Pałac Tiele-Wincklerów w Miechowicach

Pałac Tiele-Wincklerów
w Miechowicach

Schloss Miechowitz

nr rej. A/303/10 z 30 kwietnia 1948 oraz A/1612/95 z 30 czerwca 1995[1] (pałac i park)
Pałac w Miechowicach (1918)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Bytom-Miechowice
Adres	ul. Jana Dzierżonia 21
Typ budynku	pałac
Styl architektoniczny	neogotyk angielski
Inwestor	Tiele-Wincklerowie
Rozpoczęcie budowy	1812
Ukończenie budowy	1817
Ważniejsze przebudowy	1844, 1860
Zniszczono	1954
Odbudowano	2019-2020
Właściciel	miasto Bytom
Położenie na mapie Bytomia Pałac Tiele-Wincklerów w Miechowicach
Położenie na mapie Polski Pałac Tiele-Wincklerów w Miechowicach
Położenie na mapie województwa śląskiego Pałac Tiele-Wincklerów w Miechowicach
50°21′29,5″N 18°51′10,4″E

Pałac Tiele-Wincklerów w Miechowicach (niem. Schloss Miechowitz) – pałac z XIX wieku w Bytomiu, którego oficyna i inne pozostałości wraz z parkiem pałacowym zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.

Pałac został wzniesiony na początku XIX wieku, przebudowano go w stylu neogotyckim^[2] (styl Tudorów(inne języki)). Przez blisko 100 lat pozostawał w posiadaniu Tiele-Wincklerów. W 1945 roku gmach został spalony, a zniszczone pozostałości z wyjątkiem oficyny zostały wysadzone w powietrze w 1954 roku.

Historia pałacu

Pałac w Miechowicach, praca Alexandra Dunckera, druga połowa XIX wieku

Wnętrze jednej z sal pałacu w Miechowicach (przed 1946)

Zrewitalizowana oficyna pałacu w Miechowicach (2021)

Budowa pałacu rozpoczęła się w 1812 roku i trwała do roku 1817. Inicjatorem budowy był kupiec Ignatz Domes, który w 1812 roku kupił wieś Miechowice. Pałac był prezentem dla córki Domesa – Marii i został wybudowany w stylu klasycystycznym.

Rok 1819 to początek kolejnej epoki w dziejach miechowickiego pałacu. Przybył wówczas na Górny Śląsk 16-letni wówczas Franz Winckler i podjął pracę jako górnik. Dzięki pracowitości i zdolnościom został on po kilku latach pełnomocnikiem Franciszka Aresina, męża Marii Domes^[3]. W 1831 roku Franciszek Aresin zmarł, a w rok później epidemia zabrała żonę Franza Wincklera i jego starszą córkę Marię^[4]. Winckler ożenił się z o 14 lat od siebie starszą, ale za to posiadającą znaczny majątek właścicielką miechowickiego pałacu – Marią Aresin (maj 1833 roku lub 12 czerwca 1832 roku – według różnych źródeł).

Franz Winckler znacznie przebudował pałac po roku 1844, kiedy Miechowice nawiedziła trąba powietrzna, która zerwała między innymi dach pałacu. Przy okazji odbudowy rozbudowano pałac w stylu negotyckim, inspirowanym XVI-wiecznym angielskim gotykiem (styl Tudorów(inne języki)^[2]).

Kolejna przebudowa miała miejsce około 1860 roku. Dobudowano wówczas prawe i lewe skrzydło pałacu, który był już wówczas własnością córki Franza Wincklera z pierwszego małżeństwa – Waleski von Winckler i jej męża Huberta von Tiele.

Postacią silnie związaną z historią Miechowic i miechowickiego pałacu jest córka Waleski von Winckler i Huberta von Tiele – Ewa von Tiele Winckler znana jako Matka Ewa, która spędziła w nim dzieciństwo^[2].

Pałac pozostawał własnością rodziny Tiele-Winckler do roku 1925, kiedy hrabia Claus-Hubert von Tiele-Winckler sprzedał go spółce akcyjnej Preussengrube AG, zarządzającej miejscową kopalnią węgla kamiennego Preussen.

27 stycznia 1945 wojska radzieckie rozgrabiły i spaliły pałac^[2]. Wypalone mury pałacu wysadzono w powietrze w roku 1954. Do dziś pozostała jedynie pałacowa oficyna (do 2019 roku w stanie ruiny^[2]) i park otaczający budowlę. Niewielki pagórek przy ruinach oficyny kryje pozostałości samego pałacu. W 2019 roku przeprowadzono rewitalizację ocalałej oficyny pałacu, która ma być wykorzystywana na cele kulturalne^[2].

Park

Plan parku pałacowego z lat 70. XIX wieku

Park pałacowy Tiele-Wincklerów (Park Ludowy, od 26 lutego 2024 roku Park Tiele-Wincklerów^[5]) ukształtowany został na początku XIX wieku w typie ogrodu krajobrazowego. W połowie XIX wieku park poszerzono zachowując dotychczasowy układ kompozycyjny. Od 1995 roku park wraz z układem kompozycyjnym, ruiną oficyny pałacowej i pozostałościami pałacu objęty jest ochroną konserwatorską przez wpis do rejestru zabytków^[1]. Obecnie stanowi on własność miasta Bytomia^[6].

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 25 [dostęp 2019-10-28] .
2. Michalina Bednarek: Rozpoczęła się przebudowa zniszczonego pałacu w Bytomiu. [w:] wyborcza.pl Katowice [on-line]. Agora SA, 2019-02-15. [dostęp 2019-10-28].
3. Dzieje rodziny Tiele-Wincklerów. Ewangelik. Kwartalnik Diecezji Katowickiej, 2003. [dostęp 2019-10-28].
4. Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, Katowice 2018, s. 7-10. ISBN 978-83-7729-386-7
5. Park Tiele-Wincklerów w Miechowicach. Radni Rady Miejskiej podjęli uchwałę o zmianie nazwy Parku Ludowego [online], Urząd Miejski w Bytomiu [dostęp 2024-02-27]  (pol.).
6. Po co właścicielowi zabytek? Bo kupił i nie ma pieniędzy na remont albo siedzi w więzieniu.

Bibliografia

• A. Kuzio-Podrucki, Tiele-Wincklerowie. Arystokracja węgla i stali, Bytom 2006, ISBN 83-923733-0-8 (opis dziejów rodu od poł. XVIII w. do czasów współczesnych, obszerna genealogia, bibliografia, zdjęcia archiwalne i współczesne) – informacje o książce na stronie: Śląska szlachta i arystokracja
• Arkadiusz Kuzio-Podrucki: Die Tiele-Wincklers. Eine Oberschlesische Kohle- und Stahlaristokratie, Tarnowskie Góry Kiel 2007, ISBN 978-83-924291-5-9 (wydanie niem. poszerzone). – info o książce na stronie: Śląska szlachta i arystokracja