Król lew (film 1994)

Król lew

The Lion King

Logo filmu
Gatunek	animowany, familijny, przygodowy
Rok produkcji	1994
Data premiery	świat: 12 czerwca 1994 USA: 15 czerwca 1994 Polska: 18 listopada 1994 wersja IMAX: USA: 25 grudnia 2002 Polska: 17 stycznia 2003 wersja 3D: USA: 27 sierpnia 2011 Polska: 26 sierpnia 2011
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone
Język	angielski, suahili, xhosa, zulu
Czas trwania	88 min
Reżyseria	Roger Allers, Rob Minkoff
Scenariusz	Irene Mecchi Jonathan Roberts Linda Woolverton
Główne role	Matthew Broderick Jonathan Taylor Thomas James Earl Jones Jeremy Irons Moira Kelly Nathan Lane Ernie Sabella Rowan Atkinson Robert Guillaume Whoopi Goldberg Cheech Marin Jim Cummings
Muzyka	Hans Zimmer Tim Rice Elton John
Produkcja	Don Hahn
Wytwórnia	Walt Disney Feature Animation
Dystrybucja	USA: Buena Vista Pictures Polska: Syrena EG
Budżet	45 mln USD[1]
Przychody brutto	783 841 776 USD
Kontynuacja	Król lew II: Czas Simby (1998)
Nagrody
2 Oscary (za rok 1994) za najlepszą muzykę i piosenkę filmową, 3 nominacje do nagrody Grammy, 3 Złote Globy, 2 nominacje do nagrody BAFTA i inne
Strona internetowa

Król lew (ang. The Lion King) – film animowany ze studia Walta Disneya, wydany w 1994. W historii tej wytwórni był to 32. pełnometrażowy film. Fabuła filmu pokazuje losy Simby – młodego lwa, który poznaje swoje miejsce w „Wielkim kręgu życia” i pokonuje szereg przeszkód, by zostać królem Lwiej Ziemi, po tym jak jego stryj Skaza obmyślił podstępną intrygę, w wyniku której Mufasa, ojciec Simby i poprzedni król, ginie. Scenariusz nawiązuje do dramatu Williama Szekspira pod tytułem Hamlet.

Muzykę do Króla Lwa skomponowali Elton John i Hans Zimmer, słowa napisał Tim Rice. Muzyka oraz utwór „Can You Feel The Love Tonight” zostały uhonorowane dwoma Oscarami za rok 1994 w kategoriach: najlepsza oryginalna muzyka filmowa i najlepsza oryginalna piosenka filmowa.

Film premierę miał w 1994 roku. Do jego stworzenia użyto nowych technik: postacie zostały narysowane ręcznie, a efekty oświetlenia oraz efekty trójwymiarowe wygenerowane zostały komputerowo. Na ówczesne czasy były to nowoczesne techniki. Film okazał się ogromnym sukcesem, przez wiele lat znajdował się na liście najlepiej zarabiających animacji. Dopiero w roku 2003 filmowi Gdzie jest Nemo?, stworzonemu przy współpracy Disneya i Pixar Animation Studio, udało się go pobić.

Serwis Rotten Tomatoes przyznał filmowi wynik 91%^[2].

Studio Disneya wydało jeszcze dwa filmy – kontynuację Król lew II: Czas Simby (1998) oraz midquel Król lew 3: Hakuna matata (2004). Nakręcono również serial animowany Timon i Pumba rok później. Jednakże za scenariusz, reżyserię i produkcję tych filmów i serialu odpowiadały zupełnie inne osoby niż w przypadku pierwszego filmu.

W 2019 premierę miał remake Króla lwa, zrealizowany w technice fotorealistycznej animacji komputerowej.

