Black Sabbath

Black Sabbath

Black Sabbath w 1970 (od lewej: Geezer Butler, Tony Iommi, Bill Ward, Ozzy Osbourne)
Rok założenia	1968
Rok rozwiązania	2017
Pochodzenie	Aston, Birmingham,  Wielka Brytania
Gatunek	hard rock[1], heavy metal[1][2][3][4], AOR[2], doom metal[3][4]
Aktywność	1968–2006, 2011–2017
Wydawnictwo	Vertigo Records, Warner Bros. Records, Sanctuary Records, I.R.S., Reprise Records, Epic Records
Powiązania	Heaven and Hell, Dio, Last in Line
Skład
Ozzy Osbourne Tony Iommi Geezer Butler Bill Ward
Strona internetowa

Logotyp zespołu

Black Sabbath – brytyjski zespół hardrockowy, główny prekursor gatunku heavy metal^[5][6]. Grupa powstała w 1968 jako kwartet założony przez nastoletnich przyjaciół w Birmingham. Jego pierwotny skład tworzyli: Anthony „Tony” Iommi, William „Bill” Ward, John „Ozzy” Osbourne i Terence „Geezer” Butler.

W ciągu pierwszych dziesięciu lat swej działalności grupa stała się jednym z najbardziej znaczących i rozpoznawalnych zespołów heavymetalowych^[7]. W 1979 z grupy odszedł Ozzy Osbourne, który następnie rozpoczął karierę solową. Po jego odejściu Black Sabbath kontynuował działalność ze zmiennym szczęściem, starając się zachować swoje oryginalne brzmienie mimo dalszych zmian personalnych. Jedynym muzykiem, który pozostał w niej na przestrzeni lat z pierwotnego składu był Tony Iommi. Zespół odrodził się, aby zagrać kilka koncertów w 1998 w pierwotnym składzie. Grupa zakończyła oficjalnie działalność w 2017^[8].

Szacowany nakład sprzedanych płyt zespołu na całym świecie wynosi 75 mln egzemplarzy^[9].

Historia

Wczesne lata

Początki Black Sabbath sięgają grupy o nazwie Rare Breed, w której występowali Ozzy Osbourne i Geezer Butler. W tym samym czasie, tj. w 1968, Tony Iommi i Bill Ward nosili się z zamiarem założenia zespołu grającego blues rocka. Osbourne zamieścił ogłoszenie w miejscowym sklepie muzycznym o treści: „Ozzy Zig Needs Gig – has own equipment”, na które to odpowiedział Tony. Nowo powstała formacja początkowo nazywała się The Polka Tulk Blues Band – inspiracją była nazwa taniego pudru, którego używała matka Osbourne’a^[10]. Na krótko w składzie zespołu znaleźli się także gitarzysta rytmiczny Jimmy Phillips oraz saksofonista Alan „Aker” Clarke^[7]. Wkrótce nazwa została skrócona do Polka Tulk, a ostatecznie zmieniona na Earth (której to wokalista nie znosił^[10]), wtedy już zespół działał jako kwartet. Earth zdołał zarejestrować kilka taśm demo. W grudniu Iommi niespodziewanie odszedł, aby dołączyć do Jethro Tull – wystąpił z zespołem w filmie The Rolling Stones Rock and Roll Circus. Gitarzysta jednak był rozczarowany, przede wszystkim despotyczną postawą lidera, Iana Andersona i po dwóch tygodniach, tj. w styczniu 1969 powrócił do Earth^[7]. Tymczasem okazało się, że na terenie Anglii już funkcjonowała grupa Earth, dlatego też konieczna stała się kolejna zmiana nazwy. Tak się złożyło, że w kinie naprzeciwko sali prób zespołu, był wyświetlany film Black Sabbath – był to horror w reżyserii Mario Bavy – zainspirował on muzyków do napisania utworu o takim samym tytule. Tekst zawierał odniesienia do prac okultysty Dennisa Wheatleya^[11][12], a także do wizji, której podobno doświadczył Butler – twierdził on, że pewnego razu zobaczył ciemną postać stojącą przy jego łóżku. Doświadczenie to okazało się dla niego na tyle przerażające, że natychmiast porzucił swoje fascynacje. W okresie późniejszym grupa protestowała przeciwko kojarzeniu jej z jakąkolwiek formą okultyzmu – był to raczej imidż wykreowany przez wytwórnie płytowe przy okazji promocji jej wydawnictw^[7]. Nie zmienia to faktu, że w tekście Black Sabbath pojawiła się postać szatana^[13], a Rob Halford (frontman Judas Priest) określił utwór „najprawdopodobniej najbardziej diabelskim na świecie”^[14]. Ostatecznie zespół zdecydował się na nazwę Black Sabbath, która została oficjalnie przyjęta w sierpniu 1969.

