Kalendarium historii Gdańska

Obraz Gdańska z XVII wieku

Kalendarium

VII-X wiek

XI wiek

XII wiek

XIII wiek

XIV wiek

XV wiek

  • 1410, 5 sierpnia – rada gdańska postanowiła uznać władzę Władysława Jagiełły. Gdańsk uzyskał przywileje, m.in. otrzymał okoliczne osady Pruszcz, Migowo, Orunia, Ujeścisko, Wiślina i Bogatka.
  • 1411
    • 1 lutego – Władysław Jagiełło, w wyniku traktatu w Toruniu, uwolnił Gdańsk od złożonej mu przysięgi. Gdańsk spotkały represje ze strony Krzyżaków.
    • 2223 lutego – zjazd stanów pruskich ustanowił podatek, w celu spłaty zobowiązań względem Królestwa Polskiego. Zgodę wyraził ogół stanów oprócz Gdańska.
    • marzec – Krzyżacy w ramach odwetu zamknęli port w Gdańsku.
    • 6 kwietnia – delegacja gdańszczan zaproszona na rokowania z Krzyżakami została podstępnie uwięziona, trzech delegatów zostało zamordowanych – Konrad Leczkow, Arnold Hecht (burmistrzowie) i Bartłomiej Gross (rajca).
  • 1416, 18 czerwca – rewolta mieszczan w Gdańsku przeciwko radzie, spowodowana polityką monetarną wielkiego mistrza i znaczną inflacją.
  • 1423 – mroźna zima spowodowała zamarznięcie Bałtyku.
  • 1425 – Gdańsk otrzymał prawo do bicia monet.
  • 1436Stare Miasto otrzymało prawo posiadania więzienia.
  • 1440, 14 marca – Gdańsk przystąpił do Związku Pruskiego.
  • 1441, 8 lipca – spłonął Żuraw.
  • 14431444 – odbudowano Żuraw.
  • 1446 – Krzyżacy zezwolili na organizację jarmarku na terenie Młodego Miasta.
  • 1453 – odlany został wielki dzwon „Gratia Dei” dla kościoła Mariackiego.
  • 1454
    • 5 lutego – wybuch powstania w Gdańsku przeciwko Krzyżakom, zajęty został Wielki Młyn na Starym Mieście. Wypowiedzenie posłuszeństwa Zakonowi.
    • 11 lutego – komtur zamkowy Pfersfelder przekazał cały zamek radzie gdańskiej. Zakończył się okres panowania Krzyżaków w Gdańsku po 145 latach i 3 miesiącach.
    • 6 marca – król Kazimierz Jagiellończyk na wniosek poselstwa Związku Pruskiego z Janem Bażyńskim na czele, wcielił Gdańsk do Polski, udzielając mu jednocześnie przywileju bicia własnej monety.
    • 16 czerwca – Gdańsk uzyskał wielki przywilej podporządkowujący Głównemu Miastu, Osiek, Młode i Stare Miasto, ponadto uzyskał monopol wyłączności praw miejskich w promieniu 5 mil (tj. 30–40 km) oraz gwarancję, że na tym obszarze nie będzie zbudowany żaden zamek.
    • Gdańsk przystąpił do wojny trzynastoletniej.
  • 1455
  • 1456
  • 1457
    • 9 maja – gdańszczanie złożyli hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi.
    • 15 maja – Gdańsk otrzymał tzw. wielki przywilej, zapewnił on gdańszczanom swobodny przywóz towarów Wisłą z Polski, Litwy i Rusi bez konieczności kontroli. Zniesiono cło funtowe oraz cła lądowe i wodne na terenie Prus Królewskich oraz przyrzeczono nie wprowadzać żadnych ceł i opłat na Wiśle.
    • 25 maja – dzięki przywilejowi nadanemu przez Kazimierza Jagiellończyka do herbu miasta, dwóch krzyży, dodana została złota korona.
    • 15 sierpnia – zwycięstwo gdańskich okrętów kaperskich nad przeważającą eskadrą duńsko-inflancką.
  • 1463, 15 września – flota gdańsko-elbląska pokonała flotę krzyżacką na Zalewie Wiślanym.
  • 1466, 19 października – zawarto pokój toruński, gdzie zapisano, że Pomorze Gdańskie oraz Warmia pozostają przy Polsce.
  • 1467 – król zlikwidował urząd gubernatora i powołał na wzór Korony tytuł capitaneus Prussiae Generalis. Król powołał starostę dla Gdańska.
  • 1472, 28 stycznia – przywilej uznający orzeczenia władz miasta w sprawie długów za ostateczne, nie podlegające apelacji do króla.
  • 1473, 27 kwietnia – po wypłynięciu z portu w Lubece kaperska karaka „Peter von Danzig” (dowódca Paweł Beneke) zaatakowała galeon pod flagą Burgundii, z pokonanej jednostki do Gdańska przewieziono zdobycz – tryptyk Hansa Memlinga „Sąd Ostateczny”, dar dla kościoła Najświętszej Marii Panny.
  • 1489 – Gdańsk uzyskał zniesienie prawa składu w Toruniu.
talar wybity przez miasto Gdańsk w czasie oblężenia w 1577, na awersie zamiast postaci króla Stefana Batorego, postać Jezusa Chrystusa

