W 1917 miejscowości nadano nazwę – Jedlnia-Letnisko. Do powstania pierwszego członu nazwy, Jedlnia (zob. Jedlnia), przyczynił się rejent Marcin Kaliszczak, natomiast do drugiego, Letnisko, lekarz Ludwik Żerański (1849–1905; ojciec Tadeusza Żerańskiego).
W latach 20. XX wieku dobudowano drewnianą część kościoła. Drzewo na budowę przekazał pierwszy nadleśniczy Stefan Łusakowski. W Jedlni znajdowała się wówczas siedziba Nadleśnictwa – zabytkowy budynek w stylu wilii szwajcarskiej, zachowany w dobrym stanie po dzień dzisiejszy, jest obecnie elementem ośrodka szkoleniowo-wypoczynkowego RD Lasów Państwowych w Radomiu.
W Jedlni zaczęły powstawać pierwsze domy letniskowe, stawiane na wzór podwarszawskich willi w stylu świdermajer. Do dziś zachowało się kilka ponad stuletnich willi m.in. w posiadaniu rodzin: Chrzanowskich, Chmielewskich i Kaliszczaków. W okresie początkowym do Jedlni-Letniska – dawniej osady Mokrzec Swoboda ściągali zamożniejsi mieszkańcy Radomia, m.in. ówczesny Prezydent Radomia Czesław Golczewski.
Dzięki położeniu na skraju Puszczy Kozienickiej oraz wybudowaniu na rzece Gzówce 2,5-kilometrowego zalewu jest miejscowością wypoczynkowo – turystyczną, natomiast kościół parafialny odrestaurowany przez proboszcza Andrzeja Margasa, jako jedyny na Mazowszu w stylu zakopiańskim, stał się wizytówką miasteczka.
W 1960 wieś zamieszkało 3036 mieszkańców, a w 1963 – 3281.
1 stycznia 2022 miejscowość uzyskała prawa miejskie[10].
Geomorfologia i geologia
Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym J. Kondrackiego (2002) teren Jedlni-Letniska i jej okolic znajduje się na pograniczu dwóch mezoregionów – Równiny Kozienickiej i Równiny Radomskiej. Obszar ten jest równiną zdenudowaną w warunkach peryglacjalnych, w czasie ostatniego zlodowacenia – północnopolskiego (to tzw. obszar o rzeźbie staroglacjalnej).
Miejscowość od południa ograniczona jest przez zdenudowaną wysoczyznę morenową zbudowaną głównie z glin zwałowych (reprezentujących okres zlodowacenia środkowopolskiego) i jej eluwiów (z przełomu plejstocenu i holocenu), wysoczyzna ta rozcięta jest dolinami rzek: Pacynki i Gzówki, które wypełnione są holoceńskimi piaskami i żwirami.
Na północ od Zalewu w Jedlni-Letnisku występują pola piasków przewianych, na których rozwinęły się formy eoliczne w postaci utrwalonych wydm (głównie wydmy paraboliczne), wydmy te zostały ukształtowane przez wiatr wiejący z zachodu, na przełomie plejstocenu i holocenu. Klasycznym przykładem rzeźby eolicznej są „Mysie Górki”.
Najwyższą kulminacją omawianego obszaru jest wydma na terenie „Mysich Górek”, która osiąga wysokość 183,3 m n.p.m., najniżej położony teren znajduje się w dolinie Pacynki, poniżej ujścia Gzówki, osiąga on wysokość ok. 145 m n.p.m.
Hydrologia
Jedlnia-Letnisko położona jest w widłach dwóch rzek: Pacynki i Gzówki.
W 1976 roku utworzono na rzece Gzówce zalew o powierzchni ok. 36 ha.
Na prawym brzegu zalewu, na skraju rezerwatu „Jedlnia”, znajdują się dwa źródełka mocno zmineralizowanej wody.