Dalsza działalność

Pierwszy album grupy, Black Sabbath ukazał się w 1970 i został ciepło przyjęty w Wielkiej Brytanii. Zespół zaprezentował na nim surową i ciężką jak na początek lat 70 odmianę rocka. Następny, Paranoid (również wydany w 1970), był już wielkim sukcesem w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Grupa otrzymała za niego cztery platynowe płyty^[15], a na albumie znalazły się dwa największe przeboje zespołu – „Paranoid”^[16] i „Iron Man”^[17].

Koncert zespołu (1977)

W 1971 powstał trzeci album, pt. Master of Reality. Nowością na albumie było zastosowanie akustycznych brzmień (Solitude, Orchid). Kolejny album –Vol. 4 stanowił swoistą kontynuację obranego przez grupę kierunku na poprzednich albumach, z kolei nowością na wydanym w 1973 albumie Sabbath Bloody Sabbath było zastosowanie syntezatorów w utworze „Who Are You?”.

Członkowie Black Sabbath w międzyczasie zmagali się z nasilającymi się kłopotami. Uzależnienie od narkotyków, problemy z zarządzaniem zespołem i początki wewnętrznych sporów wpłynęły destruktywnie na prace nad kolejnym albumem. Mimo trudności, w 1975 pojawiała się płyta Sabotage, która dość szybko odniosła sukces na rynku. Muzyka na albumie była bardziej rozbudowana i wielowątkowa niż dotychczas. Z kolei płyta Technical Ecstasy z 1976 okazała się komercyjnym niepowodzeniem. Muzyka zespołu w tym czasie obfitowała w syntezatorowe, a nawet orkiestrowe efekty, lecz została pozbawiona dawnej spontaniczności i ciężaru. Never Say Die! z 1978 to powrót grupy do cięższego grania. Album sprzedawał się trochę lepiej od poprzednika.

W 1979 Osbourne odszedł z zespołu, by rozpocząć solową karierę. Jego miejsce w zespole zajął Ronnie James Dio, były wokalista zespołu Rainbow. Razem z Dio zespół nagrał płyty, takie jak Heaven and Hell czy Mob Rules, jak również koncertową pt. Live Evil. Po nagraniu albumów Dio opuścił zespół, a jego miejsce zajął Ian Gillan z Deep Purple. Black Sabbath razem z nowym wokalistą nagrali album pt. Born Again. Po wydaniu płyty i niedługiej trasie koncertowej wokalista odszedł do macierzystej formacji.

Ian Gillan jako wokalista Black Sabbath (1983)

Od tego czasu grupa jeszcze długo szukała stabilizacji, następowały liczne zmiany personalne. W 1987 wokalistą zespołu został Tony Martin, który nagrał z grupą sześć albumów (The Eternal Idol, Headless Cross, Tyr, Cross Purposes, Cross Purposes Live i Forbidden^[18]) pozostając najdłużej śpiewającym wokalistą w zespole do czasu powrotu Osbourne'a w 1997^[19].

13 maja 2006 muzycy zostali wprowadzeni do Rock and Roll Hall of Fame^[20]. Również w 2006 zawiesili działalność.

Od marca 2007 do maja 2010 Anthony „Tony” Iommi, Vinny Appice, Ronnie James Dio i Terence „Geezer” Butler koncertowali jako Heaven and Hell (pierwotnie grupa miała reaktywować się w składzie Ronnie James Dio, Tony Iommi, Geezer Butler, Bill Ward, jednak ostatni szybko wycofał się z projektu, i jego miejsce zajął Vinny Appice)^[21]. 11 listopada 2011 poinformowano o reaktywacji zespołu w składzie: Ozzy Osbourne, Tony Iommi, Geezer Butler, Bill Ward. Wkrótce po tym grupa rozpoczęła prace nad albumem studyjnym, jednak niedługo po rozpoczęciu nagrywania albumu wykryto chłoniaka u Iommiego, dlatego przerwano pracę nad płytą. Po ustabilizowaniu się stanu zdrowia prace ponowiono nagrywanie albumu. W lutym 2012 Ward ogłosił, że nie weźmie udziału w dalszych pracach zespołu. Album wydano 10 czerwca 2013. W pierwszym kwartale tego samego roku zespół rozpoczął trasę koncertową na cały świat^[22].

