Marecki Ośrodek Kultury, Horowe Bagno, Wąskotorowa parowa lokomotywa Px48-1778 oraz tender Ptx48-1778 na skwerze przy Urzędzie Miasta w Markach, Kościół św. Izydora w Markach, Osiedle Mickiewicza
27 lipca 2019 roku wyznaczono w Markach „Geodezyjny Środek Mazowsza” – punkt o współrzędnych 52°20′28,575''N i 21°05′59,386''E wypada dokładnie na wzgórzu potocznie zwanym „zwałką”, czyli tam, gdzie swego czasu funkcjonowało wysypisko śmieci (zamknięte w 1992 r.)[2].
Osiedle MickiewiczaOsiedla przy ulicy Małachowskiego
Horowa Góra – osiedle mieszkaniowe w Pustelniku położone przy ul. Dużej 5. W sąsiedztwie znajduje się m.in. Szkoła Podstawowa nr 4 im. Stefana Grota-Roweckiego oraz rezerwat przyrody Horowe Bagno. Osiedle składa się z 10 budynków, w których znajduje się 409 mieszkań własnościowych, i zajmuje powierzchnię 4,2 ha. Pierwsi mieszkańcy zasiedlili osiedle w dniu 18 lipca 2005 r. Na terenie osiedla znajdują się punkty usługowe.
Zielone Przedmieście – osiedle domów 8-rodzinnych w Markach przy ul. 11 Listopada 5
Osiedle Mickiewicza – przy ul. Elektryków i Kartografów – osiedle 29 budynków dwukondygnacyjnych wybudowanych w latach 2005–2009
Osiedle TBS Lisi Jar – przy Al. Piłsudskiego
Osiedle TBS Marki V – przy ul. 11 listopada – osiedle 11 budynków dwukondygnacyjnych ze 192 mieszkaniami czynszowymi Towarzystwa Budownictwa Społecznego.
Osiedle Kosynierów – przy ul. Kosynierów 2,4,6,8,10,12 – bloki mieszkalne 4-piętrowe, oddane do użytku w 1998 r.
osiedle mieszkaniowe Międzyzakładowej Pracowniczej Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „SAM-81” położone w Pustelniku przy al. Piłsudskiego 115 C i D (dwa czteropiętrowe budynki) oraz przy ul. Małachowskiego 1
Osiedle Kwitnące – położone w Pustelniku przy ul. Małachowskiego 4 i 12
Osiedle Polskie – w Strudze przy ul. Granicznej.
Briggsówka – osiedle w Starych Markach złożone z familoków wybudowanych w XIX w. dla robotników fabryki Briggsów. Istnieją tylko dwa osiedla tego typu w Polsce (drugie znajduje się w Łodzi)
Panorama Marek z dawnego wysypiska śmieci w Pustelniku
Historia
Prehistoria
Badania archeologiczne wskazują, że osadnictwo na obszarze zajmowanym przez dzisiejsze Marki występowało już w czasach prehistorycznych. Prace wykopaliskowe doprowadziły m.in. do odnalezienia przy ul. Hallera narzędzi krzemiennych datowanych na 5 tysiąclecie p.n.e. (kultura komornicka – rozwijająca się w okresie mezolitu najwcześniejsza znana kultura na obszarze Polski). Z późniejszych okresów odkryto m.in.: fragmenty ceramiki z epoki brązu, pozostałości osady z I–II w. n.e. oraz studnię z pnia dębowego datowaną na X wiek.
Wieś królewska
Pod koniec XVI wieku nadano z dóbr królewskich 2 włóki ziemi (ok. 34 hektarów) rodowi Marków (Markowiczów), skąd wzięła początek nazwa miejscowości. Wkrótce Jan i Wojciech Markowicze otrzymali też przywilej królewski na posiadanie młyna na rzeczce Długiej, natomiast mieszkańcy zajmowali się głównie uprawą roli.
Położenie Marek względem Warszawy
Toczone w kolejnych wiekach wojny (m.in. potop szwedzki, III wojna północna) doprowadzały wielokrotnie do zniszczeń w Markach i okolicy, jak też do utraty życia wielu ówczesnych mieszkańców.
