Оздолени

Оздолени
Поглед на селото Оздолени
Оздолени Местоположба на Оздолени во Македонија Оздолени на карта
Координати 41°19′54″N 20°51′1″E
Регион	Југозападен
Општина	Дебрца
Област	Дебрца
Население	14 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	6344
Повик. бр.	046
Шифра на КО	19032
Надм. вис.	1.055 м
Слава	Ѓурѓовден
Оздолени на општинската карта Атарот на Оздолени во рамките на општината
Оздолени на Ризницата

Оздолени — село во Општина Дебрца, во областа Дебрца, во околината на градот Охрид.

Потекло на името

Според искажувањата на постарите луѓе, селото Оздолени, името го добило според тоа што жителите на ова село се дојдени одоздола, односно од старата локација која се наоѓала на Брест.^[2]

Географија и местоположба

Селото Оздолени се наоѓа во Средна Дебрца, на 33 километри северно од градот Охрид, на 4 километри источно од магистралниот пат Охрид-Кичево-Скопје. Селото е сместено на 1.055 метри надморска височина, на западното подножје на Илинска Планина.

Од северната, источната и јужната страна е заградено со ридовите Бошков Рид (1.020 м.), Грагорец (1.111 м.), Љутики (1.150 м.) и Манчев Рид (910 м.), а од западната страна се простира Оздоленското Поле. Околни села се Слатино и Слатински Чифлик на север и североисток, Издеглавје на запад, Сошани на југоисток, Белчишта на југозапад, и Прострање на исток.^[3]

Историја

Кај постарите луѓе од селото Оздолени постои предание, кое се пренесувало од колено на колено дека селото порано се наоѓало на Брест. Се мисли дури и дека селото Издеглавје се наоѓало на таа локација, но по некое време се оделило и се преместило на Селиште, што се наоѓа северно од селото Издеглавје. Кога се случило тоа не се знае. Во пописниот дефтер од 1582 година се спомнува под името Издолени со 27 христијански семејства. На денешната локација селото го основале родовите Богдановци, Смилевци, Шишковци и Трпчевци кои дошле од Брест, тие некогаш чинеле еден род, но со тек на време се одродиле. За време на Илинденското востание селото дало многу борци, а како последица на аферата во Арбиново, за Дијарбекир биле заточени повеќе селани.

Селото дало активен придонес и во текот на Втората светска војна, па така постоела група од селани кои го организирале народот тоа биле: Љубе Смилески, Илија Гиноски, Темелко Стојаноски, Трајче Николески, Саве Николески, Најденко Богданоски, Тодор Тодороски, Ристо Смилески и Петре Петрески- Рапо од Слатински Чифлик.^[2] Од ова село во НОБ загинале: Ристо Шулески, Ванко Шулески и Јонче Стојаноски (во борбите со балистите кај Кленоец); Ристо Донески (загина во борбите со балистите кај Зајас) и Ѓоргија Тодороски (се разболе на Сремски Фронт и умре во Нови Сад).

Во XIX век, Оздолени се наоѓало во Охридската каза, нахија Дебрца, во Отоманското Царство.^[2]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 417 —     1953 462 +10.8% 1961 409 −11.5% 1971 325 −20.5% 1981 187 −42.5%	Година Нас. ±% 1991 95 −49.2% 1994 79 −16.8% 2002 47 −40.5% 2021 14 −70.2%

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Оздолени имало 200 жители, сите Македонци христијани.^[4] По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Оздолени имало 216 жители.^[5]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Оздолени е претставено како чисто македонско село во Охридската каза на Битолскиот санџак со 26 куќи.^[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 300 Македонци.^[7]

Според пописот од 2002 година, во селото Оздолени живееле 47 жители, сите Македонци.^[8]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 14 жители, од кои 12 Македонци и 2 лица без податоци.^[9]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	200	216	417	462	409	325	187	95	79	47	14

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[10]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[11]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[12]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]

Родови

Според истражувањата на Јован Трифуноски од 1978 година, родови во селото се:^[14]

Родови во селото Оздолени се следните: Шишковци (6 к.) и Богдановци (4 к.), потекнуваат од ист предок, Трпчевци (11 к.) и Смилевци (3 к.), наведените 4 рода се староседелски кои живееле во раселеното село Брест; Гавриловци (5 к.), Марковци (2 к.) , потекнуваат од заеднички предок, кој дошол од некое село во околината на Пешкопеја, порано се викале Зенговци, го знаат следното родословие:, Јордан (жив на 56 г. во 1980 година) Ѓорѓија-Стеван-Гаврил-Сиљан-Зенго, кој се доселил околу 1800 година; Гроздановци (1 к.), доселени се однекаде.