4 lutego 2017 w Genting Arena w Birmingham zespół zagrał ostatni koncert, kończąc działalność^[8].

Styl muzyczny

Od lewej: Geezer Butler, Ozzy Osbourne, Tony Iommi i Bill Ward (1999)

Tony Iommi, lider i gitarzysta prowadzący zespołu, uległ wypadkowi, w którym stracił opuszki palców prawej ręki. By grać dalej, skonstruował plastikowe wkładki na palce. Mimo to gra na gitarze wciąż sprawiała mu zbyt wiele bólu, dlatego zmniejszył napięcie strun, strojąc gitarę niżej. W ten sposób zrodziło się, charakterystyczne dla zespołu, oryginalne brzmienie^[23]. Nisko grająca gitara, na której powtarzano ciężkie riffy, a także ciężko brzmiąca sekcja rytmiczna w połączeniu z dramatycznym, niekiedy histerycznie brzmiącym śpiewem Osbourne’a, nadała muzyce Black Sabbath pesymistyczny nastrój. Dopełniały go ponure teksty, utrzymane zazwyczaj w stylu makabreski, czasem o tematyce ezoterycznej i okultystycznej. Większość utworów grupy z pierwszego okresu jej działalności ma regularną strukturę pieśni trzyczęściowej. Otwierająca część zawiera krótki pasaż instrumentalny i dłuższą partię wokalną. Część druga jest wyłącznie instrumentalna, niekiedy rozbudowana. Część trzecia, zakończona krótką codą jest zwykle wiernym powtórzeniem pierwszej części.

Muzycy

Ostatni skład zespołu Tony Iommi – gitara (1968–2006, 2011–2017) Ozzy Osbourne – śpiew (1968–1977, 1978–1979, 1985, 1997–2006, 2011–2017) Geezer Butler – gitara basowa (1968–1985, 1987, 1990–1994, 1997–2006, 2011–2017) Muzycy koncertowi Tommy Clufetos – perkusja (2012–2017) Adam Wakeman – instrumenty klawiszowe (2004-2006, 2012–2017)

Byli członkowie zespołu Bill Ward – perkusja (1968–1980, 1982–1983, 1985, 1994, 1997–2006, 2011–2012) Dave Walker – śpiew (1977) Ronnie James Dio (zmarły) – śpiew (1979–1982, 1991–1992, 2006) Geoff Nicholls (zmarły) – instrumenty klawiszowe, gitara basowa (1980–2004) Vinny Appice – perkusja (1980–1982, 1991–1992, 1998, 2006) Ian Gillan – śpiew (1982–1984) Bev Bevan – perkusja (1983–1984, 1987) David Donato – śpiew (1984–1985) Eric Singer – perkusja (1985–1987) Dave Spitz – gitara basowa (1985–1986, 1987) Glenn Hughes – śpiew (1985–1986) Ray Gillen (zmarły) – śpiew (1986–1987) Bob Daisley – gitara basowa (1986) Tony Martin – śpiew (1987–1991, 1993–1997) Joe Burt – gitara basowa (1987) Cozy Powell (zmarły) – perkusja (1988–1991, 1994–1995) Laurence Cottle – gitara basowa (1988–1989) Neil Murray – gitara basowa (1989–1991, 1994–1995) Bobby Rondinelli – perkusja (1993–1994, 1995) Muzycy koncertowi Mike Bordin – perkusja (1997) Shannon Larkin – perkusja (1997) Terry Chimes – perkusja (1987) Rob Halford – śpiew (1992, 2004) Muzycy sesyjni Brad Wilk – perkusja (2012)