Kalendarium wydarzeń z tego okresu:
1565 – najstarsza wzmianka o rzece Długiej i urządzonych na niej młynach
1601 – najstarsza informacja pisana o wsi Marki w dokumencie podpisanym przez Zygmunta III Wazę
Osiedle robotnicze zbudowane dla pracowników fabryki Briggsów w XIX wieku – pierwszy budynek od prawej, to budynek stacji Marki dawnej MKD, ul. Piłsudskiego 76
W wieku XIX (początkowo pod zaborem pruskim i w ramach Księstwa Warszawskiego, a po 1815 w zaborze rosyjskim) rozpoczął się proces stopniowego przekształcania się Marek w osadę przemysłową. W latach 1833–1835 poszerzono i wybrukowano wiodący przez Marki trakt, mieszkańcy zaczęli zajmować się rzemiosłem (obuwnictwo, tkactwo). Dzięki występowaniu zasobów gliny znaczenia nabierał także wyrób cegieł. Jednak bardziej intensywny rozwój Marek możliwy był dopiero po roku 1850, gdy przedsiębiorstwa z terenu Kongresówki uzyskały dostęp do rynku rosyjskiego.
W roku 1883 tereny należące wcześniej do spółki udziałowej pod nazwą „Folwark i cegielnia wójtostwa Marki” zakupili pochodzący z przemysłowego miasta Bradfordangielscy przedsiębiorcy – bracia Edward, Alfred i John Briggs. W roku 1884 firma „Briggs, Posselt i spółka” uruchomiła w Markach jedną z największych i najnowocześniejszych wówczas przędzalniwełny w Europie Środkowo-Wschodniej, produkującą głównie na rynek rosyjski. Bracia Briggs zbudowali także w Markach m.in. osiedle robotnicze oraz budynek szkoły elementarnej – obecnie będący siedzibą Mareckiego Ośrodka Kultury. Uruchomienie w roku 1897 linii kolei konnych łączących Targówek z Pustelnikiem, przekształconej w 1899 w trakcję parową i przedłużonej do Radzymina przyczyniło się do dalszego rozwoju miejscowości. W roku 1904 poświęcono zbudowany w stylu neogotyckim kościół pod wezwaniem św. Izydora Oracza, który przejął funkcje służącego wcześniej mieszkańcom drewnianego kościółka w Grodzisku.
Marki, obok Radzymina, Ossowa i innych miejscowości podwarszawskich, odegrały istotną rolę w Bitwie Warszawskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Wprawdzie w samych Markach nie toczyły się walki, lecz mieściły się tu ośrodki decyzyjne.
Rozkazem generałów Tadeusza Rozwadowskiego i Kazimierza Sosnkowskiego z 3 sierpnia 1920 r. wycofano z frontu i przeniesiono w rejon Marek 11 dywizję piechoty.
10 sierpnia 1920 r. do Marek przybył ze swoim sztabem płkEugeniusz Szpręglewski. Na siedzibę sztabu przeznaczono zabudowania fabryki Briggsów. Czołówka amunicyjna znajdowała się w Pustelniku II, niedaleko stacji kolejki. W Markach stacjonował także odwód 11 dywizji piechoty. Znajdowały się tu również tabory wojskowe z zaopatrzeniem.
Naczelne dowództwo nakazało 11 sierpnia 1920 r. przygotowanie rezerwy łączności w Modlinie, Zegrzu, Markach, Rembertowie i Górze Kalwarii. Przewody rozciągnięto na słupach wzdłuż szosy Warszawa – Marki – Radzymin – Wyszków. Centrala łączności dla całej dywizji mieściła się w pałacyku braci Briggsów.
Istotną rolę w bitwie o przedmoście Warszawy odegrała kolej marecka, służąc przede wszystkim jako jeden z podstawowych środków transportu dowożących żołnierzy oraz zaopatrzenie i prowiant dla walczących na pierwszej linii frontu.
Kolejką marecką odwożono też rannych do głównego punktu medycznego na dworzec Warszawa Wileńska.
Na mareckim cmentarzu parafialnym znajduje się zbiorowa mogiła około 40 polskich żołnierzy poległych w bitwie o przedmoście Warszawy.
