Mława

Mława

miasto i gmina
Ratusz Miejski w Mławie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	mławski
Prawa miejskie	1429[1]
Burmistrz	Piotr Jankowski[2]
Powierzchnia	34,80[3] km²
Wysokość	135–180 m n.p.m.
Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość	31 047[4] 892,2 os./km²
Strefa numeracyjna	23
Kod pocztowy	06-500, 06-501, 06-502
Tablice rejestracyjne	WML
Położenie na mapie powiatu mławskiego Mława
Położenie na mapie Polski Mława
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Mława
53°07′38″N 20°21′27″E
TERC (TERYT)	1413011
SIMC	0930696
Hasło promocyjne: Mława. Twoje miejsce. Twój czas
Urząd miejski Stary Rynek 19 06-500 Mława
Strona internetowa
BIP

Hala Targowa z 1912 r.

Cerkiew św. Jerzego (1913 r.)

Kawaleria rosyjska przed wyruszeniem na front I wojny światowej (zobacz: bitwa pod Tannenbergiem)

Niemieccy żołnierze w czasie I wojny światowej w Mławie

Jeńcy rosyjscy maszerują przez Mławę (okres I wojny światowej)

Defilada polskich żołnierzy, XX-lecie międzywojenne

Grupa uczniów szkoły żydowskiej

Niemcy zajmują miasto po bitwie mławskiej (wrzesień 1939)

Niemieccy żołnierze oglądają zniszczone zabudowania Mławy (prawdopodobnie wrzesień 1939)

Zniszczony dom mieszkalny w Mławie (wrzesień 1939)

Mur getta w Mławie

Zrujnowana Mława

Centrum Mławy w latach 70. XX w.

Pomnik Obrońców Mławy

V Rekonstrukcja bitwy pod Mławą. Inscenizacja na Starym Rynku

Mława – miasto w Polsce w województwie mazowieckim, siedziba powiatu mławskiego. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa ciechanowskiego

Według danych z 31 grudnia 2021 r. miasto zamieszkiwało 31 047 osób^[4].

Położenie

Miasto leży nad rzeką Seracz przy granicy z województwem warmińsko-mazurskim.

Pod względem historycznym Mława leży na Mazowszu i jest jednym z najstarszych miast tego regionu^[5].

Mława była miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[6] w starostwie mławskim w ziemi zawkrzeńskiej województwa płockiego w 1784 roku^[7].

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski miasto położone jest na pograniczu dwóch mezoregionów: Wzniesienia Mławskiego i Równiny Raciąskiej^[8].

Sąsiednie gminy: Iłowo-Osada, Lipowiec Kościelny, Szydłowo, Wieczfnia Kościelna, Wiśniewo, Dzierzgowo.

Podział administracyjny

Osiedla:

• Osiedle nr 1 – Śródmieście
• Osiedle nr 2 – Warszawska
• Osiedle nr 3 – Andersa
• Osiedle nr 4 – Wójtostwo
• Osiedle nr 5 – Kościuszki
• Osiedle nr 6 – Kopernika
• Osiedle nr 7 – Przemysłowe
• Osiedle nr 8 – Obrońców Mławy
• Osiedle nr 9 – Wólka
• Osiedle nr 10 – Kozielsk
• Osiedle nr 11 – Piekiełko
• Osiedle nr 12 – Krajewo
• Osiedle nr 13 – Książąt Mazowieckich
• Osiedle nr 14 – Zawkrze
• Osiedle nr 15 – Młodych

Środowisko naturalne

Według danych^{[potrzebny przypis]} z roku 2005 Mława ma obszar 34,86 km², w tym:

• użytki rolne: 54%
• użytki leśne: 24%
• tereny zurbanizowane i zabudowane: 21%
• pozostałe – tereny różne i pod wodą 1%

Miasto stanowi 2,08% powierzchni powiatu^{[potrzebny przypis]}.

