ORP „Iskra” – okręt szkolny polskiej Marynarki Wojennej, trzymasztowa barkentyna projektu B79/II, druga w historii jednostka pływająca nosząca imię ORP Iskra. Została wprowadzona do służby w 1982 roku i oznaczona numerem burtowym 253. Jest pierwszym okrętem pod banderą wojenną Polski, który opłynął kulę ziemską.
Projekt polskiej Marynarki Wojennej oznaczono numerem B79/II. W 1981 roku przy grupie okrętów szkolnych Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej w Gdyni utworzono zespół organizacyjno-przygotowawczy, mający za zadanie sprawowanie nadzoru na budową, a następnie przejęcie nowego okrętu. Stępka została położona 11 listopada 1981, a 6 marca 1982 miało miejsce wodowanie kadłuba. Uroczyste pierwsze podniesienie bandery odbyło się 11 sierpnia 1982 w obecności dowódcy Marynarki Wojennej adm. Ludwika Janczyszyna, który przekazał banderę wojenną wyznaczonemu na dowódcę okrętu kpt. mar. Lechowi Soroce, a proporzec Marynarki Wojennej – zastępcy dowódcy okrętu por. mar. Czesławowi Dyrczowi. Matka chrzestna Barbara Zielińska nadała jednostce imię poprzednika – ORP „Iskra”. 12 października 1982 (w ówczesny Dzień Wojska Polskiego) odbyła się w Gdyni uroczystość przekazania statkowi dzwonu, na którym umieszczono napis ORP ISKRA. 1982. DAR OKRĘGU WARSZAWSKIEGO LIGI MORSKIEJ[1].
Żaglowiec wszedł w skład grupy szkolnej Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej, a po przekształceniach w 1987 Akademii Marynarki Wojennej. W wyniku zmian organizacyjnych w 1995 grupa okrętów szkolnych uległa rozformowaniu, natomiast „Iskrę” wcielono do nowo powstałej grupy okrętów szkolnych dywizjonu Okrętów Szkolno-Badawczych w 3 Flotylli Okrętów w Gdyni. W dniu 23 czerwca 2006 została podporządkowana dowódcy dywizjonu zabezpieczenia hydrograficznego w Gdyni, co związane było z przekształceniem dywizjonu Okrętów Szkolno-Badawczych w dywizjon Okrętów Wsparcia i zmianą charakteru tej jednostki wojskowej.
Załoga stała zwana jest szkieletową, ponieważ stanowi ją tylko kilkunastu żołnierzy obsadzających najważniejsze stanowiska, co ma związek z rodzajem okrętu. Każdorazowo podczas wyjścia w morze zaokrętowana jest kilkudziesięcioosobowa załoga szkolna, zazwyczaj złożona z podchorążych Akademii Marynarki Wojennej lub elewówSzkoły Podoficerskiej Marynarki Wojennej. Przed rozwiązaniem Szkoły Chorążych Marynarki Wojennej w 2002 praktykę morską zdobywali na „Iskrze” także kadeci. Czasem wykonując zadania wychowania i promocji obronności ORP „Iskra” odbywa rejsy szkolne z inicjatywy takich organizacji, jak Liga Obrony Kraju czy Liga Morska i Rzeczna.