Marki w II Rzeczypospolitej
1922 – utworzenie Robotniczego Klubu Sportowego „Marcovia”
1923 – utworzenie Ochotniczej Straży Pożarnej w Markach
1 lipca 1924 r. z gminy wiejskiej Bródnopowiatu warszawskiego zostały wyłączone: wieś Drewnica, folwark Drewnica, leśnictwo Drewnica, osada Marki, kolonia Osinki, kolonia Pustelnik, kolonia Rościszewo, kolonia Henryków, kolonia Czerwony – Dwór, kolonia Pustelnik D., kolonia Piotrówka, wieś Pustelnik – Struga, kolonia Czarna – Struga, kolonia Brazylka, wieś Siwki, kolonia Podlesie, Kolonia Szybówek, kolonia Zielonka – Letnisko, kolonia Zielonka – Bankowa, folwark Nutka Zielona i wszystkie inne niezaludnione osady, położone w granicach gminy Bródno na wschód od granic gruntów folwarków: Lewinów, Lewicpol i Lewandów oraz gruntów wsi Grodzisk i Brzeziny. Z wymienionych wyżej miejscowości została utworzona gmina wiejska Marki z siedzibą urzędu gminnego w Markach[5].
wrzesień 1926 – pierwsze zajęcia w nowej szkole imienia „Pomnika Zwycięstwa 1920 r.” w Pustelniku
1928 – do tzw. „Czerwonego Dworu” w Pustelniku przybywają siostry Franciszkanki Rodziny Maryi
1929 – utworzenie Mareckiego Gminnego Ośrodka Zdrowia
1931 – ukończenie budowy kościoła pod wezwaniem św. Andrzeja Boboli i Michała Archanioła
22 lutego 1931 – tzw. marsz głodnych zorganizowany przez Komunistyczną Partię Polski, inicjatorem był dekarz Edward Borowski ps. Stary (1888-1968)[6][7][8],
październik 1931 – probostwo parafii świętego Izydora obejmuje ksiądz Teodor Jesionowski
1 listopada 1932 – odsłonięto pomnik na mogile zbiorowej żołnierzy WP poległych w Bitwie Warszawskiej. Pomnik wzniesiono staraniem Związku Strzeleckiego[9].
wrzesień 1934 – pierwsze zajęcia w nowym gmachu szkoły nr 2 przy ul. Szkolnej
26 marca 1942 – likwidacja utworzonego w 1940 getta dla ludności żydowskiej i wywiezienie przebywających w nim osób do getta warszawskiego[13]
16 października 1942 – powieszenie na terenie Marek 10 Polaków przez hitlerowców; egzekucja 50 więźniów Pawiaka
18 października 1943 r. oddział Gwardii Ludowej stacjonującej w Ząbkach przeprowadził akcję wypadową na skład broni i amunicji znajdujący się na terenie dawnej fabryki Briggsów.
W dniach 30–31 lipca 1944 – kompania Osiowa AK II Rejonu „Celków” – Marki dowodzona przez por. Albina Furczaka Alfa, wspomagana przez dwa radzieckie czołgi 3 armii blokowała skrzyżowanie dróg Warszawa-Białystok/Rembertów-Zegrze (punkt obserwacyjny Góra św. Antoniego)
30 lipca 1944 – rozstrzelanie przez Niemców w pobliżu jeziorka „Kruczek” mieszkańców Marek, Strugi, Pustelnika i Zielonki
31 lipca 1944 – patrol plutonu 738 AK w okolicach kościoła w Strudze związał ogniem broni maszynowej załogi dwóch czołgów niemieckich. W tym czasie czołg radziecki zniszczył oba czołgi.
31 lipca 1944 – czołgi radzieckie oraz osłaniająca je kompania AK wycofały się do Wołomina. Dywizja Pancerno-spadochronowa HG w dniu 2 sierpnia odbiła z rąk radzieckich Radzymin, a w dniu 3 sierpnia Wołomin. Dla obu szturmów bazą były Marki[14][15].
13/14 września 1944 – do Marek wkroczyły wojska Armii Czerwonej. Rosjanie na ul. Bandurskiego utworzyli stanowisko artylerii. Wojska radzieckie stacjonowały w Markach do 12 stycznia 1945 r., kiedy to ruszyła operacja wiślańsko-odrzańska Armii Czerwonej.