Historia

Kalendarium

• 1426 – 2 lipca trzej książęta mazowieccy: Siemowit V, Trojden II i Władysław I odbywają w Mławie posiedzenie sądu książęcego^[9]
• 1429 – 13 lipca nadanie praw miejskich^[5]. Książęta mazowieccy, Siemowit, Kazimierz II, Władysław I, nadają Mławie przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim^[9], na tzw. surowym korzeniu^[5]
• 1470 – pierwszy mławianin Jakub, syn Wojciecha z Mławy zapisał się na Akademię Krakowską^[9]
• 1477 – prawdopodobny rok wzniesienia pierwszego murowanego kościoła – kościół parafialny na rynku pod wezwaniem św. Trójcy^[9][5]
• 1485 – najstarsza (pierwsza) wzmianka o szkole parafialnej i jej nauczycielu, był nim bakałarz Mikołaj^[10]
• 1491 – został zatwierdzony przez księcia Janusza II cech szewców w Mławie na prawach szewców w Ciechanowie^[10]
• 1495 – Mława przestała być miastem książęcym i została przez króla Jana Olbrachta włączona do ziem Królestwa Polskiego stając się częścią dóbr królewskich^[9][5]. Mława została starostwem niegrodzkim^[10]
• 1504 – źródła historyczne^{[doprecyzuj!]} wymieniają pierwszego znanego burmistrza Mławy, którym jest Piotr Czychwlas^[9]
• 1507 – pierwsze świadectwo istnienia osiedla żydowskiego w Mławie^[11].
• 1521 – podczas wojny pruskiej Mławę najechały i złupiły wojska krzyżackie, w mieście wybuchł wielki pożar^[9][5]
• 1543 – Zygmunt I Stary potwierdza przywileje dla miasta^[10]
• 1545
  • Mława powiększyła swoje terytorium przez włączenie do miasta części łąk Niemyje^[10]
  • przywilej Zygmunta Starego na pobudowanie ratusza^[9][5]
• 1550 – prawdopodobnie w tym roku powstał na obecnym wzgórzu cmentarnym drewniany kościół pw. św. Wawrzyńca^[9]
• 1564 – lustracja miasta wymienia 429 domów^[5]
• 1572–1573 – epidemia dżumy, zmarło 1300 osób^[9][5][12]
• Pod koniec XVI w. Janusz Grabowski wykupił wójtostwo Mławy z rąk prywatnych^[13]
• 1659 – wojska szwedzkie spaliły Mławę^[9][5]
• 1661–1662 – epidemia dżumy^[9][5]
• 1692 – 23 listopada wielki pożar strawił prawie całe miasto włącznie z kościołem i ratuszem^[9][5][14]
• 1708–1712 – epidemia dżumy^[9][5][12]
• 1730 – powstanie na mocy przywileju Augusta II cechu oraczy^[10]
• 1764 – Mława staje się starostwem grodowym na skutek decyzji sejmu koronnego^[10][9][5]. Do starostwa należą wsie: Modła, Nowa Wieś, Wola i Mławka^{[potrzebny przypis]}
• 1765 – według lustracji miasto liczy 85 domów^{[potrzebny przypis]}
• 1776 – 19 września kolejny wielki pożar^[5][15] niszczy pięć ulic i ratusz^[16][17][14]
• 1782 – zakończenie odbudowy spalonego ratusza^[9]
• 1795 – Mława przechodzi pod panowanie Prus (III rozbiór Polski)^[9]
• 1797 – władze zaborcze zorganizowały getto żydowskie^[9]
• 1805 – powstała pierwsza apteka^[9]
• 1807 – Mława została włączona do Księstwa Warszawskiego^[9]
• 1815 – Mława została włączona do Królestwa Polskiego^[9]
• 1824 – zwiększenie terytorium miasta przez włączenie w jego skład przedmieść Zabrody^[10]
• 1837 – epidemia cholery^[9], powstanie powiatu mławskiego^[18]
• 1856 – powstaje szpital^[9][5]
• 20.02.1864 – potyczka w czasie powstania styczniowego^[19]
• 1869 – popowstaniowe represje, carskie władze zamykają szkołę powiatową^[9][20]
• 1877 – oddanie do użytku linii kolejowej, dworca, powstają komora celna i warsztaty kolejowe^[9]
• 1881 – powstanie ochotniczej straży pożarnej^[9][5]
• 1898 – epidemia cholery^[9]
• 1905 – strajki kolejarzy i młodzieży szkolnej^[18]
• 1906
  • otwarcie Szkoły Handlowej (siedmioklasowej, obecnie Liceum Ogólnokształcące nr 1)^[9][20]
  • otwarcie pierwszej biblioteki i czytelni^[9]
• 1909 – powstała Mławska Spółdzielnia spożywców^[9]
• 1914 (lipiec i sierpień) – miasto na przemian ośmiokrotnie zajmowane przez wojska niemieckie i rosyjskie^[9]
• 1917 – powstało gimnazjum żydowskie^[9]
• 8–10 sierpnia 1920 – obrona miasta przed bolszewikami^[21]

W okresie międzywojennym w miejscowości istniała placówka Straży Celnej „Mława”^[22].

• 1923 – data założenie Miejskiego Klubu Piłkarskiego – Mławianka Mława^{[potrzebny przypis]}
• 1925 – została uruchomiona elektrownia miejska^[9]
• 1929 – 8 grudnia otwarcie Muzeum Regionalnego^[9]
• 1930 – w Mławie złożył wizytę prezydent Ignacy Mościcki^[9]
• 1939 – II wojna światowa^[9] (miasto ma ok. 20 tys. stałych mieszkańców)
  • 1–3 września bitwa pod Mławą^[9]

Mława została przyłączona do Rzeszy Niemieckiej^[9]