Oś czasu

Dyskografia

Albumy studyjne

Rok	Detale albumu	Najwyższa pozycja na liście							Certyfikat
		UK [24]	AUT [25]	NLD [26]	NOR [27]	SWE [28]	SWI [29]	USA [30]
1970	Black Sabbath Wydany: 13 lutego 1970 Wytwórnia: Vertigo, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	8	–	–	–	–	–	23	USA: platynowa płyta[15] UK: złota płyta[31] CAN: złota płyta[32]
1970	Paranoid Wydany w UK: 18 września 1970 Wydany w USA: 7 stycznia 1971 Wytwórnia: Vertigo, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	1	–	–	5	–	–	12	USA: 4x platynowa płyta[15] CAN: platynowa płyta[32] UK: złota płyta[31]
1971	Master of Reality Wydany: 21 lipca 1971 Wytwórnia: Vertigo, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	5	–	–	12	–	–	8	USA: 2x platynowa płyta[15] CAN: platynowa płyta[32] UK: srebrna płyta[31]
1972	Vol. 4 Wydany: 25 września 1972 Wytwórnia: Vertigo, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	8	–	–	7	–	–	13	USA: platynowa płyta[15] CAN: platynowa płyta[32] UK: srebrna płyta[31]
1973	Sabbath Bloody Sabbath Wydany: 1 grudnia 1973 Wytwórnia: World Wide Artists, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	4	–	–	6	–	–	11	USA: platynowa płyta[15] CAN: złota płyta[32] UK: srebrna płyta[31]
1975	Sabotage Wydany: 28 lipca 1975 Wytwórnia: Nems, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	7	9	–	6	–	–	28	USA: złota płyta[15] UK: srebrna płyta[31]
1976	Technical Ecstasy Wydany: 25 września 1976 Wytwórnia: Vertigo, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	13	–	–	–	33	–	51	USA: złota płyta[15]
1978	Never Say Die! Wydany: 28 września 1978 Wytwórnia: Nems, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	12	–	–	–	37	–	69	USA: złota płyta[15]
1980	Heaven and Hell Wydany: 25 kwietnia 1980 Wytwórnia: Nems, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	9	–	–	22	25	–	28	USA: platynowa płyta[15] CAN: złota płyta[32] UK: złota płyta[31]
1981	Mob Rules Wydany: 4 listopada 1981 Wytwórnia: Vertigo, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	12	–	–	–	30	–	29	USA: złota płyta[15] CAN: złota płyta[32] UK: srebrna płyta[31]
1983	Born Again Wydany: 7 sierpnia 1983 Wytwórnia: Vertigo, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	4	–	–	14	7	–	39
1986	Seventh Star (jako Black Sabbath featuring Tony Iommi) Wydany: 28 stycznia 1986 Wytwórnia: Vertigo, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	27	–	–	17	11	–	78
1987	The Eternal Idol Wydany w UK: 1 listopada 1987 Wydany w US: 1 grudnia 1987 Wytwórnia: Vertigo, Warner Bros. Format: CD, CS, LP	66	–	–	–	–	–	168
1989	Headless Cross Wydany: 1 kwietnia 1989 Wytwórnia: I.R.S. Format: CD, CS, LP	10	–	–	–	22	23	115
1990	Tyr Wydany w UK: 20 sierpnia 1990 Wydany w US: 31 sierpnia 1990 Wytwórnia: I.R.S. Format: CD, CS, LP	24	24	–	–	24	24	117
1992	Dehumanizer Wydany w UK: 22 czerwca 1992 Wydany w US: 30 czerwca 1992 Wytwórnia: I.R.S. Format: CD, CS, LP	28	7	–	–	12	13	44
1994	Cross Purposes Wydany w UK: 31 stycznia 1994 Wydany w US: 8 stycznia 1994 Wytwórnia: I.R.S. Format: CD, CS, LP	41	23	85	–	9	41	122
1995	Forbidden Wydany: 8 czerwca 1995 Wytwórnia: I.R.S. Format: CD, CS, LP	71	40	86	–	19	48	199
2013	13 Wydany w Europie: 7 czerwca 2013 Wydany w US: 10 czerwca 2013 Wytwórnia: Vertigo, Universal Format: CD, LP	1	2	10	1	1	1	1	UK: złota płyta[31] CAN: złota płyta[32] POL: platynowa płyta[33] DEU: złota płyta[34]
„–” znaczy, że album nie znalazł się na liście.

