9 szwadron pionierów

9 szwadron pionierów

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1924
Rozformowanie	1939
Dowódcy
Pierwszy	por. Paweł Sawicki
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Baranowicze
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	9 Samodzielna BK BK „Baranowicze” Nowogródzka BK

9 szwadron pionierów – pododdział kawalerii Wojska Polskiego.

Historia szwadronu

W listopadzie 1924 został sformowany szwadron pionierów przy 9 Samodzielnej Brygadzie Kawalerii^[1][2]. 21 listopada 1924 minister spraw wojskowych przydzielił por. Pawła Sawickiego z 27 pułku ułanów na stanowisko dowódcy szwadronu i podporucznika Lucjana Donnera z 26 pułku ułanów na stanowisko młodszego oficera szwadronu^[1][2].

Szwadron wchodził w skład 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii w Baranowiczach. 6 listopada 1924 generał dywizji Stefan Majewski, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, rozkazem O.I.Szt.Gen. 11750 Org. ustalił następujące odznaki dla organizującego się szwadronu pionierów przy 9 SBK:

• otok na czapkach rogatywkach czarny,
• proporczyki na kołnierzu kurtki i płaszcza pąsowo-czarne (barwa pąsowa u góry, barwa czarna zaś u dołu),
• na naramiennikach kurtki i płaszcza numer (cyfry arabskie) i litery „9B”^[a].

Szwadron stacjonował w garnizonie Baranowicze^[4][5][6].

Od sierpnia 1926 formacją ewidencyjną szwadronu był 26 pułk ułanów w Baranowiczach. W związku z powyższym do tego oddziału zostali przeniesieni: rotmistrz Sawicki oraz porucznicy Wacław Bartosiak i Stanisław Rolbiecki, z pozostawieniem na zajmowanych stanowiskach^[7].

1 października 1926 szwadron został oddany pod inspekcję gen. bryg. Olgierdowi Pożerskiemu^[4].

4 sierpnia 1927 minister spraw wojskowych ustalił barwy szkarłatno-czarne dla proporczyka szwadronów pionierów^[8].

Od lutego 1929 szwadron wchodził w skład Brygady Kawalerii „Baranowicze”. Z dniem 31 marca 1930 por. Stanisław Rolbiecki został przeniesiony w stan spoczynku^[9], a wiosną 1940 zamordowany w Charkowie^[10]. Na stanowisko młodszego oficera przybył por. Władysław Traugutt-Tejchman^[11]. W tym samym roku pododdział został przemianowany na 9 szwadron pionierów^[5].

13 sierpnia 1931 minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski rozkazem G.M. 7759 I. zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej szwadronów pionierów^[12].

Od lipca do września 1934 dwumiesięczne ćwiczenia praktyczne w szwadronie odbyli absolwenci X rocznika Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu: Józef Michał Jędrzejewski^[b], Jerzy Zygmunt Orzeł^[c] i Jan Żółtowski^[d][16].

Bezpośredni nadzór nad szkoleniem i wychowaniem żołnierzy w szwadronie, jak również nadzór nad właściwym wykorzystaniem i konserwacją sprzętu saperskiego sprawował jeden z trzech dowódców grup saperów. Był on również kierownikiem corocznych koncentracji jednostek saperskich^[17].

Od 1937 szwadron wchodził w skład Nowogródzkiej Brygady Kawalerii^[18]. Do października tego roku szwadron został zreorganizowany^[19].

Od lipca do września 1938 dwumiesięczne ćwiczenia praktyczne w szwadronie odbyli absolwenci XII rocznika SPRKaw.: Zbigniew Dobrski i Tadeusz Maroszek^[20].

Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” dowódca 26 puł. w Baranowiczach był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji szwadronu pionierów nr 9^[21]. Jednostka była mobilizowana w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym. Gotowość miała osiągnąć w ciągu 42 godzin (A+42)^[22].

23 marca 1939 została zarządzona mobilizacja jednostek „żółtych” na terenie Okręgu Korpusu Nr IX^[23]. Szwadron przyjął organizację wojenną L.3023/mob.org. oraz został ukompletowany zgodnie z zestawieniem specjalności L.4023/mob.AR i wyposażony zgodnie z należnościami materiałowymi L.5023/mob.mat.^[24]. Mobilizacja przebiegła sprawnie, w szwadronie brakowało jednego oficera rezerwy^[25]. 25 marca, po zakończeniu mobilizacji, szwadron razem z innymi oddziałami Nowogródzkiej BK rozpoczął ładowanie na transporty kolejowe, którymi został przewieziony do rejonu Sierpca^[26].

Rozkazem Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych L.1147 z 10 lipca 1939 nakazano sformować zmotoryzowany pluton pionierów Nowogródzkiej BK przy szwadronie pionierów brygady^[27]. Do ogłoszenia mobilizacji pluton znajdował się w trakcie szkolenia i wyposażania w Modlinie^[27], a na tabelę mob. 26 pułku ułanów zostałby wpisany prawdopodobnie wiosną 1940^[28]. Pluton motorowy pod dowództwem por. kaw. Ryszarda Ignacego Kwiatkowskiego do szwadronu nie dołączył, lecz wziął udział w obronie Warszawy^[29][30].