• 1940 – utworzenie w grudniu getta dla ludności żydowskiej^[23]. Zajmowało ono obszar w rejonie ulic: Warszawskiej, Długiej, Płockiej, Zduńskiej i Szewskiej^[23].
• do 1942 – likwidacja getta (listopad)^[23]. Wymordowanie przez Niemców 6.500 mławskich Żydów^[24]
• 1945 – 18 stycznia Niemcy zamordowali w żwirowni na Kalkówce pod Mławą 364 osoby^[9]
• 1945 – 3 czerwca oddział podziemia niepodległościowego Wiktora Zacheusza Nowowiejskiego rozbił miejscowy Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego i uwolnił więźniów^[25]
• 1958 – uruchomienie zakładów obuwniczych, powstanie Towarzystwa Miłośników Ziemi Mławskiej^[18]
• 1962 – powstanie zakładów mleczarskich i proszkowni mleka^[18]
• 1968 – uruchomienie zakładów mięsnych^[18]
• 1971 – powstają zakłady urządzeń dźwigowych^[18]
• 1975 – likwidacja powiatu mławskiego^[18]
• 1985 – w Mławie uroczystą wizytę złożył przedstawiciel stolicy apostolskiej arcybiskup Luigi Poggi^[9]
• 1987 – powstała parafia Matki Bożej Królowej Polski^[9]
• 1991 – Pogrom mławski^[26]
• 1999 – Mława po raz kolejny stała się miastem powiatowym^[9]
• 2003 – 12 października Rada Miejska w Mławie nadała tytuł Honorowego Obywatela miasta Mławy papieżowi Janowi Pawłowi II^[27][9]
• 2004 – 1 stycznia przyłączono do granic administracyjnych Mławy wsie Piekiełko i Krajewo^[9]
• 2013 – 31 sierpnia Mławę odwiedził Prezydent RP Bronisław Komorowski z okazji bitwy pod Mławą^[28]
• 2014 – 10 października uruchomiona została Mławska Komunikacja Miejska^[29].

Najstarsze ślady osadnictwa w Mławie, datowane na przełom XIII i XIV w., odkryto w rejonie obecnego rynku oraz na przedmieściach Kozielsk i Zabrody^[5]. W rejonie obecnego Starego Rynku przed rokiem 1491 istniała osada przedlokacyjna^[5]. Miała ona charakter targowy. Odbywały się tutaj sądy książęce^[5].

W chwili lokacji Mława leżała w północnej części Mazowsza, przy granicy z ówczesnym państwem zakonu krzyżackiego^[5]. W średniowieczu przez tereny Zawkrza, na którym leży Mława, przebiegały szlaki handlowe łączące wschodnie Mazowsze z Wielkopolską, a także Warszawę z Państwem Krzyżackim^[5]. Znaczenie tych ostatnich stało się istotne zwłaszcza na początku XV w.^[5]

Pierwszy wczesnośredniowieczny gród na terenie obecnej Mławy (w Kozielsku) powstał z powodu pobliskich dróg oraz obronnego charakteru miejsca^[5]. Wykopaliska wskazują, że szlaki te funkcjonowały już w XII-XIII w.^[5] Szacuje się, że obecny układ drogowy pokrywa się z przedlokacyjną siecią dróg^[5].

Przygraniczne położenie na szlakach handlowych okazało się korzystne dla rozwoju miasta^[5]. Jego mieszkańcy zajmowali się handlem, głównie bydłem z Rusi^[5]. Miasto wielokrotnie otrzymywało przywileje handlowe^[30][5]. Wytyczony w czasie lokacji stosunkowo duży rynek targowy (120 × 145 m) potwierdza handlowy charakter miasta^[5]. W 1477 r. na rynku wybudowano kościół, w 1545 r. król Zygmunt Stary wydał miastu prawo do zbudowania ratusza, który również powstał w przestrzeni rozległego rynku^[5].

Mława od roku 1495 jako jedno z trzech miast powiatowych ziemi zawkrzeńskiej wchodziła w skład Mazowsza Płockiego jako dobra królewskie^[5]. Siedzibę starosty stanowił nieistniejący już budynek w rejonie obecnej Lelewelówki. Miasto liczyło wtedy około 2500 mieszkańców, z których 60% zatrudnionych było w blisko 250 zakładach rzemieślniczych, skupionych w 12 cechach^[5]. Głównymi źródłami dochodów były jarmarki oraz produkcja i eksport do Gdańska piwa, do cechu piwowarów należało 120 mieszkańców^[5]. W 1564 r. w Mławie było 429 domów^[5].

Przez liczne pożary^[31] i epidemie dżumy^[32] Mława straciła w wiekach XVII i XVIII znaczenie. Stan ten trwał do połowy XVIII w.^[5] Przykładowo w 1616 r. liczba domów spadła do 320, w 1664 r. do zaledwie 45 (liczba ludności to jedynie 20 rzemieślników)^[5].

W Mławie po raz pierwszy epidemię dżumy odnotowano w źródłach w latach 1572–1573^[12]. W ciągu roku liczba mieszkańców miasta i podmiejskiej wsi Modły spadła o połowę: zmarło ok. 1300 osób, czyli więcej niż połowa mieszkańców^[12]. Urzędnik spisujący stan inwentarza (dóbr miejskich w 1573 roku) tymi słowami podsumował skutki epidemii: „Powietrzem ludzi wymarło w miasteczku i we wsi Modle wiele ultra 1300. Drudzy głodem umarli i nędznieli bardzo”^[12].

W 1689 roku o stosowanie czarów zostały oskarżone Marianna Kukulina i Zofia Rzeszotarska; w procesie sądowym zostały skazane na śmierć poprzez spalenie na stosie, wyrok wykonany został na tzw. „szubienicznej górze”^[33].

