Warszawski arsenał, czyli królewski magazyn broni, to wczesnobarokowy, dwukondygnacyjny budynek w formie zamkniętego czworoboku o wymiarach 64 na 83 metry, z obszernym wewnętrznym dziedzińcem. Gmach ten wzniesiony został w latach 1638−1643 z rozkazu króla Władysława IV. Powstał w miejscu dawnego szpitala (przytułku) dla weteranów wojskowych założonego przez Stefana Batorego[2].
W połowie XVII wieku w Arsenale przechowywano ok. 100 dział oraz broń ręczną. We wrześniu 1655 budynek został zdobyty przez Szwedów. W 1702 został częściowo zniszczony wskutek wybuchu prochu wywołanego uderzeniem pioruna[3]. Zniszczeniu uległo skrzydło od strony ul. Nalewki[3]. W 1808 roku książę Józef Poniatowski zorganizował w budynku Arsenału Szkołę Artylerii oraz Saperów Księstwa Warszawskiego[4]. W 1809 stał się on pierwszą siedzibą Szkoły Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierów[5].
Arsenał był kilkukrotnie świadkiem ważnych wydarzeń z polskiej historii. W nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku ludność Warszawy zdobyła budynek, wspierając tym samym rozpoczynające się powstanie listopadowe. Po upadku powstania władze rosyjskie ulokowały w budynku więzienie karne[6].
W 1938 zakończono przebudowę gmachu na siedzibę Archiwum Miejskiego Warszawy[7]. W trakcie prac dodano podcienia wraz z chodnikiem od strony ul. Nalewki[6]. Na ścianie od tej ulicy umieszczono również sgraffito z podobiznami Władysława IV i Józefa Piłsudskiego[8].
5 sierpnia 1944 budynek Arsenału zostaje zajęty przez powstańców, którzy bronili go do 23 sierpnia. Tego dnia zniszczeniu uległy najcenniejsze zbiory Archiwum Miejskiego zgromadzone w sali parterowej pawilonu zachodniego[9].
Uszkodzony w czasie walk powstańczych budynek został spalony przez Niemców 4 listopada. Całkowitemu zniszczeniu uległa wtedy pozostała część zbiorów Archiwum[9]. Budynek został zniszczony w 80%[10].
W latach 1948–50 Arsenał został odbudowany według projektu Brunona Zborowskiego. Nie odtworzono podcieni od strony ul. Nalewki gdyż funkcję tej ulicy przejęła obecna ul. Andersa[8]. W budynku mieściły się pracownia projektów warszawskiego metra i Biuro Projektów i Studiów Budownictwa Przemysłowego[10]. Od 1959 jest siedzibą Państwowego Muzeum Archeologicznego.