1946 – gmina Marki składa się z 7 gromad o ogólnym obszarze 4800 ha, ludność 21 125 osób
z dniem 1 stycznia 1948 r. na mocy rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 19 stycznia 1948 r. wydanego w porozumieniu z Ministrem Skarbu o utworzeniu gminy wiejskiej o charakterze miejskim Zielonka w powiecie warszawskim, województwie warszawskim z obszaru gminy wiejskiej Marki, powiatu warszawskiego, województwa warszawskiego, wyłączono gromadę Zielonka, z której utworzono gminę wiejską Zielonka o charakterze miejskim z siedzibą zarządu gminnego w Zielonce[16]
1951 – do Marek zostają włączone: (wyłączone z gminy Nieporęt).
z dniem 1 lipca 1954 r.:
zniesiony został powiat warszawski, a gmina Marki oraz gmina Pustelnik zostały włączone do powiatu wołomińskiego[17]
z Gminy Marki zostały wydzielone:
gromady Drewnica i Ząbki, z których utworzono gminę Ząbki[18]
gromady Pustelnik i Struga, które wraz z wyłączonymi z gminy Nieporęt gromadami Augustów, Augustówek, Kąty Grodziskie, Kobiałka, Olesin i Wojdy-Mańki utworzyły gminę Pustelnik[19]
gromada Siwki, która została włączona do Zielonki[20]
z dniem 15 maja 1954 r. do gminy Marki wcielono gromadę Brzeziny oraz gminę Grodzisk, które odłączono od wcielanej do Warszawy gminy Bródno[21]
1959 – pożar karczmy mareckiej kończy jej działalność
dnia 7 listopada 1961 r. – oddano do użytku gmach Szkoły Podstawowej nr 4 w Pustelniku przy ul. Dużej 3. Była to czternasta Szkoła tysiąclecia. Edukacja rozpoczęła się w tej szkole 12 lutego 1962 r.[22]
z dniem 1 stycznia 1967 r., mocą § 1 pkt 7 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1966 r. w sprawie utworzenia niektórych miast, Marki uzyskały prawa miejskie[23]
wrzesień 1967 – pierwsze lekcje w nowym budynku Szkoły Podstawowej nr 1 przy ul. Okólnej
Najwyższy naturalny punkt w Markach to wzniesienie w lesie w pobliżu drogi wojewódzkiej nr 631, które ma wysokość 110 m n.p.m.[25], wyższa jest jednak sztuczne wzniesienie Zwałka (dawne wysypisko śmieci), którego wysokość to 110 m n.p.m., a na którym znajduje się geodezyjny środek województwa mazowieckiego[26].
piekarnia Inter Europol Piekarnia Szwajcarska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.
liczne cegielnie
Infrastruktura
Ochrona zdrowia
przychodnie lekarskie:
NZOZ Marecki Ośrodek Zdrowia sp. z o.o. przy ul. Sportowej 3
NZOZ ESCULAP sp. z o.o. przy ul Fabrycznej 1
Centrum Medyczne Marki sp. z o.o. przy ul. Kasztanowej 8
przychodnie weterynaryjne:
„Art-Vet” Lecznica Weterynaryjna przy ul. Paderewskiego 2B
Lecznica dla Zwierząt Zbigniewa Fabrykiewicza przy Al. J. Piłsudskiego 95
„Marwet” Przychodnia Weterynaryjna przy Al. J. Piłsudskiego 131
Gabinet Weterynaryjny "AMVET" Anna Miszta-Wacewicz przy ul. Tadeusza Jasińskiego 5
Transport
Marki położone są wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 629 (dawnej drogi krajowej nr 8, aleja Marszałka Józefa Piłsudskiego). 22 grudnia 2017 roku do użytku oddana została Obwodnica Marek[24] – fragment drogi ekspresowej S8 Warszawa - Marki – Radzymin. Omija ona miasto od południa i wschodu. Dostęp do niej zapewniony jest przez dwa węzły: Marki oraz Zielonka.
Oprócz tego znajduje się tu skrzyżowanie DW629 z innymi drogami wojewódzkimi:
Solaris Urbino 18 na linii 340 przy Mareckim Ośrodku Kultury, al. PiłsudskiegoMAN Lion’s City G na linii 718 na pętli w Czarnej Strudze. Po wejściu Marek do pierwszej strefy linia 718 zmieniła numer na 140.Scania CN270UB na linii 740 w Strudze. 2 maja 2016 linia 740 została zastąpiona linią L40.Autosan H7 na linii L45. Nowe linie lokalne zaczęły kursować do Marek od 19 marca 2018.