Pożar w 1692 roku wybuchł w niedzielę 23 listopada, nieznane są jego przyczyny^[14]. Ogień został przeniesiony na stojący samodzielnie murowany ratusz i kościół parafialny, których nie udało się odizolować od płomieni^[14]. Oba budynki doszczętnie spłonęły^[14]. W późniejszych aktach wizytacyjnych zanotowano, że z mławskiej świątyni, zbudowanej w stylu gotyckim, pozostały wypalone mury i fundamenty^[14]. Gwałtowność pożaru spowodowała, że z dymem poszły drewniane ołtarze, obrazy czy organy z początku XVIII^[14]. Uratowano jedynie barokowe tabernakulum oraz znajdujące się w skarbcu księgi metrykalne i miejskie^[14]. Jan III Sobieski zwolnił miasto od płacenia podatków na kilka lat^[14].

W roku 1764 ponownie ustanowiono w mieście przez sejm koronny starostwo grodowe; miasto stało się siedzibą administracyjną i sądowniczą ziemi zawkrzeńskiej^[5]. Liczba domów w mieście wynosiła wówczas 85^[5].

Za Stanisława Augusta Poniatowskiego odbudowano ratusz, wybudowano na rynku cztery studnie^[5]. Rozwój miasta został zahamowany przez rozbiory Polski (Mława znalazła się w Prusach) i pożar z roku 1783, w którym spłonęły niemalże wszystkie domy^[5].

W 1840 r. w Mławie przywrócono zarówno siedzibę powiatu, jak i sądu okręgowego^[5]. Dodatkowo w mieście, ponownie znów przygranicznym, powstała komora celna, powstały: szpital (1856), spichlerz (1860), synagoga (1856), zbór ewangelicki (1870) i cerkiew (1879), rozbudowano także kościół parafialny (1882–1886)^[5]. Rozwój istotnie przyspieszył wraz z wybudowaniem w sąsiedztwie Mławy linii Kolei Nadwiślańskiej (stacja kolejowa na Wólce)^[5]. W centrum miasta, w rejonie Nowego Rynku powstała siedziba ochotniczej straży pożarnej (1881)^[5]. Wokół placu oraz w centralnej części miasta powstawały nowe murowane kamienice, głównie w stylu secesyjnym. W 1905 r., na północ od rynku, wybudowano halę targową^[5]. Liczba ludności wzrosła do 8 tysięcy^[5]. Pod koniec XIX w. w Mławie były trzy place targowe: Stary Rynek z ratuszem i kościołem, Nowy Rynek oraz trzeci, zwany Zielonym^[5]. W mieście handlowano głównie zbożem oraz wełną^[5].

Na początku XX w. Mława liczyła 15 tysięcy mieszkańców i około 600 domów^[5]. 120 z nich było murowanych^[5]. Mława stała się najbogatszym miastem północnego Mazowsza^[5]. W 1917 r. Wólka formalnie została włączona w granice administracyjne Mławy^[5]. W 1921 r. liczba mieszkańców wzrosła do 17 tysięcy^[5].

W 1928 roku burmistrzem był Feliks Wieciński, odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi za „zasługi w pracy społecznej i samorządowej”^[34].

Mława należała do najbardziej kulturalnych żydowskich miasteczek w Polsce. Ta mała żydowska gmina wydała kilka pokoleń żydowskiej inteligencji.

Mordechaj Canin, Przez ruiny i zgliszcza, s. 310

II wojna światowa spowodowała zniszczenie 67% zabudowy^[5].

Po wojnie miasto dynamicznie się rozwijało, do 2001 roku liczba mieszkańców wzrosła do ponad 31 tysięcy osób^[5].

Demografia

Dane z 31 grudnia 2004^[35]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	30 957	100	16 178	52,6	14 779	47,4
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	890,0		464,8		424,6

Dane z 31 grudnia 2015^[36]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	31 030	100	16 253	52,3	14 777	47,7

• Piramida wieku mieszkańców Mławy w 2014 roku^[37].
  

Polityka

Współpraca międzynarodowa

Fragment parku miejskiego w Mławie

Widok na Ratusz od strony ulicy Warszawskiej

Miasta partnerskie^{[potrzebny przypis]}:

• Bartoszyce
• Rosienie
• Saverne
• Baranáin
• Castellalto
• Cellino Attanasio
• Cermignano
• Canzano^[38]
• Năsăud
• Moscufo
• Kriwa Pałanka
• Viernheim
• Franconville^[39]

Gospodarka

LG Electronics w Mławie

Miasto już za czasu socjalizmu nabyło tradycję przemysłu elektronicznego poprzez zakład UNITRY, które to wraz z przemianami ustrojowymi, przestały istnieć^{[potrzebny przypis]}. Następnie w latach dziewięćdziesiątych powstał CURTIS Zbigniewa Niemczyckiego produkujący telewizory^{[potrzebny przypis]}. W 1999 r. fabrykę kupiło LG, którą to rozbudowało i zwiększyło zatrudnienie^{[potrzebny przypis]}. Dzisiaj w zakładzie produkuje się telewizory najnowszej generacji i urządzenia mobilne spod tej marki^{[potrzebny przypis]}. Poza tym drugim pracodawcą pod względem zatrudnienia jest ubojnia drobiu Wipasz^{[potrzebny przypis]}.