Albumy koncertowe

Rok	Detale albumu	Najwyższa pozycja na liście					Certyfikaty
		UK [24]	FIN [35]	FRA [36]	SWE [28]	US [30]
1980	Live at Last Wydany: 1980 Wytwórnia: Format: CD, LP	–	–	–	–	–
1982	Live Evil Wydany: grudzień 1982 Wytwórnia: Vertigo, Warner Bros. Format: CD, LP	13	–	–	15	37
1995	Cross Purposes Live Wydany: 1995 Wytwórnia: I.R.S. Format: CD	–	–	–	–	–
1998	Reunion Wydany: 20 października 1998 Wytwórnia: Epic Format: CD	41	29	65	11	11	USA: platynowa płyta[15] CAN: platynowa płyta[32]
2002	Past Lives Wydany: 20 sierpnia 2002 Wytwórnia: Sanctuary Format: CD	–	–	–	–	114
2007	Live at Hammersmith Odeon Wydany: 1 maja 2007 Wytwórnia: Rhino Handmade Format: CD	–	–	–	–	–
2013	Live... Gathered in Their Masses Wydany: 25 listopada 2013 Wytwórnia: Universal Format: CD, DVD, Blu-ray	–	–	173	–	–	CAN: platynowa płyta[32] POL: złota płyta DVD[37]
2017	The End: Live in Birmingham Wydany: 17 listopada 2017 Wytwórnia: Eagle Vision Format: CD, DVD, Blu-ray, 3LP	68	11	153	18	–	POL: złota płyta[38]
„–” znaczy, że album nie znalazł się na liście.

Kompilacje

Rok	Detale albumu	Najwyższa pozycja na liście				Certyfikaty
		UK [24]	NOR [27]	SWE [28]	USA [30]
1975	We Sold Our Soul for Rock ’n’ Roll	35	–	21	48	USA: 2x platynowa płyta[15] UK: srebrna płyta[31]
1994	The Ozzy Osbourne Years	–	–	–	–
1996	Under Wheels of Confusion	–	–	–	–
1996	The Sabbath Stones	–	–	–	–
2000	The Best of Black Sabbath	24	–	–	–
2002	Past Lives	–	–	–	–
2002	Symptom of the Universe: The Original Black Sabbath 1970–1978	–	–	–	–
2004	Black Box: The Complete Original Black Sabbath (1970–1978)	–	–	–	–
2006	Greatest Hits 1970–1978	–	–	–	96
2007	The Dio Years	–	35	32	54
2008	The Rules of Hell	–	–	–	–
2024	Anno Domini 1989–1995[39]
„–” znaczy, że album nie znalazł się na liście.

Single

Rok	Singiel	Najwyższa pozycja na liście						Album
		UK [24]	AUT [25]	NOR [27]	SWI [29]	USA [30]	US Main [30]
1969	„Evil Woman”	–	–	–	–	–	–	Black Sabbath
1970	„Black Sabbath”	–	–	–	–	–	–
	„N.I.B.”	–	–	–	–	–	–
	„The Wizard”	–	–	–	–	–	–
	„Paranoid”	4	3	6	2	61	–	Paranoid
1971	„Iron Man”	–	–	–	–	52	–
	„War Pigs”	–	–	–	–	–	–
	„Fairies Wear Boots”	–	–	–	–	–	–
	„Sweet Leaf”	–	–	–	–	–	–	Master of Reality
	„Children of the Grave”	–	–	–	–	–	–
1972	„After Forever”	–	–	–	–	–	–
	„Snowblind”	–	–	–	–	–	–	Vol. 4
	„Tomorrow’s Dream”	–	–	–	–	–	–
1973	„Supernaut”	–	–	–	–	–	–
	„Changes”	–	–	–	–	–	–
	„Sabbath Bloody Sabbath”	–	–	–	–	–	–	Sabbath Bloody Sabbath
1974	„Sabbra Cadabra”	–	–	–	–	–	–
1975	„Am I Going Insane?”	–	–	–	–	–	–	Sabotage
	„Hole in the Sky”	–	–	–	–	–	–
	„Symptom of the Universe”	–	–	–	–	–	–
1976	„Rock ’n’ Roll Doctor”	–	–	–	–	–	–	Technical Ecstasy
	„Dirty Women”	–	–	–	–	–	–
1978	„Never Say Die!”	21	–	–	–	–	–	Never Say Die!
	„A Hard Road”	33	–	–	–	–	–
1980	„Neon Knights”	22	–	–	–	–	17	Heaven and Hell
	„Die Young”	41	–	–	–	–	–
1981	„The Mob Rules”	46	–	–	–	–	–	Mob Rules
1982	„Turn up the Night”	37	–	–	–	–	24
	„Voodoo”	–	–	–	–	–	46
1983	„Trashed”	–	–	–	–	–	–	Born Again
1986	„No Stranger to Love”	–	–	–	–	–	–	Seventh Star
1989	„Headless Cross”	62	–	–	–	–	–	Headless Cross
	„Devil and Daughter”	81	–	–	–	–	–
1990	„Feels Good to Me”	79	–	–	–	–	–	Tyr
1992	„TV Crimes”	33	–	–	–	–	–	Dehumanizer
1994	„The Hand That Rocks the Cradle”	–	–	–	–	–	–	Cross Purposes
1998	„Psycho Man”	–	–	–	–	–	3	Reunion
1999	„Selling My Soul”	–	–	–	–	–	17
2007	„The Devil Cried”	–	–	–	–	–	37	The Dio Years
2013	„God Is Dead?”	147	–	–	–	–	8	13
	„End of the Beginning”	–	–	–	–	–	38
	„Loner”	–	–	–	–	–	–
	„Loner” (na żywo)	–	–	–	–	–	–	Live... Gathered in Their Masses
2014	„Age of Reason”	–	–	–	–	–	–	13
„–” znaczy, że singiel nie znalazł się na liście.

