29 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (1939)

29 Dywizjon Artylerii Ciężkiej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1939
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	4 pułk artylerii ciężkiej
Dowódcy
Pierwszy	mjr Henryk Bełdycki
Działania zbrojne
kampania wrześniowa bitwa pod Piotrkowem (4–6 IX 1939)
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	artyleria
Podległość	29 Dywizja Piechoty

29 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (29 dac) – pododdział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego.

Dywizjon nie występował w pokojowej organizacji wojska. Został sformowany w sierpniu 1939 roku, w Łodzi, przez 4 pułk artylerii ciężkiej z przeznaczeniem dla 29 Dywizji Piechoty.

W jego skład weszły dwie z trzema działami baterie: armat 105 mm i haubic 155 mm^[1].

29 dac w kampanii wrześniowej

Mobilizacja

Zmobilizowany w okresie 24-27 sierpnia 1939 r. Z uwagi na otrzymane z poboru niewłaściwe konie i uprząż dla artylerii ciężkiej doszło do opóźnienia w osiągnięciu gotowości marszowej. Do 31 sierpnia pozostawał w rejonie Łodzi prowadząc szkolenie powołanych rezerwistów i zgrywanie zaprzęgów. 31 sierpnia w godzinach popołudniowych odmaszerował do miejsca koncentracji macierzystej 29 Dywizji Piechoty w rejonie Lubochni.

Działania bojowe

Rano 2 września 1939 roku 29 dac dotarł do rejonu koncentracji 29 Dywizji Piechoty w rejonie Lubochnia. Na rozkaz dowódcy Armii "Prusy" wraz ze swoją dywizją nocą 2/3 września przemaszerował w rejon nadleśnictwa Błogie, kolonia Grabowa, Unewal. Kolejnej nocy przeszedł z dywizją do rejonu Sulejów – Dąbrowa nad Pilicą i Czarną. W nocy z 5 na 6 września dywizjon, podobnie jak i inne oddziały dywizji maszerował w zamieszaniu zmieniających się rozkazów w kolumnie za 76 pułkiem piechoty. W trakcie marszu po szosie Sulechów-Przygłów, łącznicy skierowali 29 dac do nowego miejsca koncentracji 29 DP, do lasów w rejonie Koła. 6 września dywizjon rozwinął stanowiska ogniowe, w tym rejonie z kierunkiem ostrzału na Piotrków i Sulejów. 29 dywizjon otrzymał rozkaz przeprawienia się na drugi brzeg Pilicy, w rejon Smardzewice-Twarda. Wieczorem przeprawiono dywizjon po moście w Tomaszowie Mazowieckim, w trakcie zamieszania na przeprawie od dywizjonu odłączyła się 1 bateria armat.

Rano 7 września dywizjon skierowano do lasów w rejonie Brudzewic, gdzie zbierały się oddziały 29 DP. Z rozkazu dowództwa Armii "Prusy" Pozostałość 29 DP miała maszerować w kierunku Wisły na przeprawę w Maciejowicach. Rano 8 września 29 dac (bez 1 baterii) osiągnął rejon Odrzywołu. Ok. godz.13.00 dowództwo 29 DP zostało zaatakowane przez niemiecki podjazd pancerno-motorowy, dowództwo jak i oddziały zostały częściowo rozproszone. Prawdopodobnie większość 29 dac, w rejonie Cecylówki dołączyła do zgrupowania ppłk. Grafa i wraz z nim w ciągłych walkach przedzierał się ku Wiśle^[2]. Dalsze losy jego nie są znane^[1]. 1 bateria armat pomimo wysiłków nie dołączyła do macierzystego dywizjonu i maszerowała bocznymi drogami trasą odwrotu 29 DP. W rejonie Odrzywołu bateria została dwukrotnie zbombardowana i w większości rozproszona. Z pozostałości żołnierzy ppor. Dyżewski sformował nowe obsługi i zaprzęgi, likwidując tabor, pomaszerował z wszystkimi armatami ku Wiśle. Na przeprawie w bród na Wiśle wyczerpani ludzie i konie nie byli w stanie przetoczyć ciężkich armat, w wyniku czego armaty zostały zatopione w rzece. Resztki baterii przeprawiły się przez Wisłę nocą 14/15 września i dołączyły do pozostałości dywizjonu II/29 pal, uzupełniając jego obsługi. Wraz z II/29 pal pomaszerowano trasą Wilga, Natolin, Osieck, Dąbrówka, Otwock do Falenicy. 19 września zebrane jednostki WP stoczyły całodzienną walkę, w efekcie ppor. Dyżewski został ranny, większość żołnierzy dostała się do niewoli. Nieliczni przedarli się do Warszawy^[3].

Organizacja i obsada personalna

• Dowódca dywizjonu - mjr Henryk Bełdycki^[4]
• dowódca 1 baterii armat - ppor. Aleksander Jan Dyżewski^[5]
  • oficer zwiadowczy - ppor. rez. Władysław Romanowski^[6]
• dowódca 2 baterii haubic - por. Zbigniew Nowakowski^[7]

Przypisy

1. Galster 1975 ↓, s. 389.
2. Zarzycki 1999 ↓, s. 44-46.
3. Zarzycki 1999 ↓, s. 46.
4. Kuprianis 2010 ↓, s. 483.
5. Zarzycki 1999 ↓, s. 45.
6. Jarno i Kuprianis 2023 ↓, s. 455.
7. Jarno i Kuprianis 2023 ↓, s. 506.

Bibliografia

• Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. Londyn: 1975.
• Roman Łoś: Artyleria polska 1914-1939. Warszawa: Bellona, 1991. ISBN 83-11-07772-X.
• Piotr Zarzycki: 4 Pułk Artylerii Ciężkiej, Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 72. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1999. ISBN 83-87103-67-5.
• Artur Kuprianis: Łódzka 4 Grupa Artylerii w latach 1929-1939. Łódź: Wydawnictwo Ibidem, 2010. ISBN 978-83-62331-00-0.
• Witold Jarno, Artur Kuprianis: 4 Pułk Artylerii Ciężkiej w latach 1921-1939. Warszawa-Łódź: Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi, 2023. ISBN 978-83-8229-866-6.