Pod koniec lat 80. XX wieku dowódca Marynarki Wojennej wiceadm. Piotr Kołodziejczyk podjął inicjatywę wysłania „Iskry” w rejs dookoła kuli ziemskiej. Przygotowania trwały kilka lat, a w ramach nich dowódca okrętu kpt. mar. Czesław Dyrcz odbył rejs dookoła świata na stanowisku II oficera „Daru Młodzieży”. Decyzja o realizacji koncepcji przy okazji zlotu „Sail Indonesia ’95”, związanego z obchodami 50. rocznicy odzyskania niepodległości przez Indonezję, została podjęta przez kolejnego dowódcę Marynarki Wojennej wiceadm. Romualda Wagę[2]. „Iskra” wyruszyła z Gdyni 18 kwietnia 1995 roku, w uroczystości pożegnania brał udział prezydent Lech Wałęsa, a do granicy wód terytorialnych asystował okręt rakietowy ORP „Piorun”[2]. W trakcie rejsu barkentyna odwiedziła Hiszpanię, Republikę Zielonego Przylądka, Brazylię, Południową Afrykę, Mauritius, Indonezję, Australię, Nową Zelandię, Argentynę, Falklandy, Portugalię i Wielką Brytanię. Do Polski ORP „Iskra” wróciła 10 lutego 1996 roku, od granicy Morza Bałtyckiego prowadzona wśród zamarzniętych wód przez okręt ratowniczy ORP „Lech”[2]. Tym samym stała się pierwszym w historii okrętem polskiej Marynarki Wojennej, który opłynął kulę ziemską dookoła, przebywając 37 739,9 mil morskich[2]. Za udział w regatach „Sail Indonesia ′95” okręt został uhonorowany nagrodą specjalną The Most Spirit Ship[2]. Obsadę oficerską załogi stałej stanowili: kmdr por. Czesław Dyrcz (dowódca okrętu), kpt. mar. Mariusz Mięsikowski (zastępca dowódcy okrętu), por. mar. Robert Sitek (dowódca działu nawigacyjnego), por. mar. Artur Pierzyński (dowódca działu łączności) i por. mar. Janusz Szeliga (dowódca działu elektromechanicznego). W rejsie wzięli udział również: kmdr ppor. Waldemar Skwarek, kmdr ppor. Lech Derlacz, kpt. mar. lek. Piotr Wajman i por. mar. Dariusz Żołnieruk. Załoga szkolna składała się ze słuchaczy I roku Wydziału Nawigacji i Uzbrojenia Okrętowego Akademii Marynarki Wojennej. W dniach 17–19 września 2008 roku żaglowiec szkolny ORP „Iskra” i jego załoga uczestniczyli w zdjęciach do polskiego filmu pt. „Miasto z morza” oraz serialu o tym samym tytule. Sceny do filmu kręcono w porcie Hel oraz na wodach Zatoki Gdańskiej. W 2015 roku na pokładzie szkoliła się załoga wietnamskiego żaglowca (zbudowanego w Polsce) „Lê Quý Dôn”[3].
„Iskra” pięciokrotnie otrzymała miano Najlepszego Okrętu Marynarki Wojennej w grupie okrętów specjalnych: w 1984, 1988, 1989, 1992 i 1994 roku[2]. Wielokrotnie uczestniczyła w regatach „Cutty Sark Tall Ships’ Races”, w których w 1989 roku wygrała, zdobywając nagrodę Cutty Sark Trophy. W 1990 roku decyzją sekretarza generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych została wyróżniona Medalem W Służbie Pokoju (ang.In the Service of Peace Medal), a w 1999 roku nagrodą „Fair Play” przyznaną przez komitet organizacyjny „The Cutty Sark Tall Ships’ Race” za holowanie przez ponad 200 mil uszkodzonego jachtu podczas regat[2][4]. Z okazji 18. rocznicy pierwszego podniesienia bandery prezydent Gdyni Wojciech Szczurek 11 sierpnia 2000 roku wręczył dowódcy „Iskry” kpt. mar. Robertowi Sitkowi symboliczny dowód osobisty wystawiony przez Urząd Miasta Gdyni[5].
Kadłub posiada poprzeczny system wiązań. Skrzynkowo spawana stępka biegnie przez całą długość kadłuba. Do niej w odstępach co 50 cm przyspawanych jest 85 wręg. Kadłub przedzielono 4 grodziami wodoszczelnymi, co daje 5 przedziałów wodoszczelnych. Na każdej wrędze znajduje się dennik. Rufa typu pawężowego jest spawana z blach i profili hutniczych. Dziób typowy dla jednostek żaglowych uzbrojony jest w 10-metrowy bukszpryt usztywniony delfiniakiem i watersztagiem. Z góry kadłub zamyka stalowy pokład o poprzecznym systemie wiązań. Pod masztami znajdują się wzmocnienia.
