, 1921[2] Italian wolf range: red means stable presence; yellow means irregular presence The Italian wolf (Canis lupus italicus[3]...
Dieser Artikel behandelt die sächsische Stadt Netzschkau im Vogtlandkreis. Der Ortsteil Netzschkau der Stadt Bad Lauchstädt in Sachsen-Anhalt wird im Artikel der Ortschaft Milzau beschrieben. Wappen Deutschlandkarte Basisdaten Koordinaten: 50° 37′ N, 12° 15′ O50.61666666666712.25378Koordinaten: 50° 37′ N, 12° 15′ O Bundesland: Sachsen Landkreis: Vogtlandkreis Verwaltungsgemeinschaft: Netzschkau-Limbach Höhe: 378 m ü. NHN...
Convulsant barbiturate CHEB[1] Names IUPAC name 5-(2-cyclohexylideneethyl)-5-ethyl-1,3-diazinane-2,4,6-trione Other names CHEB5-(2-cyclohexylidene-ethyl)-5-ethyl barbituric acid5-(2-cyclohexylidene-ethyl)-5-ethyl barbiturateBRN 0250312 Identifiers CAS Number 22173-64-4 3D model (JSmol) Interactive image ChEMBL ChEMBL44981 ChemSpider 28727 PubChem CID 30964 UNII BTE6MU3YBG InChI Key: AVSLJNHOEKBNAF-UHFFFAOYSA-NInChI=1S/C14H20N2O3/c1-2-14(9-8-10-6-4-3-5-7-10)11(17)15-13(19)16-12(14...
.JPG)