Miejsca i obiekty, które warto zwiedzić na terenie Jedlni-Letniska i jej okolic
Zalew w Jedlni-Letnisku wraz z molem (możliwość kąpieli i spaceru dookoła zalewu) oraz zbiornik dolny, poniżej zapory (również urokliwy), będący pozostałością dawnego młyna w Siczkach, który wzmiankowany był już w średniowieczu – obecnie na miejscu owego młyna przebiega droga wojewódzka nr 737 (Radom – Kozienice).
wpisany do rejestru zabytków drewniany kościół pw. św. Józefa w Jedlni-Letnisku, zbudowany w stylu zakopiańskim, wraz z letnim kościołem Matki Bożej.
Rezerwat „Jedlnia” został utworzony w 1982 roku na powierzchni 86,42 ha. Położony jest po obu stronach szosy Radom – Kozienice. W 100-200-letnich drzewostanach pochodzenia naturalnego dominuje sosna zwyczajna, dąb szypułkowy i bezszypułkowy z domieszką brzozy. Na dużej powierzchni występuje podrost pochodzenia naturalnego, który stanowi sosna pospolita, dąb i jodła pospolita.
zbiorowe mogiły (7) ok. 450 ofiar rozstrzelanych przez Niemców w czasie II wojny światowej, zlokalizowane na terenie rezerwatu „Jedlnia”.
pomnik ku czci patriotów poległych w walkach z Niemcami w latach 1939–1945 przed stacją kolejową.
dwa źródełka zmineralizowanej wody na prawym brzegu zalewu, po stronie rezerwatu „Jedlnia”. z możliwością nalania wody do butelki.
„Mysie Górki” wraz z drewnianym krzyżem z 1917 roku, wykonanym przez Mikołaja Przyrowskiego. „Mysie Górki” to wydmy zbudowane z piasków eolicznych. Biegnie przez nie zielony szlak Radom-Pionki.
„Buk Kościuszki” na trasie zielonego szlaku Radom-Pionki, w okolicach gajówki Marybór. Trasa do „Buka” biegnie przez urokliwy drzewostan sosnowo-dębowo-jodłowy.
„Buk Kościuszki” jest okazem buka zwyczajnego, to pomnik przyrody o wymiarach: pierśnica ok. 1,1 m, obwód ok. 3 m, wysokość ok. 28 m, jego wiek szacowany jest na ok. 180 lat. To jedyny okaz tego gatunku drzewa o takich wymiarach na terenie Puszczy Kozienickiej. Pod nim, według legendy, wypoczywał wiosną 1794 roku Tadeusz Kościuszko. Stąd nazwy pobliskich wsi Tadeuszów i Kościuszków. Prawdopodobnie Naczelnik był w tych stronach, ale ów buk jeszcze wtedy nie rósł.
„Trzy Stawy” – dawne stawy rybne, przy zielonym szlaku Radom-Pionki.
ścieżka dydaktyczna „Nad Pacynką” w dolinie rzeki Pacynki, nieopodal Antoniówki, z udostępnionym dla turystów źródełkiem św. Jana.
Szlaki turystyczne
Piesze
zielony: Stacja PKP Pionki Zachodnie – Sokoły – uroczysko Marybór – Mysie Górki – rezerwat „Jedlnia” – Rajec Letnisko – Radom, ul. H. Hermanowicz
(długość 17,5 km): Ośrodek Edukacji Ekologicznej i Integracji Europejskiej Lasów Państwowych w Jedlni-Letnisku – rezerwat „Jedlnia” – rezerwat „Ciszek” – Królewska Droga – Wielka Góra – Szlabanowa Droga – Dąbrowa Kozłowiecka – rezerwat „Jedlnia” – OEEiIEP w Jedlni-Letnisku.
↑Jerzy Piwek. Wkład duchowieństwa rzymskokatolickiego w rozwój kultury Ziemi Radomskiej w latach 1795–1864. „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego”. 32 (1–2), s. 7, 1997. Helena Kisiel – przewodnicząca kolegium redakcyjnego. Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe. ISSN0137-5156. [dostęp 2022-01-18]. (pol.).