Zbiorniki okrętowe
Okręt ma łącznie 13 zbiorników: na wodę słodką 3 zbiorniki, których objętość wynosi 37,0 m³, na paliwo 5 zbiorników o łącznej objętości 30,8 m³. Pozostałe zbiorniki balastowe służą jako przelewowe, ściekowe, na fekalia i olej smarowy.
Międzypokład
Na międzypokładzie rozmieszczono wszystkie pomieszczenia, takie jak:
kabiny i pomieszczenia mieszkalne, mesy, kuchnie i niektóre magazynki oraz sanitariaty.
Pokład główny:
Na pokładzie głównym znajdują się dwie nadbudówki. Są one wykonane ze stopu aluminium typu A1Mg5. Nadbudówki zamocowane są do pokładu okrętu za pomocą aluminiowo-stalowego płaskownika wykonanego metodą wybuchową.
Omasztowanie okrętu
Okręt posiada 3 maszty wykonane z rur stalowych zwężających się od pięty do topu. Miejsce przejścia masztów przez pokład główny mają wzmocnienia stalowe do 10mm. Fokmaszt jest omasztowany rejowo. Posiada on dwa podesty, zwane marslem dolnym i marslem górnym oraz 5 rei. Reje zamocowane są do kolumny masztu za pomocą bajfutów pozwalających na poziome i pionowe ich ustawienie. Grotmaszt posiada omasztowanie gaflowe. Do kolumny masztu zamocowane są 2 salingi: dolny i górny. Do kolumny grotmasztu przegubowo zamocowany jest bom i gafel. Między kolumną grotmasztu, bomem i gaflem rozpina się grot, a między szczytem grotmasztu i gaflem grottopsel. Bezanmaszt posiada ożaglowanie bermudzkie. Do bezanmasztu zamocowane są 2 salingi: dolny i górny oraz przegubowo bom. Między kolumną bezanmasztu i bomem rozpina się bezan. Kolumna bezana jest zarazem kominem odprowadzającym spaliny od silnika spalinowego. Z tych też względów pięta masztu ustawiona jest w międzypokładzie.Dziób został wyposażony w bukszpryt. Usztywniony przy pomocy delfiniaka i watersztagu. Między fokmasztem i bukszprytem stawia się kliwry. Na bukszprycie znajduje się gniazdo na flagsztok, drzewce służące do podnoszenia proporca MW. Na śródokręciu znajdują się w miejscu posadowienia legarów na łodzie okrętowe, żurawiki służące do spuszczania i podnoszenia pontonu.
Okręt może żeglować, wykorzystując 24 żagle w różnym zestawie. Są zalecane 4 zestawy ożaglowania: podstawowe, skrócone, sztormowe 1, sztormowe 2.
Ożaglowanie podstawowe – wykorzystuje się przy sprzyjających wiatrach do 4 B. Można wówczas dostawić 16 żagli, co daje 958 m².
Ożaglowanie skrócone stosuje się przy mniej korzystnych warunkach hydrometeorologicznych, gdy siła wiatru przekracza 5 B:
Ożaglowanie sztormowe 1 – ma zastosowanie w niekorzystnych warunkach, kiedy siła wiatru nie przekracza jednak 7 B. W tych warunkach stawia się żagle sztormowe lub refuje ożaglowanie podstawowe:
↑J.C. i J.W.. Polskie okręty za granicą. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1996, s. 6, 1996.
Bibliografia
JarosławJ.CiślakJarosławJ., Polska Marynarka Wojenna 1995, Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1995, ISBN 83-86776-08-0, OCLC316544451. Brak numerów stron w książce