Според истражувањата на Бранислав Русиќ во 1948 година, родови во селото Оздолени се:

• Староседелци: Ѓорговци или Зенговци (19 к.), се делат на Гавриловци и Струмовци; Богдановци (12 к.), се делат на Смилевци, Шишковци и Танасковци; Јолевци (3 к.); Шулевци (9 к.); Неловци (1 к.) познати се како и Гроздановци и Трпчевци (6 к.).
• Доселеници: Мијовци (8 к.), доселени се од некое село во мијачкиот крај, куќа купиле од Танасковци и се населиле.
• Роми: Демировци (1 к.), доселени се во 1941 година од селото Белчишта.^[3]

Според поновите истражувања правени од Димитар Смилески, како родови од селото Оздолени се забележуваат:

• Богдановци, Смилевци, Шишковци и Трпчевци, кои се сметаат за староседелци, и основачи на селото Оздолени;
• Богоевци и Гиновци. тие се одвоиле од својот матичен род во селото Мешеишта, Шајновци. Нивно постаро потекло било од селото Големо Илино во Демирхисарско. Они се сметаат во најстарите доселеници во селото. Бранислав Русиќ пограшно ги сметал како деленици од староседелските родови;
• Гавриловци, Ѓорговци и Марковци. Наведените родови во селото се доселиле некаде кон средината на XVIII век од денес раселениот град Закамен во струшка Малесија.
• Мијовци (Глигуровци, Тодоровци и Доневци). тие во селото Оздолени се доселени од некое село во мијачкиот крај. Точното место каде живееле е непознато.
• Шулевци (Настовци, Стојановци, Герасимовци, Мојсовци и Пројковци) доселени се многу одамна. Како место од каде се доселиле се знае некогашното село Катуница, кое постоело помеѓу Белчишта и Оздолени. Одредени членови на родот наведуваат дека уште постаро место на потекло е селото Пустец во Мала Преспа (денес во Албанија).
• Гроздановци (Неделковци или Неловци) за нив се знае дека се доселени од мијачкиот крај. Поточно од некое место на планината Јама. На таа планина постоеле селата Лопушник и Лутово.^[2]

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на проширената Општина Дебрца, која настанала со спојување на поранешните општини Белчишта и Мешеишта по новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Белчишта.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Охрид. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото било дел од некогашната Општина Белчишта.

Во периодот 1952-1955, селото влегувало во рамките на тогашната Општина Издеглавје, во која покрај селото Оздолени, се наоѓале и селата Издеглавје, Слатино, Слатински Чифлик и Сошани. Во периодот 1950-1952 година, селото Оздолени се наоѓало во некогашната Општина Слатински Чифлик, во која влегувале селата Издеглавје, Оздолени, Слатино, Слатински Чифлик и Сошани.

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 1326 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на задружен дом. Во ова избирачко место е опфатено и селото Слатински Чифлик.^[15]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 30 гласачи.^[16]

Културни и природни знаменитости

Поглед на црквата „Св. Ѓорѓи“ заедно со селските гробишта на влезот во селото Оздолени

Цркви^[17]

• Црква „Св. Ѓорѓи“ — главна селска црква, на која се наоѓаат и селските гробишта
• Црква „Св. Никола“ — помала црква во селото

Личности

Родени во Оздолени

• Никодин Матев Гавриловски — македонски револуционер од ВМОРО.^[18]
• Мицко Богданов Георгиевски — македонски револуционер од ВМОРО.^[18]
• Стојан Донев Ѓоргоски — македонски револуционер од ВМОРО.^[19]
• Бимбил Марков Наумоски — македонски револуционер од ВМОРО.^[20]
• Најденко Потев Потески — македонски револуционер од ВМОРО.^[21]
• Најденко Трајкоски — македонски револуционер од ВМОРО.^[22]
• Ванко Шулески — македонски партизан, учесник во НОБ.
• Јонче Стојаноски — македонски партизан, учесник во НОБ.
• Ристо Шулески — македонски партизан, учесник во НОБ.
• Ристо Донески — македонски партизан, учесник во НОБ.

Починати во Оздолени

• Тома Давидов — војвода и револуционер

Култура и спорт

Култура

Во ова село се снимаше телевизиската серија „Итар Пејо“.

