Ulica św. Wita we Wrocławiu

ulica Świętego Wita

Stare Miasto
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	151 m
Przebieg
pl. Nowy Targ ul. Wita Stwosza ul. Krawiecka
Położenie na mapie Wrocławia ulica Świętego Wita
Położenie na mapie Polski ulica Świętego Wita
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ulica Świętego Wita
51°06′36,318″N 17°02′17,183″E

Budynek Urzędu Miasta Wrocławia i plac Nowy Targ.

Budynek Urzędu Miasta Wrocławia, elewacja wschodnia.

Zachowany portyk pałacu.

Początek ulicy przy galerii Biura Wystaw Artystycznych.

Hotel Lothus.

Po prawej ul. Wita Stwosza

Ulica Świętego Wita – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście, w jego wschodniej części. Łączy plac Nowy Targ z ulicą Wita Stwosza. Ma 151 m długości^[1][2][3][4].

Historia

Ulica ta wzmiankowana była już w 1346 roku. W pobliżu znajdowała się kaplica św. Wita^[2]. W latach 1715–1719 wybudowano w pierzei zachodniej barokowy pałac dla Franza von Hatzfeld. Został on zniszczony w 1760 roku podczas wojny siedmioletniej. Ruiny tego pałacu rozebrano w 1763 roku, a na jego miejsce w latach 1765–1773 wybudowano nowy pałac Hatzfeldów zbudowany dla księcia Franza Philippa Adriana von Hatzfelda. W 1912 roku zabudowa tego obszaru została powiększona od strony Nowego Targu. Obiekt użytkowany był przez Nadprezydium Prowincji Śląskiej^{[a][4][5][6][7][8][9]}. Pałac został zniszczony podczas działań wojennych w 1945 roku, w latach 60. XX wieku został rozebrany. Pozostawiono tylko część parteru, który zaadaptowano wraz z nowym budynkiem z przeznaczeniem na galerię sztuki Biura Wystaw Artystycznych^[5][7][10].

W trakcie działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku wschodnia pierzeja ulicy uległa całkowitemu zniszczeniu^[2]. Po wojnie wybudowano tu dwa biurowce, w tym biurowiec Biura Projektów i Studiów Taboru Rzecznego^[b] z 1968 roku (później Navicentrum) w północnej części ulicy oraz Biurowiec Żeglugi Śródlądowej w latach 1966–1967. Obecnie są rozebrane i powstała nowa inwestycja. Natomiast pierzeja^[c] zachodnia obejmuje biurowiec Urzędu Miejskiego Wrocławia^{[a][2][3][4][11]} oraz pałac Hatzfeldów^[d] spalony przez hitlerowców w marcu 1945 roku, a następnie częściowo rozebrany i adaptowany na galerię wraz z dobudowaną nową częścią^{[2][3][5][7][9][10]}.

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy własne:

• Vitus gasse (Wita), od 1346 roku do 1562 roku^[e][f][2][3]
• Świętego Wita, od 1562 roku do końca XVI wieku^[e][2][3]
• Ziegengasse, od końca XVI wieku – równocześnie z nazwą poprzednią, od 1824/1825 roku – ostatecznie jako jedyna nazwa tej ulicy, do 1945^[2][3][12]
• Świętego Wita, od 1945 roku^[2][3][12].

Wcześniejsza nazwa ulicy Ziegengasse, wywodząca się z czasów średniowiecza, pochodziła od słowa z języka niemieckiego Ziege, czyli koza. Jako źródło nadania tej nazwy ulicy podaje się pobliską ulicę Krowią^{[g][2][12][13]}. Współczesna nazwa ulicy przywróciła pierwotną nazwę, ale z uwzględnieniem już określenia „świętego”, czego nie było w nazwie pierwotnej^[2]. Została ona nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 97 z 31.11.1945 r.^[1] Istnieje przypuszczenie, że nazwa może pochodzić od patrona kaplicy św. Wita, która znajdowała się w pobliżu, choć nie ma potwierdzenia tego faktu w odniesieniu do średniowiecznej nazwy ulicy^[f][2].