Oba zakłady znajdują się w Dzielnicy Przemysłowej miasta^{[potrzebny przypis]}. Oprócz tego w mieście działają mali producenci obuwia, wędlin, zakład produkujący windy.

Transport

W Mławie funkcjonuje Mławska Komunikacja Miejska (MKM), kiedyś zarządzana przez nieistniejące już przedsiębiorstwo PKS Mława, swego czasu jedną z największych firm tego typu w województwie mazowieckim^[40], teraz przez Urząd Miasta. MKM posiada 4 linie^[29]: 1, 2, 3 oraz 4. Autobusy kursują przez cały rok. Mieszkańcy korzystają z niej za darmo dzięki „Karcie Mławiaka”^[41].

W Mławie znajdują się dwa dworce kolejowe:

• Mława Miasto – gdzie zatrzymują się pociągi Kolei Mazowieckich.
• Mława – gdzie zatrzymują się pociągi Kolei Mazowieckich oraz pociągi kategorii: TLK/IC. Obok stacji znajduje się stacja końcowa Mławskiej Kolei Dojazdowej – Mława Wąskotorowa.

Przez Mławę przebiegają drogi wojewódzkie: nr 544 Brodnica – Działdowo – Mława – Przasnysz – Ostrołęka, nr 563 Rypin – Żuromin – Mława, nr 587 Mława – Strzegowo, nr 615 Mława – Ciechanów, drogi powiatowe o numerach: 351, 303, 312, 320, 352. Od wschodu miasto omija droga ekspresowa S7.

W 2012 otwarto oficjalnie sanitarne lądowisko Mława-Szpital.

Architektura

Zabytki

Ratusz

Kościół farny św. Trójcy

Kościół cmentarny pw. św. Wawrzyńca

Kamienica secesyjna, Stary Rynek

Kamienica secesyjna, narożnik ulic Stefana Żeromskiego i 3 Maja

Kamienica secesyjna przy ul. Franciszka Żwirki

Kamienica secesyjna, ul. Władysława Reymonta (mieści placówkę banku)

Modernistyczny budynek, ówcześnie oddziału Banku Polskiego (zbud. w l. 30 XX wieku), ul. Joachima Lelewela 6

Modernistyczny Dom Handlowy w Mławie ul. Bolesława Chrobrego 7

• Kościół parafialny pw. św. Trójcy – wybudowany prawdopodobnie w 1477 r.^[9] pierwotnie w stylu gotyckim^{[potrzebny przypis]}. Po pożarze z 1692 roku został odnowiony w stylu barokowym w latach 1712–1719^{[potrzebny przypis]}. Powiększony i całkowicie przebudowany w latach 1882–1886 w stylu stylu neobarokowym poprzez dostawienie naw bocznych i wież frontowych^[42]. Pozostałościami po pierwotnym założeniu gotyckim są ściany prezbiterium z oknem nad ołtarzem, łuk tęczowy oddzielający prezbiterium od nawy głównej i widoczna za ołtarzem bocznym w prawej nawie przypora zewnętrzna znajdująca się obecnie wewnątrz świątyni.
• Kościół pw. św. Wawrzyńca – 1786 r. na wzgórzu cmentarnym, późnobarokowy z klasycyzującą elewacją frontową. Wcześniejsza od kościoła zakrystia sklepiona kolebkowo–krzyżowo powstała w 2 poł. XVI wieku z fundacji mieszczan mławskich braci Zagórnych: Marcina i Andrzeja kanonika gnieźnieńskiego. W 1550 roku powstał kolejny kościół drewniany, a w 1786 obecny murowany^[43].
• Ratusz miejski – odbudowany pod koniec XVIII w.^[9] Z wieży ratuszowej odgrywany jest codziennie o 12:00 hejnał Mławy^[44][45].
• Spichlerz „Lelewelówka” drewniany z XVIII w., jedyna pozostałość po zabudowaniach starościńskich, czasami zwyczajowo zwanych zamkiem.
• Kamienice z elementami dekoracji secesyjnych z początku XX w.
• Pomnik Obrońcom Mławy upamiętniający bitwę pod Mławą w 1939 r.
• Pozycja Mławska – linia polskich fortyfikacji wybudowanych w przeddzień II wojny światowej. W skład obiektu wchodzi 55 schronów żelbetowych, pozostałości budowli ziemno drewnianych i okopów. Pozycja Mławska była główna areną bitwy pod Mławą.
• Więzienie powiatowe wybudowane w 1889 roku, obecnie siedziba Oddziału w Mławie Archiwum Państwowego w Warszawie.
• Hala Targowa z 1912 roku wybudowana według projektu miejskiego architekta Stefana Usakiewcza.
• Spichlerz Obywatelski przy ulicy Długiej, wybudowany w latach sześćdziesiątych XIX wieku, obecnie supermarket i dom handlowy.
• Park miejski im. Józefa Piłsudskiego, założony w 1897 roku jako ogród spacerowy, powstał z poszerzenia ogrodu przy cerkwi prawosławnej. Przez mieszczan zwany „Salonem Mławy”. Po II wojnie światowej nazwany im. J. Stalina, a od 1956 do 2017 im. Dąbrowszczaków. W parku warto zobaczyć fontannę wykonaną w brązie według projektu autorstwa Andrzeja Borcza przedstawiającą czterech zdunów, legendarnych założycieli miasta i Muławę od której imienia miasto wywodzi swoją nazwę, pomnik Józefa Piłsudskiego, Dąb Niepodległości z tablicą pamiątkową oraz dawną popówkę, jedyną pozostałość po zburzonej cerkwi w tzw. II RP, mieszcząca Urząd Stanu Cywilnego w Mławie.
• Budynek bankowy przy ulicy J. Lelewela 6 (lata trzydzieste XX w.) – przykład architektury modernistycznej (funkcjonalizm), realizacja pracy dyplomowej absolwenta Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej Wacława Olszewskiego (domniemane autorstwo projektu)^[46].
• Dom drewniany piętrowy przy ulicy Warszawskiej 51.
• Dom Handlowy w Mławie oddany do użytku w 1963 r.