Wąskotorowa lokomotywa-pomnik Px48-1778 na skwerze przy Urzędzie Miasta, postawiona tam 17 września 2010 r. na pamiątkę Mareckiej Kolejki.
Linie autobusowe
Przez miasto prowadzą autobusowe linie przewoźników prywatnych oraz linie autobusowe zwykłe i strefowe ZTM.
Obecnie kursujące linie:
Linia
Rodzaj linii
Pętla początkowa
Pętla końcowa
Częstotliwość (szczyt/poza szczytem/święto)
112
linia zwykła
Nowe Bemowo / Karolin
CH Marki
10/30/15 min.
190
linia zwykła
Znana / Oś. Górczewska
CH Marki
10/15/15 min.
140
linia zwykła
Metro Trocka
Czarna Struga <Marki>
10/30/30 min.
240
linia zwykła
Metro Kondratowicza
Pustelnik <Marki>
20/30/30 min.
340
linia zwykła okresowa
Metro Trocka
Pustelnik <Marki>
10/- /- min.
738
linia strefowa
Metro Trocka
P+R Radzymin
<Radzymin>
20/30/30 min.
N61
linia nocna
Dw. Centralny
Głowackiego <Radzymin>
60/60/60 min.
L40
linia strefowa uzupełniająca
PKP Wołomin
CH Marki
30/60/60 min.
L44
linia strefowa uzupełniająca
PKP Wołomin
CH Marki
60/60/120 min.
L45
linia strefowa uzupełniająca
PKP Dąbkowizna
CH Marki
60/120/120 min.
L46
linia strefowa uzupełniająca
11 Listopada <Zielonka>
CH Marki / Fabryczna <Marki>
30/60/70 min.
Linie 718 i 805 uruchomiono 1 września 1988 roku. Linia 805 do 13 lutego 2006 jeździła do pętli Marki FOC na ulicy Okólnej, potem zmieniono jej kraniec na pętlę w Pustelniku. Linia 732 zaczęła jeździć 1 czerwca 2007, a 738 – 17 października 2009[30]. Od 1 września 1999 linia 190 łączy CH Marki z Osiedlem Górczewska[31], a od 19 lipca 2004 linia 112 – CH Marki z Karolinem[32]. Od 31 maja 2007 roku funkcjonuje linia nocna N61[33].
Od 12 listopada 2008 do 2 maja 2016 linia 740 jeździła z Targówka do Nadmy przez Marki. Zastąpiono ją linią L40 z Pustelnika przez Nadmę do Wołomina[34].
1 listopada 2016 roku wprowadzono w Markach 1 strefę biletową ZTM, dotychczas funkcjonujące linie 718, 732 i 805 zmieniły numery na odpowiednio 140, 240 i 340[35]. Nie dokonano jednak zmiany częstotliwość linii 340, mimo pierwotnej deklaracji[36].
24 lutego 2018 uruchomiono nową linię strefową uzupełniającą L43 z Zielonki Bankowej do CH Marki przez Marki. Jej trasa biegnie ulicami Lisa-Kuli lub Fabryczną (w zależności od wariantu, w dni powszednie kursy w danym wariancie są naprzemiennie, w pozostałe dni tylko ulicą Fabryczną) oraz al. Piłsudskiego[37][38]. Początkowo na ul. Lisa-Kuli i Fabrycznej uruchomiono odpowiednio po jednym przystanku, ale w przyszłości ich liczba ma się zwiększyć[39]. Tymczasowo (dopóki nie powstanie most łączący ulice Marecką z Pustelnicką w Zielonce, realizowany w ramach budowy obwodnicy Marek) linia L44 również ma jeden przystanek w Markach (Ząbkowska)[37].
26 lutego 2018 skrócono trasę linii 340 z Dworca Wschodniego do Dworca Wileńskiego, bez zmiany jej częstotliwości[40].
Od 19 marca 2018 kursować zaczęły linie L33 z Legionowa do krańca Rejtana w Markach[41] oraz L45 z Dąbkowizny przez Nadmę do CH Marki[42], a także zmienił się rozkład linii L40[43][44].