Wideografia

Rok	Wideo	Certyfikaty
1978	Never Say Die Wydany: 1978 Wytwórnia: Sanctuary Format: VHS, DVD
1980	Black and Blue Wydany: 1980 Wytwórnia: Format: VHS, DVD
1992	The Black Sabbath Story Vol. 1 – 1970–1978 Wydany: 1992 Wytwórnia: Sanctuary Format: VHS, DVD	USA: platynowa płyta[15] AUS: złota płyta[40]
	The Black Sabbath Story Vol. 2 – 1978-1992 Wydany: 1992 Wytwórnia: Sanctuary Format: VHS, DVD	USA: złota płyta[15]
1995	Cross Purposes Live Wydany: 1995 Wytwórnia: Picture Format: VHS, DVD
1999	The Last Supper Wydany: 1999 Wytwórnia: Sony Format: VHS, DVD	UK: złota płyta[31]
	Inside Black Sabbath – 1970-1992 Wydany: 1999 Wytwórnia: Sony Format: VHS, DVD
2005	Black Sabbath's Paranoid Wydany: 2005 Wytwórnia: Navarre Corporation Format: DVD
	Black Sabbath – Rock Review Wydany: 2005 Wytwórnia: Format: DVD
2007	In Their Own Words Wydany: 2007 Wytwórnia: Format: DVD

Nieoficjalna dyskografia

Poniższe albumy nie są oficjalne, nie zostały wydane z pomocą zespołu.

• 1970 – Come to the Sabbath. Zapis koncertu z tego samego roku.
• 1980 – Live at Last (Na żywo z 1973 roku – Iommi, Osbourne, Butler, Ward); #5 UK. Zremasterowane i oficjalne wydany jako jeden z dwóch dysków Past Lives.
• 1977 – Greatest Hits. Nie mylić z oficjalnym wydaniem Greatest Hits 1970–1978, zawiera 10 utworów z pierwszych 5 albumów, na okładce znajduje się fragment obrazu Pietra Bruegla „Triumf śmierci”.
• 1974 – Bagdad (nagranie na żywo z California Jam, Niemcy)
• 1976 – The Original (kompilacja, Niemcy)
• 1978 – Rock Heavies (kompilacja, Niemcy)
• 1978 – Rock Legends (kompilacja)
• 1983 – The Best (kompilacja, Australia)
• 1983 – The Very Best of Black Sabbath (kompilacja, RPA)
• 1984 i 1987 – The Kings of Hell (kompilacja, Brazylia)
• 1985 – The Sabbath Collection (kompilacja, UK)
• 1989 – Black Sabbath (kompilacja, ZSRR). Wydany przez państwową radziecką wytwórnię Miełodija. Zawiera piosenki z pierwszego i drugiego albumu.
• 1991 – Backtrackin (kompilacja, Australia)
• 1991 – Children of the Grave (piosenki z Vol. 4 plus koncertowa wersja „Children of the Grave”)
• 1994 – The Ozzy Osbourne Years (3 dyski z Japonii, zawierające wszystkie utwory z pierwszych sześciu albumów, prócz utworów instrumentalnych i umieszczając „Evil Woman” w miejsce „Wicked World”)
• 1995 – Best Ballads
• 1995 – Between Heaven And Hell [1970-1983]
• 1996 – Under Wheels of Confusion (4 dyskowa kompilacja z lat 1970–1987, lata spędzone w wytwórni Warner Bros. Records)
• 1999 – Black Mass
• 2000 – The Best of Black Sabbath (dwie inne kompilacje o tym tytule zostały wydane w latach 1973 i 1976)
• 2006 – Paranoid (DVD)

