Абай (қала)

Қала
Абай
Әкімшілігі
Ел	ҚазақстанҚазақстан
Статусы	аудан орталығы
Облысы	Қарағанды
Ауданы	Абай
Әкімі	Оспанов Сәбит Тимишевич
Тарихы мен географиясы
Координаттары	49°38′ с. е. 72°51′ ш. б.49.633° с. е. 72.850° ш. б. / 49.633; 72.850 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 49°38′ с. е. 72°51′ ш. б.49.633° с. е. 72.850° ш. б. / 49.633; 72.850 ^(G) ^(O) ^(Я)
Құрылған уақыты	1949
Бұрынғы атаулары	Шерубайнұра
Қала статусы	1961
Жер аумағы	200 км²
Орталығының биiктігі	504 м
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	28 560[1] адам (2023)
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+7 +7 72131
Пошта индексі	100101
Автомобиль коды	09
abay-akimat-karaganda.kz  (қаз.) (орыс.)
Абай Абай
Абай шекарасы

 Басқа мағыналар үшін Абай деген бетті қараңыз.

Абай — Қарағанды облысындағы қала, Абай ауданының орталығы (1997 жылдан).

Тарихы

Тəуілсіздікке 10 жыл көшесі.

Қала негізі Қарағанды көмір алабының батыс телімдерінің игерілуіне байланысты 1949 жылы Шерубайнұра кенті ретінде қаланған. 1961 жылы қалаға айналған.

Халқы

Саны (2009, 2021)^[2]

2009	2021	2021 2009-ға пайызбен	Ерлер 2009	Ерлер 2021	2021 2009-ға пайызбен	Әйелдер 2009	Әйелдер 2021	2021 2009-ға пайызбен
25550	▲28602	111,9	12029	▲13883	115,4	13521	▲14719	108,9

Экономикасы

Абай көшесі

Біздің мемлекетімізде болған қоғамдық-саяси өмірдегі өзгерістер қаланың өміріне де өз әсерін тигізді. Нарыққа өтер тұста бүкіл еліміздегі тәрізді Абай ауданы да қиындықты бастан кешті. Ауданның көлемі қазір 653 мың гектар. Халық санағының мәліметіне сәйкес ауданда 57,3 мың адам тұрады, оның 28,3 мыңы қалалықтар, 29 мыңы ауылдықтар. Нарықтың қиын кезінде көптеген мекемелер мен кәсіпорындар жабылды. Бұрынғы 4 шахтадан біреуі ғана қалды. Басқадай кәсіпорындар мен құрылыс-монтаж ұйымдарының өнімдеріне сұраныс болмай қалды.

Орталық алаң

Оның есесіне ауданда шағын және орта бизнес жақсы дамып келеді. Қазір мұнда ірі бизнестің жеті, орта бизнестің 36, шағын бизнестің 127-і кәсіпорны жұмыс жасайды. Бұлардың ішінде ырғақты жұмыс істеп жатқан «Қазақмыс» корпорациясының «Абай жылу жүйесі» ЖШС, Оңтүстік Топар кен басқармасы, жоғары коксты көмірді байытатын «Восточная» байыту фабрикасы, «Тексти-Лайн» ЖШС-ін айтуға болады. Жеке меншік кәсіпорындардың ішінде «Эдельвейс» өндірістік кооперативі, агроөндірістік ұн комбинаты, «Медео» ЖШС-ларын ерекше атап өткен жөн.

Инфрақұрылым

Орталық алаң. Кеншілер Мəдениет үйі.

Ауданда қазір 39 мектеп бар. Абай спорт мектебінің спортшылары республикалық қана емес, әлемдік жарыстарда жүлде алып жүр. 1980 жылы ұйымдастырылған Абай Құнанбаевтың мұражайы қаланың мақтанышы ғана емес, мәдени-рухани орталықтың бірі болып отыр. Денсаулық сақтау саласына да ерекше көңіл бөлініп келеді. Ауданда 3 емхана, 2 аурухана, 11 селолық фельдшерлік амбулатория, 22 фельдшерлік-акушерлік пункт, 13 дәріхана, 2 туберкулезге қарсы диспансер халыққа медициналық қызмет көрсетіп келеді. ^[3]

1966 ж. құрылған Олимпиадалық резервтегі балалар мен жасөспірімдердің мамандандырылған мектебі бокстан Еуропа чемпионы С. Нұрқазовты, халықаралық спорт шеберлері Б. Аманбаев, Д. Мұңайтпасов, Әлем чемпионы С. Сәпиевті даярлады. Мұнда Абай Құнанбаевтың әдеби-мемориалдық мұражайы бар. Қапаның орталық бөлігінде Абай ескерткіші орнатылған. Қарағанды—Жезқазған—Қызылорда автомобиль жолы, Қарабас кентінің жанынан Жартас су құбыры өтеді. Ең жақын Қарабас темір жол стансасы 7 км жерде.^[4]

Тағы қараңыз

• Абай (шахта)

Дереккөздер

1. Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
2. 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
3. Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9
4. Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5