Kultura

• Kino „Kosmos”
• Miejski Dom Kultury
• Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej
• Muzeum Juszkiewiczów – prywatne
• Stacja Naukowa im. Stanisława Herbsta
• Galeria Z – pracownia malarska
• Archiwum Państwowe
• Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia – sala koncertowa z organami

Media

Radio

• Radio 7 – 90,8 FM

Telewizja

• TV Mława

Gazety

• Gazeta Mławska
• Nowy Kurier Mławski

Portale internetowe

• Nasza Mlawa
• Codziennik Mławski
• Mława info
• Portal Mława

Oświata i nauka

I Liceum Ogólnokształcące przy ul. Wyspiańskiego

Edukacja mławska ma bogate tradycje historyczne. Zapewnia pełny cykl edukacyjny od żłobka po studia wyższe – zarówno w placówkach publicznych, jak i prywatnych. W Mławie znajduje się 6 szkół podstawowych i 1 podstawowa szkoła specjalna, 4 licea ogólnokształcące i 5 liceów profilowanych i szkół zawodowych. Tę podstawową edukację uzupełniają szkolnictwo artystyczne – szkoła muzyczna I i II stopnia i wyższe – Zamiejscowy Wydział Elektroniki, Dziennikarstwa i Technik Multimedialnych w Mławie Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Ciechanowie. Kształci on studentów w kierunkach Elektronika i Telekomunikacja oraz Dziennikarstwo i Komunikacja Społeczna^{[potrzebny przypis]}.

Religia

Kościół Matki Bożej Królowej Polski

• Kościół rzymskokatolicki:
  • Parafia Świętej Rodziny^[47]
  • Parafia Matki Boskiej Królowej Polski^[48]
  • Parafia św. Jana Kantego^[49]
  • Parafia św. Stanisława BM^[50]
• Kościoły lokalne:
  • Kościół w Mławie^[51]
• Kościół Wolnych Chrześcijan w RP:
  • zbór w Mławie^[52]
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Mława (w tym grupa rosyjskojęzyczna; Sala Królestwa: Mławka)^[53]

Sport i rekreacja

Pływalnia MOSiR

• Stowarzyszenie Sportowo-Rekreacyjne „TEMPO” Mława
• Zalew „Ruda”
• Stadion Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji
• Mławska Hala Sportowa
• Klub Sportowy „Mławskie Centrum Tańca” www.taniec.mlawa.pl
• Klub Strzelectwa Sportowego „Kaliber” – w pełni kryta strzelnica sportowa
• Mławska Kolej Dojazdowa (wąskotorowa)
• Korty ziemne „TKiKF Relax”
• Kryty basen
• MKS „Mławianka” Mława
• AZS UWM Mława – siatkówka
• Las miejski – strzelnica sportowa, ścieżka zdrowia, miejsce spacerów
• Park miejski im. Dąbrowszczaków
• Uczniowski klub judo
• 19 sierpnia 2007 miał miejsce w Mławie wyścig rowerowy z serii Mazovia MTB Marathon. Rozegrano też Mistrzostwa Mazowsza w Maratonie MTB
• Klub Pływacki Płetwal Mława

Osoby związane z Mławą

Honorowi obywatele

• Cecylia Dudzińska^[54]
• Zbigniew Niemczycki^[55]
• Lech Wałęsa^[56]
• Ignacy Mościcki^[57]
• Jan Paweł II^[27]
• Kombatanci – weterani bitwy pod Mławą (łącznie 125 osób)^[58]
• Ryszard Juszkiewicz^[59]

Odznaczenia

• Order Krzyża Grunwaldu II klasy (1979)^[60]

Zobacz też

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Mława

• Gazeta Mławska
• gmina Mława
• Synagoga w Mławie
• Stary cmentarz żydowski w Mławie
• Nowy cmentarz żydowski w Mławie
• Dom Handlowy w Mławie