Nagrody i wyróżnienia

Rok	Kategoria	Tytułem	Nagroda	Nota	Źródło
2000	Best Metal Performance	„Iron Man”	Grammy	Laur	[41]
2005	Spirit Of Hammer	Black Sabbath	Metal Hammer Golden Gods Awards	Laur	[42]
2012	Inspiration Award		Kerrang! Awards	Laur	[43]
2013	Best UK Band		Metal Hammer Golden Gods Awards	Laur	[44]
	Best Album Award	13		Laur
2014	Album of the Year		Revolver Golden Gods Awards	Laur	[45]
	Dimebag Darrell Best Guitarist	Tony Iommi		Nominacja
	Paul Gray Best Bassist	Geezer Butler		Nominacja
	Best Drummer	Brad Wilk		Nominacja
	Best Metal Performance	„God Is Dead?”	Grammy	Laur	[46]

Przypisy

1. Black Sabbath Biography. musicmight.com. [dostęp 2010-06-03]. (ang.).
2. William Ruhlmann: Black Sabbath Biography. allmusic.com. [dostęp 2010-06-03]. (ang.).
3. Black Sabbath Biography. metal-archives.com. [dostęp 2010-06-03]. (ang.).
4. Black Sabbath Biography. metalstorm.net. [dostęp 2010-06-03]. (ang.).
5. Ellen Koskoff: Music cultures in the United States: an introduction. Routledge, s. 356. ISBN 978-0415965880.
6. Deena Weinstein: Heavy metal: a cultural sociology. Lexington Books, 1991, s. 14. ISBN 978-0-669-21837-4.
7. Wiesław Weiss, Wielka Rock Encyklopedia, tom I, Wydawnictwo: Iskry, Warszawa, 2000, ISBN 83-207-1658-6.
8. BLACK SABBATH Reaches ‘The End’ As Band Performs Final Concert In Birmingham (Video). blabbermouth.net. [dostęp 2017-02-05]. (ang.).
9. The History of Black Sabbath. blacksabbath.com. [dostęp 2020-11-26]. (ang.).
10. OzzyO. Osbourne OzzyO., I Am Ozzy, ChrisCh. Ayres, wyd. 1st U.S. ed, New York: Grand Central Publishing, 2010, ISBN 0-446-56989-5, OCLC 441177450 . Brak numerów stron w książce
11. Charles Strong, Martin (2006), „The Essential Rock Discography”, 1 (8 ed.), Canongate, s. 97, ISBN 1-84195-860-3.
12. DaveD. Wilson DaveD., Rock Formations: Categorical Answers to How Band Names Were Formed, [San Jose, CA]: Cidermill Books, 2004, s. 51, ISBN 0-9748483-5-2, OCLC 62152643 .
13. Bradley Torreano: Black Sabbath Review. [dostęp 2012-08-22]. (ang.).
14. Bryan Reesman: Digital Playlist: Rob Halford. [dostęp 2012-08-22]. (ang.).
15. RIAA Gold and Platinum Search for albums by Black Sabbath. riaa.com. [dostęp 2013-12-09]. (ang.).
16. RobertR. Filipowski RobertR., Tony Iommi wspomina jak napisał największy przebój Black Sabbath pod przymusem | [online], Teraz Muzyka, 23 listopada 2023 [dostęp 2024-12-21] .
17. Iron Man — Black Sabbath [online], Last.fm, 22 czerwca 2024 [dostęp 2024-12-21] .
18. RobertR. Filipowski RobertR., Tony Martin o jednej z płyt Black Sabbath: Wciąż uważam, że to gó*no! | [online], Teraz Muzyka, 22 stycznia 2022 [dostęp 2024-11-26] .
19. Wkrótce ukaże się box z albumami nagranymi z Tonym Martinem. Kiedy premiera? - Antyradio [online], www.antyradio.pl, 22 marca 2024 [dostęp 2024-11-26] .
20. Black Sabbath: inducted in 2006. The Rock and Roll Hall of Fame and Museum, Inc. [dostęp 2016-07-01]. (ang.).