Od 16 kwietnia 2018 zmieniona została częstotliwości linii 140, 340 oraz 738. Dzięki zmianom pomiędzy Pustelnikiem a Dw. Wileńskim w szczycie częstotliwość kursów wyniesie 5 min (kursy 340 co 10 min zamiast co 15 minut[45]), a pomiędzy północną częścią Marek a Dw. Wschodnim[46] – 10 min[47]. W sumie liczba kursów do Marek zmieniła się ze 129 do 154[48].
18 kwietnia wydłużono linię N61 z krańca Struga do krańca Czarna Struga z powodu remontu Al. Piłsudskiego, 21 grudnia wydłużoną tymczasową trasę wprowadzono jako stałą[33].
Od 13 maja 2019 zmianom uległy trasy autobusów L40 i L45, a linie L33 i L43 zyskały nowe przystanki na terenie Marek. Dzięki temu obsłużone zostaną m.in. ulice Pomnikowa, Norwida, Grunwaldzka, Okólna, Słoneczna i Bandurskiego[49][50][51]. Zmiany te zapowiedziano już w marcu 2018[39].
Po otwarciu stacji metra Trocka ZTM planowało skierowanie wszystkich linii z Marek i Radzymina z Pragi do pętli przy ulicy Trockiej na Targówku, przy jednoczesnym zwiększeniu częstotliwości linii 140 w szczycie (do 10 min) i święto (do 30 min), wprowadzenie kursowania linii 340 poza szczytem co 30 min, oraz zwiększenia częstotliwości linii 738 do 30 min w święto[52]. Do 23 czerwca 2019 trwały konsultacje społeczne w tej sprawie.
4 stycznia 2020 roku zmieniły się trasy linii 140 i 738, a 7 stycznia 2020 zmienią się trasy linii 340. Wszystkie te linie zostały skierowane do Metra Trocka. W zamian za to jeżdżące ul. Radzymińską linie 412 i 512 wydłużono z Dworca Wileńskiego do Dworca Wschodniego[53]. Od 7 stycznia 2020 linia L33 zostanie wydłużona do krańca Cmentarz Marki na ul. Bandurskiego[54].
1 grudnia 2024 roku wprowadzono zmiany dotyczące kursowania linii lokalnych "L" na terenie miasta. Utworzono nową linię L44, która przejęła dawną trasę L40 oraz zlikwidowano linię L43. Linia L40 otrzymała nową trasę do Wołomina przez ulicę Lisa Kuli oraz Fabryczną w Markach. Zwiększono częstotliwość kursowania linii L40 oraz L46[55].
Od 1 stycznia 2025 roku mieszkańcy miasta będą mogli podróżować liniami uzupełniającymi "L" bezpłatnie po okazaniu ważnej Mareckiej Karty Mieszkańca[55].
Linie kolejowe
Przez Marki przebiegały, obecnie już nieistniejące, linie:
Marcovia Marki – klub sportowy, którego początki sięgają 1923 roku[58], grający przez dwa sezony (1994/95 oraz 1995/96) w III lidze piłkarskiej.
Mistrzostwa Marek w Piłce Halowej TPM CUP rozgrywki piłkarskie organizowane przez Towarzystwo Przyjaciół Marek pod patronatem burmistrza Marek, mające na celu wyłonienie najlepszej amatorskiej drużyny piłkarskiej w mieście. Mistrzostwa dotychczas odbywały się na sali Zespołu Szkół nr 2 w Markach.
Spartakiada Rodzinna CZAT – cykliczna impreza plenerowa o charakterze sportowo-rekreacyjnym kierowana do dzieci, młodzieży oraz dorosłych, organizowana przez Mareckie Stowarzyszenie Gospodarcze (MSG)
Drużynowe Zawody w Tenisa Stołowego – cykliczna impreza kierowana do drużyn szkolnych, zakładów pracy, instytucji oraz drużyn rodzinnych, organizowana przez MSG
Mity i legendy
W Czarnej Strudze nad rzeką stała karczma, której mury odpowiadały na życzliwe pozdrowienia wędrowców echem aż osiem razy odbitym[59].