Przypisy

1. Kalendarz historyczny.
2. Wybory Samorządowe 2024 [online], wybory.gov.pl [dostęp 2024-04-22]  (pol.).
3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2012 r. [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2013-04-08] .
4. Liczba ludności | Mława [online], www.polskawliczbach.pl - Mlawa [dostęp 2021-12-31]  (pol.).
5. IzabelaI. Sobierajska IzabelaI., TeresaT. Wyszyńska TeresaT., Przemieszczanie się centrum Mławy w historii jej rozwoju – znaczenie centrotwórcze stacji kolejowej Mława Miasto, DOI: 10.21858/msr.24.05 . Brak numerów stron w książce
6. Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 37.
7. Karol de Perthées, Mapa szczegółowa województwa płockiego i ziemi dobrzyńskiej, 1784.
8. Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r. [online], warmaz.pl, 2018 [dostęp 2023-05-26]  (pol.).
9. Z historii Mławy fakty, daty, wydarzenia... [online], www.mlawa.pl [dostęp 2018-03-31]  (pol.).
10. LeszekL. Zygner LeszekL., Krótka historia Mławy w datach, [w:] JacekJ. Dusza (red.), Mława - miasto pogranicza, Ciechanów: Drukarz S.C. we współpracy ze Stowarzyszeniem Rozwoju Wiedzy i Umiejętności w Mławie, 2002, s. 165-172, ISBN 83-905127-7-7 .
11. Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 15.
12. Epidemia dżumy w XVI wieku [online], Codziennik mławski – Mława, 22 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-28]  (pol.).
13. Wojciech Górczyk. Ciechanów – Lokacja i geneza herbu. „In Tempore”, s. 11, 2010. Uniwersytet Mikołaja Kopernika. ISSN 1898-9020. [dostęp 2011-07-20]. (pol.). 
14. Gore! Gore! Wielki pożar w Mławie [online], Codziennik mławski – Mława, 3 marca 2019 [dostęp 2019-03-03]  (pol.).
15. PUBLIKACJE EDUKACYJNE [online], www.publikacje.edu.pl [dostęp 2018-11-09] .
16. Przywilej króla Zygmunta Starego na budowę ratusza, „Codziennik mławski – Mława”, 28 października 2018 [dostęp 2018-11-09]  (pol.).
17. Ratusz Miejski | Mława [online], www.mlawa.pl [dostęp 2018-11-09]  (pol.).
18. Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński, Mazowsze. Mały przewodnik, Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1978, s. 167–168.
19. DanielD. Krzanowski DanielD., Bitwy i potyczki 1863-1864 : na podstawie materiałów drukowanych i rękopiśmiennych Muzeum Narodowego w Rapperswilu, Szczecin: Volumina.pl Reprinty, 2012, ISBN 978-83-62905-53-9, OCLC 932217796 [dostęp 2020-09-19] . Brak numerów stron w książce
20. LeszekL. Arent LeszekL., Powstanie Szkoły Handlowej, „Codziennik Mławski”, archive.vn, 5 kwietnia 2020 [dostęp 2020-04-05] .
21. Wojciech Zawadzki Pomorze 1920, Bellona 2015.
22. Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927, s. 168 .
23. Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 324. ISBN 83-01-00065-1.
24. TomaszT. Szypulski TomaszT., Historia – Punkt Informacji Turystycznej w Mławie – Miejski Dom Kultury w Mławie [online] [dostęp 2018-03-31]  (pol.).
25. Tadeusz Swat, „...Przed Bogiem i historią”. Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944–1956. Mazowsze. Warszawa 2003, s. 242.
26. Pogrom Cyganów w Mławie „Gazeta Wyborcza” z dnia 28 czerwca 1991 s. 1.
27. NetN. P.C. NetN., Papież Jan Paweł II [online], www.mlawa.pl [dostęp 2018-03-31]  (pol.).
28. VI Rekonstrukcja Bitwy pod Mławą 2013 | HISTORIA.org.pl – historia, kultura, muzea, matura, rekonstrukcje i recenzje historyczne [online], historia.org.pl [dostęp 2018-03-31]  (pol.).
29. MKM.
30. Potwierdzane w latach 1543, 1565, 1576, 1602, 1667, 1724, 1745, 1779.
31. W latach 1521, 1659, 1692, 1776.
32. W latach 1572–1573, 1661–1662 i 1708–1712.
33. Spalenie na stosie dwóch czarownic? [online], Codziennik mławski – Mława, 2019 [dostęp 2019-01-01]  (pol.).1 stycznia
34. Monitor Polski, t. 12, 16 stycznia 1928, s. 1 .
35. LucynaL. Nowak LucynaL., JoannaJ. Stańczyk JoannaJ., AgnieszkaA. Znajewska AgnieszkaA., Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2007 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008, ISSN 1734-6118  (pol.). Brak numerów stron w książce
36. Urząd Statystyczny wU.S. Warszawie Urząd Statystyczny wU.S., Statystyczne Vademecum Samorządowca [online], 2015 .
37. Mława w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
38. Włoskie gminy Castellalto, Cellino Attanasio, Cermignano, Canzano podpisały umowę wspólnie jako Związek Gmin 4C.
39. Poznajcie Franconville, nowe miasto partnerskie Mławy | Mława [online], www.mlawa.pl [dostęp 2023-05-07] .
40. Mobilis Group. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-14)].
41. Karta Mławiaka.
42. Robert M. Kunkel „Architektura Gotycka na Mazowszu”, wyd. DiG, Warszawa 2006, s. 273.
43. Robert M. Kunkel „Architektura Gotycka na Mazowszu”, wyd. DiG, Warszawa 2006, s. 274.
44. NetN. P.C. NetN., Hejnał Miasta Mława [online], www.mlawa.pl [dostęp 2018-03-31]  (pol.).
45. TomaszT. Szypulski TomaszT., Symbole – Punkt Informacji Turystycznej w Mławie – Miejski Dom Kultury w Mławie [online] [dostęp 2018-03-31] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-01]  (pol.).
46. Ziemia Zawkrzeńska, tom III, praca zbiorowa pod redakcją prof. dr hab. Ryszarda Juszkiewicza, rozdz. Ryszard Małowiecki Rozwój przestrzenny Mławy, [w:] Stacja Naukowa w Mławie im. Stanisława Herbsta, str 121.
47. Mława, Parafia pw. Świętej Rodziny [online], diecezjaplocka.p [dostęp 2024-02-20] .
48. Mława, Parafia pw. Matki Bożej Królowej Polski [online], diecezjaplocka.pl [dostęp 2024-02-20] .
49. Mława, Parafia pw. św. Jana Kantego [online], diecezjaplocka.pl [dostęp 2024-02-20] .
50. Mława, Parafia pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika [online], diecezjaplocka.pl [dostęp 2024-02-20] .
51. Kontakt [online], kosciolwmlawie.pl [dostęp 2024-02-20] .
52. Kontakt [online], filadelfia.pl [dostęp 2024-02-20] .
53. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2019-11-23] .
54. NetN. P.C. NetN., Cecylia Dudzińska [online], www.mlawa.pl [dostęp 2018-03-31]  (pol.).
55. NetN. P.C. NetN., Zbigniew Niemczycki [online], www.mlawa.pl [dostęp 2018-03-31]  (pol.).
56. NetN. P.C. NetN., Lech Wałęsa [online], www.mlawa.pl [dostęp 2018-03-31]  (pol.).
57. NetN. P.C. NetN., Ignacy Mościcki – Prezydent Rzeczypospolitej [online], www.mlawa.pl [dostęp 2018-03-31] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-09]  (pol.).
58. NetN. P.C. NetN., Kombatancji, weterani Bitwy pod Mławą [online], www.mlawa.pl [dostęp 2018-03-31]  (pol.).
59. Nie żyje profesor Ryszard Juszkiewicz – honorowy obywatel Mławy | Mława [online], www.mlawa.pl [dostęp 2019-02-24] .
60. Wykaz miejscowości wyróżnionych odznaczeniami państwowymi, [w:] UrszulaU. Lewandowska UrszulaU., KrystynaK. Malik KrystynaK., Przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1991, s. 21, ISBN 83-217-2519-8  (pol.).