Zgodnie z uzupełnionym planem mobilizacyjnym „W” dowódca Kadry Zapasowej Kawalerii Łuków był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji uzupełnienia marszowego szwadronu pionierów nr 9^[31]. Jednostka była mobilizowana w Łukowie, w I rzucie mobilizacji powszechnej^[32][e]. Uzupełnienie marszowe było jednostką podległą dowódcy OK IX pod każdym względem^[34].

W czasie kampanii wrześniowej szwadron pionierów nr 9 walczył w składzie Nowogródzkiej BK^[35].

Kadra szwadronu

Dowódcy szwadronu

• por. kaw. / rtm. Paweł Sawicki (XI 1924^[1][2] – XI 1928^[36][37])
• rtm. / mjr kaw. Władysław Walecki (XII 1928^[38] – IV 1934^[39])
• rtm. Władysław Wojnikonis (do IX 1939^[40][41]) †1940 Ukraina^[42]

Obsada personalna w marcu 1939^[6]

• dowodca szwadronu – wakat
• dowódca plutonu – rtm. Henryk Klemens Dzierżanowski
• dowódca plutonu – rtm. Władysław Wojnikonis (od XII 1934^[43])

Uwagi

1. Wzór, wymiary i sposób umieszczania wyżej wymienionych odznak i barw – według przepisów o ubiorze polowych WP^[3].
2. Józef Michał Jędrzejewski ur. 30 września 1912. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 128. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[13].
3. Jerzy Zygmunt Orzeł ur. 19 października 1913. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 139. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[14]. Między 4 a 7 lipca 1940 został zamordowany w Katyniu^[15].
4. Jan Żółtowski ur. 1 maja 1911. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 98. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[14].
5. W pierwonej wersji planu „W” jednostką mobilizującą uzupełnienie marszowe szwadronu pionierów nr 9 był szwadron zapasowy 26 pułku ułanów w Łukowie^[33].

Przypisy

1. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 123 z 21 listopada 1924, s. 688.
2. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 84.
3. Dz. Rozk. MS Wojsk. Nr 44 z 6 listopada 1924, poz. 640.
4. Kośmider 2009 ↓, s. 243.
5. Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 53.
6. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 720.
7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 9 sierpnia 1926, s. 247, 248.
8. Dz. Rozk. MS Wojsk. Nr 22 z 4 sierpnia 1927, poz. 268.
9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1930, s. 49.
10. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 451.
11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930, s. 107.
12. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 25 z 13 sierpnia 1931, poz. 315.
13. Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 220.
14. Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 265.
15. Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 552.
16. Radomyski 1992 ↓, s. 68.
17. Bałtusis 1940 ↓, s. 68–69.
18. Sieradzki i Wielecki 1994 ↓, s. 30.
19. Tym 2013 ↓, s. 60.
20. Radomyski 1992 ↓, s. 82.
21. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 180, 215.
22. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 215.
23. Zarzycki 1995 ↓, s. 217.
24. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1094, 1095.
25. Piwowarski 1995 ↓, s. 115.
26. Piwowarski 1995 ↓, s. 116.
27. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1070.
28. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CLVIII.
29. Głowacki 1985 ↓, s. 303.
30. Bałtusis 1940 ↓, s. 89.
31. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 180, 225.
32. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 225.
33. Zarzycki 1995 ↓, s. 67.
34. Zarzycki 1995 ↓, s. 258.
35. Sieradzki i Wielecki 1994 ↓, s. 35.
36. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928, s. 342.
37. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 315.
38. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1929, s. 13.
39. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 160.
40. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 141, 720.
41. Przemsza-Zieliński 1995 ↓, s. 382.
42. Straceni na Ukrainie 1994 ↓, s. 107.
43. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934, s. 262.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
• Edward Bałtusis: Kwestionariusz. [w:] B.I.12c [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-21. [dostęp 2022-05-11].
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных - узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
• Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
• Tomasz Kośmider: Toruński Inspektorat Armii w systemie obronnym państwa polskiego w latach 1921-1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-082-0.
• Eugeniusz Piwowarski. Przebieg i wyniki częściowej mobilizacji alarmowej z 23 marca 1939 r.. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1-2 (151-152), 1995. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. ISSN 0043-7182. 
• Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
• Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
• Rudolf Sieradzki, Henryk Wielecki: Wojsko Polskie 1921-1939. Organizacja i odznaki artylerii. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1994. ISBN 83-85621-44-X.
• Zeszyty Katyńskie. Marek Tarczyński (red.). T. 4: Listy katyńskiej ciąg dalszy. Straceni na Ukrainie. Niezależny Komitet Historyczny Badania Zbrodni Katyńskiej i Polska Fundacja Katyńska, 1994. ISBN 83-87893-79-X.
• Juliusz S. Tym: Struktura organizacyjna wielkich jednostek kawalerii w latach 1919–1939. W: Struktura organizacyjna kawalerii cz. 1. (Wielkie Jednostki). Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-893-8.
• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.