[...] podanie głosi, jakoby przed trzystu laty pewien potomek znakomitego rodu, dziedzic bardzo licznych włości, przybywszy do Warszawy, przepychem i zbytkiem chciał przewyższyć wszystkich mieszkańców. Dostatki pozwalały mu na wielkie uciechy, ale przyjemności i hulaszcze życie zniszczyły cały jego majątek, który też wkrótce utracił. Doprowadzony do zupełnej ruiny i ubóstwa tułał się zubożały magnat po Warszawie i żywiony był z litości przy furcie klasztornej ojców Bernardynów. Po nędzy przyszła i słabość niebezpieczna, a ta rozbudziła w nim żal za grzechy i chęć ucieczki od życia i świata. Na pokutę wybrał sobie pustelnię niedaleko Warszawy, gdzie zamieszkiwał przez długie lata. Pod koniec życia otrzymał od krewnych znaczny spadek. Za otrzymane pieniądze wybudował w pobliżu swojej pustelniczej chatki kościół modrzewiowy. I tak to bogobojnie wielki grzesznik i pokutnik życia dokonał. Na pamiątkę tego wydarzenia wieś, która obok wybudowanego kościółka powstała, Pustelnikiem została nazwana[60].
Najwyższy punkt w Markach określany jest mianem „Horowa Góra”, a w granicach administracyjnych miasta znajduje się Rezerwat przyrody Horowe Bagno. Etymologia tych nazw nie jest znana, jednakże źródłosłowu można poszukiwać w innych językach słowiańskich itp. w jęz. czes. hora oznacza górę. Ponadto spośród rodów herbowych pieczętujących się znakiem Abdank wymienia się nazwisko Horowy.
↑Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 30 kwietnia 1924 r. o utworzeniu gminy Marki w powiecie warszawskim. Dz.U. z 1924 r. nr 44, poz. 469.
↑„Warszawa Prawa Podmiejska 1942-1944, Z walk PPR, GL-AL” praca zbiorowa redakcją Benona Dymka, Wyd. MON Warszawa 1973 s. 797.
↑Krwawa demonstracja w Markach. „Kurier Warszawski”, 1931-02-24.brak numeru strony
↑Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 315. ISBN 83-01-00065-1.
↑W. Kempa, Na przedpolu Warszawy, wyd. Wojciech Kempa, 2008.
↑Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 19 stycznia 1948 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Skarbu o utworzeniu gminy wiejskiej o charakterze miejskim Zielonka w powiecie warszawskim, województwie warszawskim
Dz.U. z 1948 r. nr 5, poz. 37.
↑§ 1 i 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 maja 1952 r. w sprawie zniesienia powiatu warszawskiego, utworzenia powiatów piaseczyńskiego, pruszkowskiego, nowodworskiego i miejsko-uzdrowiskowego Otwock oraz zmiany granic, siedziby i nazwy powiatu radzymińskiego w województwie warszawskim Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 185.
↑§ 1 pkt 4 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 maja 1952 r. w sprawie utworzenia, zmiany granic, siedzib i nazw niektórych gmin w powiecie warszawskim, województwie warszawskim Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 180.
↑§ 1 pkt 5 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 maja 1952 r. w sprawie utworzenia, zmiany granic, siedzib i nazw niektórych gmin w powiecie warszawskim, województwie warszawskim Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 180.
↑§ 2 pkt 1 lit. a rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 maja 1952 r. w sprawie utworzenia, zmiany granic, siedzib i nazw niektórych gmin w powiecie warszawskim, województwie warszawskim
Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 180.
↑Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic miasta stołecznego Warszawy, Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199.
↑Czternasta „Tysiąclatka”, Życie Warszawy z dnia 8 listopada 1961 r.
↑Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1966 r. w sprawie utworzenia niektórych miast Dz.U. z 1966 r. nr 52, poz. 318.
↑ZbigniewZ.PaciorekZbigniewZ., Marki dzieje, tradycja, kultura, Marki: Urząd Miasta, 2004, ISBN 83-917261-0-X, OCLC838608675. Brak numerów stron w książce
Bibliografia
Czesław Brodzicki, Marki koło Warszawy, Warszawa 2002
Czesław Brodzicki, Rzymscy katolicy, ewangelicy oraz Żydzi w tworzeniu społeczeństwa Marek koło Warszawy, Warszawa 2003
Zbigniew Paciorek, Marki – dzieje, tradycja, kultura, Marki 2004