Fabuła

Gdzieś w wschodnio-południowej Afryce, władca Lwiej Ziemi – lew Mufasa celebruje narodziny swojego następcy, syna o imieniu Simba. Na tytuł króla chętny jest także Skaza, młodszy brat Mufasy, żywiący nienawiść do świeżo narodzonego księcia, który odebrał mu miano następcy tronu. Lwiątko dorasta i jest bardzo ciekawe świata. Mufasa pokazuje mu Lwią Ziemię i wyjaśnia obowiązki królewskie oraz „krąg życia”, który łączy wszystkie żyjące istoty. Zabrania synowi przebywać poza granicami ich królestwa^[3]. Skaza ujawnia Simbie, że poza granicami znajduje się cmentarzysko słoni i chodzą tylko najdzielniejsze lwy. Podekscytowany Simba chce udać się tam ze swą najlepszą przyjaciółką, lwicą Nalą, jednak oboje są pilnowani przez królewskiego majordomusa dzioborożca Zazu. Po zgubieniu go oba lwiątka trafiają na cmentarzysko będące terenem hien. W ostatniej chwili lwiątka przed hienami ratuje Mufasa, wściekły na Simbę za nieposłuszeństwo i bezmyślne narażanie się na niebezpieczeństwo. Widząc skruchę u syna, Mufasa wybacza mu i wyjawia, że królowie z dawnych lat obserwują ich z gwiazd. Tymczasem Skaza, który zaplanował atak z zależnymi od niego i cierpiącymi na głód hienami, zmusza je do uczestnictwa w jego planie zabicia zarówno Mufasy i Simby w zamian za dostatnie jedzenie^[4].

Skaza zwabia Simbę do wąwozu pod pozorem ojcowskiej niespodzianki i każe hienom wpędzić duże stado gnu w panikę, aby go stratowało. Będący w pobliżu Mufasa ratuje Simbę, ale wisi niebezpiecznie na skalnej półce. Błaga o pomoc Skazę, który zrzuca brata na dno wąwozu pod wciąż biegnące gnu. Simba widząc jedynie upadek ojca zbiega na dół, gdy antylopy opuszczają całkowicie wąwóz. Z rozpaczą odkrywa, że Mufasa nie żyje stratowany przez gnu. Skazie udaje się wmówić Simbie, że to on odpowiedzialny jest za śmierć ojca i że musi opuścić Lwią Ziemię, jeżeli nie chce, aby spotkała go kara i gniew stada. Oszołomiony Simba rzuca się do ucieczki, nie wiedząc, że stryj nasłał na niego hieny. Simbie udaje się uciec, zeskakując z urwiska w gęstwinę cierni. Hieny rezygnują z pościgu, uznając, że lwiątko nie przeżyje. Skaza, pewien, że jego bratanek nie żyje, mówi o śmierci Mufasy i Simby, i jako nowy król wpuszcza hieny do Lwiej Ziemi^[5].

Ledwo żywego Simbę ratują przed sępami surykatka Timon i guziec Pumba, których los również nie oszczędził, jednak nie przejmują się swoją dolą i przekazują Simbie swoją życiową dewizę – hakuna matata (pol. nie martw się). Po upływie czasu dorosły Simba wiedzie z Timonem i Pumbą beztroskie życie w oazie do czasu, kiedy tych dwóch atakuje lwica. Przypadkowo okazuje się, że jest to Nala. Opowiada Simbie, że za panowania Skazy Lwia Ziemia stała się wymarłym miejscem, z którego uciekła zwierzyna łowna. Simba nie chce zgodzić się na powrót, ciągle uciekając przed przeszłością. Prawidłową decyzję pomagają mu podjąć wszechwiedzący mandryl-szaman Rafiki oraz duch Mufasy^[6].