Układ drogowy

Do ulicy przypisana jest droga gminna o długości 151 m^[1], klasy drogi dojazdowej^[14].

Ulice i place powiązane z ulicą Świętego Wita:

• skrzyżowanie: plac Nowy Targ^[1][4][15]
• skrzyżowanie:
  • ulicą Wita Stwosza^[1][16]
  • ulica Krawiecka^[17].

Zabudowa i zagospodarowanie

W pierzei zachodniej w południowej części położony jest budynek galerii BWA z reliktem dawnego Pałacu Hatzfedtów^{[d][6][7][9][10][18][19]} . Natomiast w północnej części ulicy położony jest budynek dawnego Nadprezydium Rejencji Śląskiej, a obecnie Urzędu Miejskiego Wrocławia, przylegający do ulicy elewacją wschodnią^[a][6][19] .

Pierzeja wschodnia obejmowała do 2017 roku teren, na którego krańcach południowym i północnym znajdowały się dwa powojenne biurowce z niezabudowaną przestrzenią między nimi^{[2][3][7][8][11]}. Od tego roku zostały one rozebrane i prowadzona jest nowa inwestycja, przy czym dopuszczono powstanie obiektu biurowo-usługowego, handlowego i hotelowego^[19] [20]. Jego budowę rozpoczęto w 2017 roku, według projektu Maćków Pracownia Projektowa^[21] .

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym położona jest ulica Świętego Wita podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII-XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967^[22][23]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii^[24] [25] . Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego „Stare Miasto”, który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta^[26] .

W zakresie samej drogi natomiast wymaga się wykonania nawierzchni z elementów kamiennych^[27]. Ochronie podlega również oś widokowa ulicy Świętego Wita w kierunku północnym na obiekt szczególny usytuowany na placu Nowy Targ^[28].

W otoczeniu ulicy znajdują się następujące zabytki:

• Hotel „Deutsches Haus”, następnie hotel „Sajgon”^[h], później Hotel „Lothus”, lata 1903–1904, po 1945 r., rejestr zabytków nr 677/508/Wm z dn. 25.01.1993, zamyka oś widokową ulicy w kierunku południowym^{[29] [30][31]}
• Portyk pałacu Hatzfeldów, obecnie budynku galerii Awangarda^[d], lata 1715–1722, lata 1766–1773 (proj. Carl Gotthard Langhans), rejestr zabytków nr A/2796/173 z dnia 15.02.1962 r, pierzeja zachodnia^[29] [32]
• Nadprezydium Prowincji Śląskiej (Oberpräsidium), ob. Urząd Miasta Wrocławia, IX wiek, lata 1914–1918 (proj. K. Löwe; rozbudowa i przebudowa), po 1945 r., rejestr zabytków nr A/2269/504/Wm z dn. 15.01.1993, pierzeja zachodnia^{[29] [33][34]}

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

1. Budynek Naprezydium Prowincji Śląskiej, w którym obecnie mieści się Urząd Miejski Wrocławia, ma adres: plac Nowy Targ 1/8 we Wrocławiu^[4][6][19] .
2. Biurowiec w północnej części ulicy miał adres: plac Nowy Targ 28 we Wrocławiu^[8][19] .
3. Biurowiec w południowej części ulicy miał adres: ulica Wita Stwosza 11-14 we Wrocławiu^[7][19] .
4. Pałac Hatzfeldów położony jest przy ulicy Wita Stwosza 31/32 we Wrocławiu^{[7][10][18][19]} .
5. Data 1346 roku określa pierwszą wzmiankę dotyczącą tej ulicy z tą nazwą, a 1562 rok określa datę wydania pierwszego, znanego planu miasta z taką nazwą^[2][3][12].
6. Istnieją wątpliwości co do źródła pierwotnej nazwy ulicy – ulica Wita. W odniesieniu do hipotezy o nawiązaniu do patrona kapicy św. Wita, podnosi się zarzut, iż brak jest określenia „świętego”, który w tym przypadku został by zastosowany w nazwie ulicy. Inna hipoteza mówi o upamiętnieniu błogosławionego Wita – dominikanina i biskupa wrocławskiego, zmarłego w 1260 roku, ale ta hipoteza nie ma żadnych podstaw w dokumentach. Na ogół, choć i takie są podnoszone twierdzenia, odrzuca się hipotezę, iż nazwa upamiętnia jakąś nieznaną współcześnie osobę o tym imieniu, gdyż w tamtym okresie nie stosowano takich nazw i nie jest znana osoba, która mogłaby być w ten sposób upamiętniona^[2][3].
7. Nazwa ulicy Krowiej również nie ma jednoznacznie określonego źródła. Przypuszcza się jedynie, że skoro przy ulicy Kotlarskiej powstały Nowe Jatki z rzeźniami, to mogły tu istnieć obory^[13].
8. Adres hotelu: ulica Wita Stwosza 22-23 we Wrocławiu^[19] .

Przypisy

1. ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 5070-5072 (Św. Wita).
2. Antkowiak 1970 ↓, s. 282-283 (Św. Wita).
3. Harasimowicz 2006 ↓, s. 888 (Św. Wita).
4. Harasimowicz 2006 ↓, s. 595-596 (Nowy Targ).
5. Harasimowicz 2006 ↓, s. 642 (Pałac Hatzfedtów).
6. Harasimowicz 2006 ↓, s. 576 (Nadprezydium Prowincji Śląskiej).
7. Harasimowicz 2006 ↓, s. 962 (Wita Stwosza).
8. Antkowiak 1970 ↓, s. 169-173 (Nowy Targ).
9. Antkowiak 1970 ↓, s. 247-249 (Wita Stwosza).
10. Harasimowicz 2006 ↓, s. 79 (BWA).
11. Harasimowicz 2006 ↓, s. 583 (Navicentrum).
12. Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 170 (Ziegengasse).
13. Antkowiak 1970 ↓, s. 124-125 (Krowia).
14. Uchwała RMWr 2009 ↓, § 37 ust. 2 pkt 1.
15. ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 3220-3222 (Nowy Targ).
16. ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 5498-5500 (Wita Stwosza).
17. ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 2209 (Krawiecka).
18. Harasimowicz 2006 ↓, s. 642 (Pałac Hatzfeddtów).
19. SIP mp 2018 ↓.
20. Uchwała RMWr 2009 ↓, §18.
21. Gołębiowska 2017 ↓.
22. NID 2017 ↓, s. 206.
23. GEZ 2018 ↓, poz. 68.
24. NID 2013 ↓.
25. MP 1994 ↓.
26. wroclaw.pl 2018 ↓.
27. Uchwała RMWr 2009 ↓, §37 ust. 2 pkt 2.
28. Uchwała RMWr 2009 ↓, §37 ust. 3, § 40 ust. 3 pkt 9.
29. SIP GEZ 2018 ↓.
30. GEZ 2018 ↓, poz. 8638.
31. NID 2017 ↓, s. 231.
32. GEZ 2018 ↓, poz. 8639.
33. GEZ 2018 ↓, poz. 5344.
34. NID 2017 ↓, s. 223.

Bibliografia

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 1 sierpnia 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków – System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• MartaM. Gołębiowska MartaM., Ruszyła budowa biurowca na placu Nowy Targ, tuwroclaw.com, 25 października 2017 [dostęp 2018-09-20]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• Mapa podstawowa – System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2018-05-04]  (pol.).
• M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-04-18]  (pol.).
• Uchwała NR XLI/1283/09 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie placu Nowy Targ we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 14 stycznia 2010 r. Nr 6, poz.123; Biuletyn Urzędowy RMW z 25 listopada 2009 r. Nr 11, poz.291., Wrocław, 19 listopada 2009 [dostęp 2018-09-20]  (pol.).
• Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-12]  (pol.).
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2017 [dostęp 2018-05-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-01]  (pol.).
• Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice”, Ewa Iwanska, sporządziła Jolanta Gac /NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 28 maja 2018 [dostęp 2018-07-31]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Wita, św., [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2018-09-20]  (pol.).
• ul. Wita, św., [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2018-09-20]  (pol.).
• ul. św. Wita, wikimapia.org [dostęp 2018-09-20]  (pol.).