XVI wiek

  • 1502, 28 lipca – zakończono budowę kościoła Mariackiego.
  • 1520, 810 listopada – w czasie wojny polsko-krzyżackiej 15191521 niemieccy landsknechci przeprowadzili ostrzał Gdańska z Biskupiej Górki.
  • 1525, styczeń – tumult gdański – rozruchy luterańskiego pospólstwa i plebsu przeciwko burmistrzowi Eberhardowi Ferberowi.
  • 1526
    • 26 stycznia – obalenie starego magistratu przez zrewoltowany tłum.
    • 17 kwietnia – król Zygmunt I Stary wkroczył na czele 8 tysięcy wojska do Gdańska, ściął buntowników i rozszerzył uprawnienia swojego burgrabiego, któremu nadał wyższe kompetencje niż burmistrzowi. Wprowadzona została unifikacja monetarna.
    • 22 lipca – król Zygmunt I Stary przekazał Gdańskowi prawa do Helu i części półwyspu.
  • 1540 – wielka powódź na Żuławach Gdańskich, pod wodą znalazły się Długie Ogrody i Wyspa Spichrzów.
  • 1557, 15 maja – przywilej króla Zygmunta Augusta przyznający protestantom równe prawa.
  • 1558 – założone zostało Gdańskie Gimnazjum Akademickie – szkoła protestancka o bardzo wysokim poziomie kształcenia (gimnazjum istniało do 1817).
  • 15601570 – do Gdańska przybyły grupy protestantów uchodzących przed prześladowaniami w Niderlandach – luteranie, kalwini i mennonici.
  • 15631570 – w czasie wojny siedmioletniej Gdańsk, pomimo skrupulatnego przestrzegania neutralności, tracił poprzez ograniczenie wymiany handlowej ze Szwecją oraz popadł w konflikt z innymi kontrahentami.
  • 1567, 25 lutego – flota królewska została przeniesiona do Pucka.
  • 1569
    • 2 lipca – dekret króla Zygmunta II Augusta nakazał przyjęcie floty królewskiej w porcie w Gdańsku.
    • 12 sierpnia – delegacja Rady miasta Gdańska została wyrokiem sądu sejmowego uwięziona.
  • 1570, 14 marca – wydano Statuty Karnkowskiego – regulacje prawne, dotyczące władztwa Polski nad Bałtykiem. Akcentowały one zwierzchnie prawa nad Gdańskiem króla Polski i Korony, a dopiero na dalszym miejscu wymieniały uprawnienia władz gdańskich. Władze Gdańska protestowały, gdyż statuty były sprzeczne z przywilejami Gdańska.
  • 1571 – Hans Kramer rozpoczął budowę nowożytnych fortyfikacji.
  • 1576Wojna Rzeczypospolitej z Gdańskiem
    • Gdańsk odmówił złożenia przysięgi Stefanowi Batoremu przed potwierdzeniem wszystkich wolności i przywilejów miejskich. Gdańszczanie napadli na „polskie” klasztory Brygidek, Karmelitów i Dominikanów oraz przygotowali obronę miasta paląc okoliczne osady: Stare Szkoty, Oliwę, Chełm, Biskupią Górę i inne.
    • 15 września – Stefan Batory wydał rozporządzenie wzywające do blokady handlowej Gdańska.
    • 13 października – zakończono budowę mostu zwodzonego przez fosę przed Bramą Wyżynną.
  • 1577
    • 15 lutego – w odwecie za uznanie przez cystersów Stefana Batorego za króla gdańszczanie zrabowali i zniszczyli klasztor w Oliwie.