Simba, wspierany przez Nalę, Timona i Pumbę, powraca na Lwią Skałę, gdzie rzuca wyzwanie Skazie. Simba przyznaje się do rzekomego udziału w śmierci Mufasy i stryj cofa go do krawędzi skały. Pewny siebie Skaza wyjawia mu, że to on zabił Mufasę, lecz Simba bierze odwet i zmusza Skazę do wyznania prawdy reszcie. Wybucha bitwa pomiędzy Simbą i jego sojusznikami a hienami. Osaczony Skaza mówi, że to hieny wszystko zaplanowały. Simba skazuje na wygnanie, lecz Skaza atakuje bratanka i rozwija się między nimi walka. Simba pokonuje Skazę, strącając ze skały. Na dole hieny rozszarpują na strzępy Skazę, w zemście za zdradę i wykorzystanie. Simba odzyskuje miano następcy tronu i pod jego rządowi Lwia Ziemia rozkwita. Simba i Nala są parą, a po jakimś czasie rodzi im się dziecko^[7].

Obsada głosowa

Postać	Oryginalny dubbing	Polski dubbing
Simba	Matthew Broderick (dialogi)	Paweł Tucholski
	Joseph Williams (śpiew)
mały Simba	Jonathan Taylor Thomas (dialogi)	Michał Mech
	Jason Weaver (śpiew)
	Evan Saucedo (śpiew; edycja rozszerzona)	Marek Molak (śpiew; edycja rozszerzona)
Mufasa	James Earl Jones	Wiktor Zborowski
Skaza	Jeremy Irons	Marek Barbasiewicz
	Jim Cummings (część śpiewu)
Nala	Moira Kelly (dialogi)	Krystyna Tyszkiewicz (dialogi, śpiew)
	Sally Dworsky (śpiew)	Katarzyna Skrzynecka (śpiew)[8]
mała Nala	Niketa Calame (dialogi)	Urszula Janowska
	Laura Williams (śpiew)
Timon	Nathan Lane	Krzysztof Tyniec
Pumba	Ernie Sabella	Emilian Kamiński
Zazu	Rowan Atkinson	Tadeusz Borowski
	Jeff Bennett (śpiew; edycja rozszerzona)
Rafiki	Robert Guillaume	Jacek Czyż
Sarabi	Madge Sinclair	Maria Reif
Shenzi	Whoopi Goldberg	Miriam Aleksandrowicz
Banzai	Cheech Marin	Marek Frąckowiak
Ed	Jim Cummings	–[a]

Produkcja

Część imion postaci pochodzi z języka suahili^[9]:

• sarabi – miraż
• simba – lew
• pumbaa – plewy
• rafiki – przyjaciel
• shenzi – nieokrzesany

Dubbing

Filmy o przygodach Simby przetłumaczone zostały na kilkadziesiąt języków, w tym także polski. Film został zdubbingowany na trzydzieści dwa języki, w tym na język zuluski – był to pierwszy film dubbingowany w tym języku^[10].

Ścieżka dźwiękowa

Adaptacje książkowe

W 1994 roku w Stanach Zjednoczonych wydano opartą na filmie ilustrowaną książkę pod tytułem The Lion King w adaptacji Dona Fergusona^[11]. W tym samym roku ilustrowane adaptacje książkowe ukazały się w Polsce pod tytułem Król lew nakładem wydawnictwa Świat Książki w tłumaczeniu Tomasza Wyżyńskiego^[12] i wydawnictwa Egmont Polska w przekładzie Małgorzaty Fabianowskiej^[13].

Kontrowersje

Choć koncern The Walt Disney Company utrzymuje, że historia opowiedziana w filmie Król lew została napisana na potrzeby filmu i jest zupełnie nowa, to jednak istnieją podejrzenia, jakoby część fabuły, niektóre sceny oraz postaci zostały zapożyczone z produkowanego w latach 60. w Japonii serialu Kimba, biały lew. Przemawiać ma za tym podobieństwo niektórych postaci z Króla lwa do tych z japońskiego serialu. Niektórzy twierdzą wręcz, że większość postaci z Króla lwa ma swoje odpowiedniki w serialu Kimba, biały lew^[14]. Simba, według pierwszych szkiców, miał być biały^[15].

