Polska
dolnośląskie
Wrocław
285 m
Ulica Wierzbowa – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście. Łączy ulicę Teatralną z ulicą Kazimierza Wielkiego[a][1][2][3][4] przy placu Świętego Krzysztofa[4]. Ma 285 m długości[2].
Nazwa tej ulicy znana jest już od 1346 r. ale różne źródła podają dwie wersje:
Ulica stanowiła ówcześnie peryferyjną drogę zewnętrznego pasa Starego Miasta. Ulica była gęsto zaludniona[3], z wyjątkiem ogrodów po stronie wschodniej wypominanych od 1348 r., a zajmujących teren do dzisiejszej ulicy Piotra Skargi[3][4]. Już od 1346 r. wypominano także, że na tyłach tutejszych posesji znajdowały się słodownie. W roku 1564 wszystkie posesje przy ulicy należały do 7 posesjonatów, co stanowiło największa koncentrację własności w mieście, opartej na prywatnej parcelacji wielkich działek należących do patrycjatu. Fakt jej przeprowadzania potwierdzono od drugiej połowy XIV wieku. Uzyskane w ten sposób mniejsze działki przeznaczano pod drewnianą zabudowę należącą do uboższych dzierżawców[3].
Natomiast okolice przy ulicy Arrasowej zamieszkiwali od drugiej połowy XV wieku barchaniarze. Tu również zagospodarowanie działek obejmowało zabudowę drewnianą, zniszczoną w 1757 r., w wyniku wybuchu w Bastionie Sakwowym[6].
W okresie nowożytnym przy ulicy powstały obiekty bardziej reprezentacyjne. Był to między innymi ogród botaniczny założony przez Laurentiusa Scholtza z XVI wieku[3][4][7]. Był to pierwszy ogród botaniczny we Wrocławiu[4]. Przy ulicy wybudowano między innymi pałac Oppersdorfów/Lambergów położony pod numerem 30 z barokowym ogrodem z 1720 r.[3][4][8][9]. Przez pewien czas po II wojnie światowej mieścił się tu klub poligrafów[4]. W latach 1872–1874 wzniesiono na miejscu ujeżdżalni koni[10] przy Promenadzie Staromiejskiej[10][11] Pałac Leipzigerów pod numerem 15. W późniejszych czasach budynek ten stanowił siedzibę między innymi Urzędu Powiatowego (Kreis-Ausschuβ) od 1878 r., a po wojnie stanowił siedzibę Przedsiębiorstwa Geologicznego Proxima[10], później przeznaczony został na hotel[12].
Zabudowa przy południowym krańcu powstała w 1960 r. w miejscu zniszczonych podczas działań wojennych prowadzonych w czasie oblężenia Wrocławia z 1945 r. budynków (Budynki mieszkalne przy ulicy Teatralnej 22-26 i Piotra Skargi 7-17 we Wrocławiu)[6]. Po wojnie zachowana pozostała jeszcze XVIII-wieczna kamienica barokowa przy ulicy Wierzbowej 4 częściowo zniszczona podczas II wojny światowej[4]. Obecnie budynek nie istnieje[13]. Po stronie zachodniej południowego krańca ulicy w 1964 r. powstała strażnica straży pożarnej przy ulicy Teatralnej 14-20[1][14].
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
Obie nazwy, wcześniejsza w języku niemieckim, i powojenna odnoszą się do faktu, że rosły tu niegdyś wierzby (weide w języku polskim znaczy wierzba, wiklina)[4][5]. Natomiast nazwa Wydingasse prawdopodobnie od studni nazywanej wydinburn, wydenburn[3]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 76 z 19.10.1945 r.[2].
Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 105078D o długości 285 m[2] klasy dojazdowej[15] (o powierzchni 3903 m²[16][17]) oraz sięgacz o długości 42 m przy posesji pod numerem 3 stanowiący drogę wewnętrzną[2][18] (o powierzchni 500 m²[18]). Mimo że wrocławski Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta podaje w swoim zestawieniu, iż ulica łączy ulicą Teatralną z ulicą Kaźmierza Wielkiego, to jednak obejmuje ona także krótki sięgacz na południe od ulicy Teatralnej, kończący się na Promenadzie Staromiejskiej, przy którym stoi budynek o adresie ulica Wierzbowa 15 (Pałac Leipzigerów)[a][1][2]. Stanowi on jednak drogę wewnętrzną w ramach wymienionej nieruchomości[19]. W południowym odcinku ulicy wbudowane jest tramwajowe torowisko techniczne[1].
Ulice i place powiązane z ulicą Wierzbową:
W przypadku przebudowy układu urbanistycznego po wschodniej stronie ulicy obowiązuje wykonanie ciągu pieszego od ulicy Wierzbowej do ulicy Piotra Skargi, o szerokości nie mniejszej niż 5 m, w przybliżeniu na przedłużeniu ulicy Menniczej[31].
Część ulicy na południe od ulicy Teatralnej zdominowana jest przez tereny zielone[32]. Jedynym budynkiem położonym po tej stronie drogi, jest dawny Pałac Ignacego Leipzigera, połączony z kamienicą J. Schottländera, przez pewien czas budynek biurowy Przedsiębiorstwa Geologicznego "PROXIMA", a obecnie Hotel Altus Palace. Budynek ma do 21 m wysokości i jest wpisany do rejestru zabytków[10][13][33][34][35]. Pozostały obszar to Promenada Staromiejska, w tym bezimienny plac, na którym znajduje się Pomnik Mikołaja Kopernika[1][13][32][36][37].
Na północ od ulicy Teatralnej po stronie wschodniej znajduje się powojenna zabudowa mieszkalna wielorodzinna, o wysokości zabudowy do 22 m[1][33][38], z 1960 r.[6], przy czym budynki mieszkalne położone są przy ulicy Teatralnej i Piotra Skargi, a przy ulicy Wierzbowej znajdują się tereny zielone i garaże[1]. Zabudowa ta sięga do biurowca Dominikański, wybudowanego w miejscu dawnych Prasowych Zakładów Graficznych[39][40]. Biurowiec oferuje 41700 m² powierzchni biur i lokali handlowo-usługowych położonych na 7 kondygnacjach nadziemnych oraz parking na 380 samochodów na dwóch kondygnacjach podziemnych. W ramach inwestycji dokonano rewitalizacji zabytkowego Pałacu Oppersdorfów[39].
Z kolei pierzeja zachodnia od ulicy Teatralnej do ulicy Menniczej obejmuje ogrodzony teren jednostki straży pożarnej przy ulicy Teatralnej 14-20, choć obszarowi temu nadaje się inne, nowe przeznaczenie m.in. pod handel, usługi i mieszkalnictwo[1][14][41]. Obiekt zajmuje Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP nr 1 we Wrocławiu[42]. Na północ od ulicy Menniczej znajdują się kolejno: dawna elektrownia, a obecnie budynek koncernu Tauron "Energia Pro S.A.", kamienica będąca niegdyś siedzibą wytwórni bilbordów A. Winke[13], natomiast współcześnie stanowiąca budynek mieszkalno-biurowy przy ulicy Wierzbowej 5, i dalej zabudowa współczesna do placu św. Krzysztofa. Na końcu tej pierzei, w ramach niewielkiego placu, posadowiony jest zabytkowy Kościół pw. św. Krzysztofa[29][43].
Północny kraniec ulicy to ulica Kazimierza Wielkiego, będąca częścią tzw. Trasy W-Z. Tu znajduje się początek południowego tunelu samochodowego przebiegającego pod skrzyżowaniem ulicy Oławskiej, Piotra Skargi i Błogosławionego Czesława[30][44].
Tereny położone po obu stronach ulicy na północ od ulicy Teatralnej przeznaczono pod ciągłą zabudowę pierzejową z przeznaczeniem pod mieszkalnictwo bądź usługi[45].
Obszar, na którym położona jest ulica Wierzbowa podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII-XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[46][47]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[48] [49] . Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta[50] .
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
Ulicę Wierzbową przecinają dwie osie widokowe podlegające ochronie: