Ulica Franciszkańska we Wrocławiu

ulica Franciszkańska

Stare Miasto
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	88 m
Przebieg
ul. św. Doroty pl. Franciszkański ul. Świdnicka
Położenie na mapie Wrocławia ulica Franciszkańska
Położenie na mapie Polski ulica Franciszkańska
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ulica Franciszkańska
51°06′23,838″N 17°01′52,494″E

Przebieg i zagospodarowanie

Solpol

Kościół

Ulica Franciszkańska – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście^[1][2][3]. Łączy ulicę św. Doroty z ulicą Świdnicką^[1][4][3]. Ma 88 m długości^[1]. Pierzeję południową ulicy tworzy zabytkowy Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu. Przy skrzyżowaniu z ulicą Świdnicką w pierzei północnej znajduje się budynek domu handlowego Solpol.

Historia

W miejscu, w którym stoi współcześnie Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława, położona była prywata, duża posesja, z dziedzińcem (plac Franciszkański) przy ulicy Świdnickiej 20^[3][5]. Po 1351 r. wzniesiono w tym miejscu klasztor Augustianów eremitów wraz z kościołem, ufundowanym przez cesarza Karola IV^[3][6][7] (który w 1612 r. przeszedł we władanie franciszkanów, minorytów^[5]). Wytyczono wówczas, wraz z pierwszym rozplanowaniem tej części Starego Miasta, ulicę zapewniającą komunikację klasztoru i kościoła z ulicą Świdnicką. Istnieją przesłanki do przypuszczenia, że ulica została wybrukowana już w 1355 r. Natomiast pierwsze wzmianki o ulicy jako położonej koło kościoła św. Doroty pochodzą z 1403 r.^[3]. Krzyżująca się z ulicą Franciszkańską ulica św. Doroty łączyła ówcześnie plac i kościół z Rynkiem^[8].

Podczas działań wojennych prowadzonych w czasie oblężenia Wrocławia w 1945 r. znaczna część zabudowy uległa zniszczeniu lub uszkodzeniu skutkującym powojenną rozbiórką pozostałych ruin^[7]. W przypadku ulicy Franciszkańskiej obszar po północnej jest stronie pozostawał niezabudowany od lat 50. XX wieku. W 1993 r. zbudowano na rogu ulicy Świdnickiej i Franciszkańskiej pierwszy z domów handlowych Solpol, który przylegał do historycznego domu handlowego M. Gerstel. Głównym projektantem był Wojciech Jarząbek, współpracujący przy tym projekcie z Pawłem Jaszczukiem i Janem Matkowskim, a projekt konstrukcji szkieletowej powstał w studiu Ar-5. Ocenia się postmodernistyczną architekturę obiektu jako oryginalną ale i kontrowersyjną, szczególnie w kontekście przyległej zabudowy historycznej. Były także podejmowane postulaty i działania zmierzające do ochrony budynku poprzez jego wpisanie do rejestru zabytków^[7][9][10]. Oficjalne otwarcie nastąpiło 6 grudnia 1993 r.^[10]

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

• An der Dorotheengasse^[11], An der Dorotheenkirche^[3], do 1945 r.^[11][3]
• Franciszkańska, od 1945 r.^[1][11][3]

Wcześniejsza nazwa ulicy An der Dorotheengasse / An der Dorotheenkirche nawiązuje podobnie jak ulicy św. Doroty – Dorotheengassee, do położone tu kościoła pw. św Doroty^[11][3][12]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 94 z 20.12.1945 r.^[1]

Układ drogowy

Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 106569D o długości 88 m^[1] klasy dojazdowej^[13] położona na działce o powierzchni 548 m^2[1][14]. Ulica biegnie od ulicy św. Doroty do ulicy Świdnickiej^[1][4]. Częściowo objęta jest strefą ograniczenia prędkości 30 km/h, a w rejonie skrzyżowania z ulicą św. Doroty i dalej wraz z placem Franciszkańskim strefą zamieszkania o ograniczeniu prędkości 20 km/h^[15].

Ulice powiązane z ulicą Franciszkańską:

• skrzyżowanie:
  • ulica św. Doroty^[1][16]
  • pl. Franciszkański^[16][17]
• skrzyżowanie: ulica Świdnicka^[1][18].

Zabudowa i zagospodarowanie

Południowa strona ulicy w całości zajęta jest przez zabytkowy kościół^[4][19]. Północna strona pozostaje niezabudowana, z wyłączeniem działki przy skrzyżowaniu z ulicą Świdnicką, gdzie posadowiono dom handlowy Solpol 1^{[4][7][9][10]}.

Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 118 a 119 m n.p.m.^[20]. Jest on objęty rejonem statystycznym nr 933200, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 1472 osób/km² przy 195 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.)^[21].

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym położona jest ulica Franciszkańska, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.^[22][23]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii^[24] [25] . Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta^[26] .

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

obiekt, położenie	powstanie, nr rej.[a]	fotografia
pierzeja południowa
Kościół klasztorny Augustianów Eremitów, następnie Franciszkanów, obecnie parafialny Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu ulica Świdnicka 31[19][22][27] (pl. Franciszkański[22])	lata 1351-1381, 3 ćwiartka XV wieku, 2 połowa XVII wieku, lata 1720-1730, II połowa XIX wieku, lata 1945–1947, 1968–1976, 2002–2003[19] (1351 r. - XVIII wiek[22]) 14 z 27.11.1947 r.[22] oraz A/292/90 z dnia 12.02.1962 r.[19][22][27]
zamknięcie osi widokowej w kierunku zachodnim
Szkoła, obecnie Niepubliczna Szkoła Podstawowa Sióstr Salezjanek plac Franciszkański 1/3[19][28]	1899 r. gez, mpzp[19][28]

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

1. Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.

Przypisy

1. ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1089 (Franciszkańska).
2. SIP 2019 ↓, Osiedla Wrocławia.
3. Harasimowicz 2006 ↓, s. 211 (Franciszkańska).
4. SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
5. Harasimowicz 2006 ↓, s. 211 (Franciszkański).
6. Harasimowicz 2006 ↓, s. 430 (Kościół św. St. W. i D.).
7. Harasimowicz 2006 ↓, s. 889-890 (Świdnicka).
8. Harasimowicz 2006 ↓, s. 886 (Św. Doroty).
9. Harasimowicz 2006 ↓, s. 109 (Centrum Handlowe Spolpol).
10. urbanity.pl 2019 ↓, Solpol.
11. Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 13 (An der Dorotheengasse).
12. Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 38 (Dorotheengassee).
13. Uchwała RMWr 2003 ↓, §12 ust. 10.
14. SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_37, 23/2.
15. SIP 2019 ↓, Komunikacja, utrudnienia.
16. ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5607-5608 (św. Doroty).
17. ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1090 (Franciszkański plac).
18. ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5648-5654 (Świdnicka).
19. SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
20. SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
21. SIP 2019 ↓, Demogrfia.
22. NID 2019 ↓, s. 207.
23. GEZ 2019 ↓, poz. 68.
24. NID 2013 ↓.
25. MP 1994 ↓.
26. wroclaw.pl 2018 ↓.
27. GEZ 2019 ↓, 9007.
28. GEZ 2019 ↓, 1527.

Bibliografia

• Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31]  (pol.).
• Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
• System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06]  (pol.).strona główna serwisu
• Uchwała X/202/03 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego centralnej części obszaru Starego Miasta rejonu RYNKU i PLACU SOLNEGO - część "A", „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 14 sierpnia 2003 r. Nr 126, poz.2251; Biuletyn Urzędowy RMW z 30 czerwca 2003 r. Nr 6, poz.167., Wrocław, 2 czerwca 2003 [dostęp 2019-05-30]  (pol.).
• Urbanity.pl [online] [dostęp 2019-09-11] .strona główna serwisu
• Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 20 września 2019 [dostęp 2019-09-21]  (pol.).
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2019 [dostęp 2019-08-23]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Franciszkańska, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-09-23]  (pol.).
• ul. Franciszkańska, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586161 [dostęp 2019-09-23]  (pol.).
• ul. Franciszkańska, wikimapia.org [dostęp 2019-09-23]  (pol.).