Jeden z aktorów użyczających głosów w oryginalnej wersji Króla lwa, Matthew Broderick, na początku był przekonany, że podkłada głos do remake'u Kimby, białego lwa, gdyż oglądał ten serial w dzieciństwie^[16].

Japońska wytwórnia Tezuka Productions, która posiada prawa do Kimby, nigdy nie wystąpiła w tej sprawie na drogę sądową. Producent Yoshihiro Shimizu, stwierdził, że twórcy dostrzegali pewne podobieństwa między Królem lwem i Kimbą, białym lwem. Uznali jednak, że są to dwie różne produkcje, a podobieństwa wynikają jedynie z podobnej tematyki^[17].

Uwagi

1. Przez cały film Ed nie wypowiada ani jednego słowa tylko ciągle się śmieje lub wydaje niezrozumiałe dźwięki.

Przypisy

1. The Lion King (1994) – Box Office Mojo. [dostęp 2011-01-04]. (ang.).
2. The Lion King (1994) – Rotten Tomatoes. Rotten Tomatoes. [dostęp 2017-11-24]. (ang.).
3. Ferguson 1994 ↓, s. 2, 9-17.
4. Ferguson 1994 ↓, s. 21, 24-26, 31-41.
5. Ferguson 1994 ↓, s. 42-57.
6. Ferguson 1994 ↓, s. 58-77.
7. Ferguson 1994 ↓, s. 81-96.
8. Miłość rośnie wokół nas — nowa wersja hitu z „Króla lwa”: Zalewski, Koteluk, Przybysz [online], rozrywka.radiozet.pl, 12 lipca 2019 [dostęp 2024-02-23]  (pol.).
9. Online Swahili – English Dictionary. [dostęp 2011-10-11].
10. WilliamW. Meagher WilliamW., The Lion King [online], WILLIAM MEAGHER'S DUBBING COLLECTION [dostęp 2024-05-23]  (ang.).
11. Walt Disney Company, Don Ferguson (adapt.): The Lion King. New York: Mouse Works, 1994. ISBN 978-1-57082-087-8. OCLC 439022168. Brak numerów stron w książce
12. Don Ferguson: Król lew. Disney Storybook Artists (ilustr.), Tomasz Wyżyński (tłum.). Warszawa: Świat Książki, 1994. ISBN 83-7129-093-4. OCLC 32986328. Brak numerów stron w książce
13. Don Ferguson: Król lew. Disney Storybook Artists (ilustr.), Małgorzata Fabianowska (tłum.). Warszawa: Egmont Polska, 1994. ISBN 83-7123-123-7. OCLC 751165415. Brak numerów stron w książce
14. Disney's Lion King Was to be a Remake of Kimba the White Lion?
15. 6 Famous Characters You Didn't Know Were Shameless Rip-Offs [online], cracked.com [dostęp 2017-11-24] .
16. Bill Bradley: Was 'The Lion King' Copied From A Japanese Cartoon? Here's The Real Story. HuffPost, 2015-01-27. [dostęp 2023-07-14]. (ang.).
17. Hannah Denham: ‘Lion King’ has been clouded by intellectual property controversy for 25 years. Here’s the story behind it.. The Washington Post, 2019-07-26. [dostęp 2023-07-14]. (ang.).

Bibliografia

• Don Ferguson: Król lew. Disney Storybook Artists (ilustr.), Tomasz Wyżyński (tłum.). Warszawa: Świat Książki, 1994. ISBN 83-7129-093-4. OCLC 32986328. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Król lew w bazie IMDb (ang.)
• Król lew w bazie Filmweb

Kontrola autorytatywna (film animowany):

• VIAF: 316753706
• LCCN: n97051946
• GND: 4375987-7
• BnF: 131788110
• BNE: XX4857827
• BIBSYS: 2107436
• PLWABN: 9810815391205606
• J9U: 987007381590605171
• CANTIC: a12094675
• LNB: 000347382
• BLBNB: 000588620

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/The-Lion-King-film-by-Allers-and-Minkoff