21. Official Site of Ronnie James Dio. 10/25/2006 6:50:22 PM. [dostęp 2009-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-24)].
22. Mk I is back. Again.. Black Sabbath Online Home Page. [dostęp 2011-11-12].
23. Steve Huey: Black Sabbath. [dostęp 2012-08-22]. (ang.).
24. UK Music charts. EveryHit.com. [dostęp 2008-02-14].
25. Discographie Black Sabbath. Ö3 Austria Top 40. [dostęp 2008-02-14]. (niem.).
26. Discography Black Sabbath. MegaCharts. [dostęp 2008-02-14]. (niderl.).
27. Discography Black Sabbath. VG-lista. [dostęp 2008-02-14]. (norw.).
28. Discography Black Sabbath. VG-lista. [dostęp 2008-02-14]. (szw.).
29. Discography Black Sabbath. Swiss Singles Top 100. [dostęp 2008-02-14]. (niem.).
30. Billboard charts. Billboard. [dostęp 2008-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-03)].
31. BPI: Black Sabbath. bpi.co.uk. [dostęp 2013-12-09]. (ang.).
32. CRIA. Canadian Recording Industry Association. [dostęp 2008-01-03]. (ang.).
33. Platynowe płyty CD przyznane w 2014 roku [online], ZPAV [dostęp 2020-05-27] .
34. Bundesverband Musikindustrie: Black Sabbath (wyszukaj w bazie danych). musikindustrie.de. [dostęp 2013-12-09]. (niem.).
35. Discography Black Sabbath. Finnish Charts. [dostęp 2008-02-14].
36. Discography Black Sabbath. Syndicat national de l’édition phonographique. [dostęp 2008-02-14].
37. Złote płyty DVD przyznane w 2014 roku [online], ZPAV [dostęp 2020-10-23] .
38. Złote płyty CD przyznane w 2021 roku [online], ZPAV [dostęp 2021-06-11] .
39. Czwarkiel, Premiera! BLACK SABBATH „Anno Domini 1989-1995” (box set) [online], KVLT, 31 maja 2024 [dostęp 2024-11-26] .
40. ARIA. Australian Recording Industry Association. [dostęp 2008-01-03].
41. Black Sabbath Grammy Awards. allmusic.com. [dostęp 2010-06-03]. (ang.).
42. Metal Hammer Award Winners Announced. metalunderground.com. [dostęp 2015-08-16]. (ang.).
43. Chad Childers: 2012 Kerrang! Awards Winners. loudwire.com. [dostęp 2016-01-29]. (ang.).
44. Winners Announced For Metal Hammer’s 2013 ‘Golden Gods Awards’. theprp.com. [dostęp 2015-08-16]. (ang.).
45. Robert Pasbani: And the Winners of the Revolver Golden Gods Awards 2014 Are…. metalinjection.net. [dostęp 2015-08-15]. (ang.).
46. Black Sabbath’s 'God Is Dead?' Wins 2014 Grammy for Best Metal Performance. Loudwire.com. [dostęp 2014-01-26]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Black Sabbath On-line. black-sabbath.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-09-02)]. (ang.)

Kontrola autorytatywna (zespół heavymetalowy):

• ISNI: 0000000123694269
• VIAF: 134985347
• LCCN: n88627930
• GND: 1221289-1
• BnF: 139020040
• SUDOC: 079460682
• NLA: 35985413
• NKC: xx0012024
• BIBSYS: 6073669
• NUKAT: n2004059806
• J9U: 987007453993305171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3878189
• Britannica: topic/Black-Sabbath
• Universalis: black-sabbath
• NE.se: black-sabbath
• Nacionālā enciklopēdija: 8391
• SNL: Black_Sabbath
• DSDE: Black_Sabbath