Bibliografia

• Ziemia Zawkrzeńska (praca zbiorowa), Mława 1996, wyd. Stacja Naukowa w Mławie im. Stanisława Herbsta, ISBN (brak)
• Wojciech Górczyk. Ciechanów – Lokacja i geneza herbu. „In Tempore”, s. 11, 2010. Uniwersytet Mikołaja Kopernika. ISSN 1898-9020. [dostęp 2011-07-20]. (pol.). 
• LeszekL. Zygner LeszekL., Historia parafii mławskiej, Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1995, OCLC 805358166 . Brak numerów stron w książce
• Leszek Zygner, Mława – miasto pogranicza, Ciechanów 2002, wyd. Drukarz S.C. i Stowarzyszenie Rozwoju Wiedzy i Umiejętności w Mławie, ISBN 83-905127-7-7.
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce pod redakcją Izabeli Galiciej i Hanny Sygietyńskiej, tom X – Dawne województwo warszawskie zeszyt 9 – Mława i okolice, Warszawa 1985, wyd. Polska Akademia Nauk Instytut Sztuki, ISBN 83-221-0300-X.
• Dominik Staszewski, Mława – opis historyczny, Warszawa 1907, druk Fr. Karpińskiego, Elektoralna 14, ISBN (brak)
• Józef Ostaszewski, Osobliwości historyczne Mławy, Mława 1937, druk B. Kowalskiego, ISBN (brak)
• Hufiec ZHP Mława
• Mława w dokumencie archiwalnym. mlawa.polska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-05)].

Linki zewnętrzne

• Codziennik Mławski
• Nasza Mława
• Mława, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 527 .

Kontrola autorytatywna (gmina miejska):

• VIAF: 131893639
• LCCN: n85336381
• GND: 4450919-4
• NKC: ge856408
• J9U: 987007562468105171

Encyklopedie internetowe:

• VLE: mlawa