    • 17 kwietnia – klęska gdańszczan w bitwie z wojskami królewskimi nad jeziorem Lubieszowskim. Przegrana spowodowała silniejsze zjednoczenie się mieszczan w obronie miasta.
    • 11 czerwca – początek oblężenia Gdańska przez wojska króla Stefana Batorego.
    • 16 września – atak floty gdańskiej i duńskiej na Elbląg, gdzie na rozkaz Stefana Batorego powstawała flota wojenna.
    • 12 grudnia – Gdańszczanie złożyli w Malborku hołd Stefanowi Batoremu i przeprosili go. Batory w wyniku braku rozstrzygnięć wojskowych oraz nacisku magnatów i szlachty zgodził się na kompromis.
    • 16 grudnia – Stefan Batory potwierdził przywileje miasta i wolność wyznania dla luteran. Gdańsk zobowiązał się wypłacić w pięciu ratach odszkodowanie w wysokości 200 tys. florenów. Autonomia Gdańska została zachowana.
  • 1591
    • 25 sierpnia – na redzie portu zatonął statek, na którym przypłynął Jan Bernard Bonifacio.
    • 28 września – Bonifacio w zamian za dożywocie w domu profesorów przekazał liczącą 1161 woluminów bibliotekę uratowaną z katastrofy.
  • 1596, 22 czerwca – powstała Biblioteka Rady Miasta Gdańska. Zaczątkiem była darowizna Jana Bonifacio.
  • 1598 – utworzono Nową Motławę.

XVII wiek

Obserwatorium Heweliusza
  • 1646, 11 lutego – uroczysty wjazd do miasta królowej Marii Ludwiki, uwieczniony na obrazie Bartholomäusa Milwitza Wjazd Ludwiki Marii do Gdańska
  • 1650 – z naniesionego przez Wisłę piasku zaczęła powstawać wyspa Westerplatte.
  • 1655
    • początek potopu szwedzkiego, Gdańsk zwiększył siły obronne miasta. Nastąpił spadek aktywności handlu i regres w życiu gospodarczym miasta.
    • flota szwedzka zablokowała port w Gdańsku.
    • maj – wojska szwedzkie zdobyły Gdańską Głowę, Szaniec Steblewski. Rozpoczęła się blokada lądowa miasta.
  • 1656, lipiec – przybyła flota holenderska na Zatokę Gdańską i odblokowała port w Gdańsku.
  • 1659, 22 grudnia – skapitulowała szwedzka załoga twierdzy Gdańska Głowa.
  • 1660, 3 maja – zawarto pokój w Oliwie. Gdańszczanie ten dzień ogłosili dorocznym świętem.
  • 1669, lipiec – ostatni zjazd miast hanzeatyckich.
  • 1683, 13 stycznia – biskup kujawski Bonawentura Madaliński poświęcił nową Kaplicę Królewską pod wezwaniem św. Ducha.
Mapa z „Historycznego opisu historii miasta Gdańska” autorstwa Reinholda Curicke z 1687 r. (Der Stadt Dantzig historische Beschreibung...)
  • 1696
  • 1697
    • 27 czerwca – na sejmie elekcyjnym większość głosów otrzymał książę Conti, część województw opowiadała się za Fryderykiem Augustem, którego popierała również Rada Gdańska.
    • 26 września – Książę Conti przypłynął z eskadrą 6 fregat francuskich do Oliwy, gdzie został przepędzony przez jazdę saską i polską.
    • 18 październikaFrancja podjęła represje względem Gdańska, zajmowane były statki i towary gdańskie.
  • 17001721 – podczas wielkiej wojny północnej Gdańsk był niejednokrotnie zagrożony przez obce wojska. W celu wzmocnienia miasta zatrudniono fortyfikatora Jana Charpentiera.

XVIII wiek

XIX wiek

Wkroczenie wojsk francuskich do Gdańska po oblężeniu – inscenizacja z 2010
  • 1815, 9 czerwcakongres wiedeński określił nowe granice. Gdańsk powrócił pod panowanie Prus.
  • 1824 – początek budowy szosy BerlinSzczecinSłupsk – Gdańsk.
  • 1831, 1 października – kasacja klasztoru cystersów w Oliwie.
  • 1838, 9 stycznia – z inicjatywy dr. Matthiasa Loschima powstało na Starym Mieście pierwsze publiczne przedszkole.
  • 1840, 31 stycznia – wody Wisły przerwały pas wydm we wsi Górka tworząc nowe ujście zwane Wisłą Śmiałą.
  • 1842 – uruchomiono komunikację dwunastoosobowymi powozami między Długim Targiem i domem kuracyjnym w Sopocie.
  • 1845 – zamknięte zostało ujście Martwej Wisły pomiędzy Wisłoujściem i Westerplatte. Rozpoczął się proces powstawania półwyspu Westerplatte.
  • 1852
  • 1853, 20 grudnia – powstała pierwsza gazownia.
  • 1857, 17 czerwca – otwarty został Gdański Prywatny Bank Emisyjny, do 1891 posiadał prawo do emisji pieniędzy.
  • 1862
    • powstało Muzeum Miejskie.
    • 5 grudnia – Gdańsk otrzymał połączenie kolejowe z Warszawą.
  • 1867, 15 sierpnia – otwarto pierwszy basen kąpielowy.
  • 18701873 – rozebrano przedproża na Głównym Mieście (Długa, Ogarna, Tkacka i Targ Rybny).

XX wiek

Cytat z Blaszanego bębenka szczegółowo opisuje zniszczenie Gdańska. Tablica znajdowała się na małym budynku na peronie drugim dworca Gdańsk Główny. Zniknęła po jego wyburzeniu.
Dom w Aniołkach, w którym mieszkały „gdańskie pięcioraczki”
  • 1971, 12 maja – w klinice Akademii Medycznej na świat przyszły tzw. „gdańskie pięcioraczki”: Agnieszka, Ewa, Adam, Piotr i Roman Rychert.
Hala Olivia

XXI wiek

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Wspomnienia z odbudowy Głównego Miasta. Izabella Greczanik-Filipp (red.). T. 2. Gdańsk: „Marpress”, 1997. ISBN 83-87291-23-4.
  2. a b Waldemar Kowalski: W cieniu wyzwolenia – Gdańsk 1945. Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, 2005.
  3. Dekret z dnia 30 marca 1945 r. o utworzeniu województwa gdańskiego (Dz.U. z 1945 r. nr 11, poz. 57).
  4. T. Jankowski. Miasto na furmankach. „30 dni”. 6 (32), czerwiec 2001. 
  5. M. Abramowicz. Gdańsk – marzec 1945. „30 dni”. 3 (17), marzec 2000.