Спорт

Кога се зборува за спорт во Оздолени пред сѐ се мисли на фудбалот како најпопуларен спорт. Фудбалот започнал да се игра помеѓу двете светски војни. Секаде каде што настапувал тимот на Оздолени, имал играчи од селото Оздолени, како и нешто од соседните помали села Сошани и Слатински Чифлик. Во првата генерација фудбалери кои играле за Оздолени може да се вбројат: Ристо Пројкоски, Војне Струмоски, Благоја Тодороски, Аргил Спироски, Анѓеле Маркоски, Наум Маркоски, Јордан Стојаноски, Саве Николески, Ѓорче Ристески, Ѓоре Ристески, Љубе Ристески, Бошко Богоески, Славе Богданоски и Димо Шишкоски. Втората генерација фудбалери во Оздолени ја сочинуваа воглавно следните младинци: Тефко Грозданоски, Насте Стојаноски, Милан Ѓоргоски, Петре Шишкоски, Зарко Струмоски, Љубе Симјаноски, Миле Тодороски, Никола Китески, Круме Китески, Душан Иљоски и Иван Иљоски.^[2]

Иселеништво

Во поодамнешно време во селото Осој отишол родот Ширговци, постари иселеници од Оздолени има и во селото Лактиње, таму е родот Балазовци; Лулевци се иселиле во Издеглавје; Ратајковци од Оздолени се иселиле во Слатински Чифлик, па од таму во Слатино; Неделковци се иселиле во Железнец, Железник, во Оздолени припаѓале на родот Гроздановци; Ориѓани се иселиле во Сопотница, Железник околу 1870 година, во Оздолени припаѓале на родот Вељановци (Пупановци); Сиљановци се иселиле во Манастирско Доленци, Кичевско; Ѓорговци се иселиле во Кадино Село, прилепско околу 1878 година кога се одвоиле од матичниот род Ѓорговци во Оздолени; Оздоленовци во постаро време се иселиле во Охрид.^[2]

Од 1950-тите години оздоленци се отидени по градовите. Иселеници има во Охрид, Скопје, Кичево, Струга, Гевгелија, Ресен, Тетово, Битола, Струмица, и др.^[2]

Надвор од Македонија највеќе се иселени во Австралија, а други се иселени во Белград, Бугарија, Франција, Германија, Холандија, САД, Швајцарија, Аргентина, Канада.

Од 1961 до 1991 година од селото се отселени преку 300 луѓе.

Од родовите поединечно се знае за следните иселеници до 1948:

• од Ѓорговци иселеници има во: Кадино Село, Прилепско (едно семејство, од 1878 година) и во Сопотско, Преспа (едно семејство, од 1903 година)
• од Богдановци иселеници има во САД (едно семејство, од 1908 г.), Бугарија (едно семејство, од 1918 г.) и во Белчишта (од 1925 година, како домазет)
• од Јолевци иселеници има во Врбјани (од 1919 г., се иселил Вељан Јолески како домазет кај Ќемаловци)
• од Шулевци иселеници има во Охрид (едно семејство, од 1925 г.)
• од Трпчевци иселеници има во Бугарија (пет семејства, од 1903 г.)
• од Мијовци иселеници има во Аргентина (едно семејство, од 1908 г.).^[3]

Неделковци (4 к.) се иселени во селото Железнец, Железник во 1741 г., Ориѓани (6 к.) се иселени во селото Сопотница, Железник во 1870 г.^[3]

Галерија

• 
  Поглед на селото од асфалтниот пат до соседното село Сошани
• 
  Споменик во селото
• 
  Куќи на сретсело во Оздолени
• 
  Поглед на селото, заедно со дел од селските гробишта

Поврзано

• Дебрца
• Општина Дебрца
• Белчишта

Наводи

1. „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
2. Смилески, Димитар (2008). Оздолени, Слатински Чифлик и Сошани. Охрид.
3. Русиќ, Бранислав. Дебрца-Оздолени. Архивски фонд на МАНУ АЕ 89/1.
4. Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 253.
5. D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, р. 162-163.
6. Михајловски, Роберт, уред. (2017). Етнографска карта на Битолскиот вилает (PDF). Каламус. стр. 31.
7. „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
8. „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 11 октомври 2016.
9. „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
10. К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
11. Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
12. „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
13. „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
14. Ф., Трифуноски, Јован (1992). Охридско-струшка област : антропогеографска проучавања. Српска академија наука и уметности. ISBN 8670251582. OCLC 27418468.
15. „Описи на ИМ“. Архивирано од изворникот на 2023-08-17. Посетено на 3 ноември 2019.
16. „Претседателски избори 2019“. Архивирано од изворникот на 2019-12-29. Посетено на 3 ноември 2019.
17. Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски (2011). Валентина Божиновска (уред.). Карта на верски објекти во Македонија. Менора - Скопје: Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи. ISBN 978-608-65143-2-7.
18. Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2016). Илинденски сведоштва. том I, дел II. Скопје: Државен архив на Република Македонија.
19. Јасмина Дамјановска; Ленина Жила; Филип Петровски (2016). Илинденски сведоштва. том I, дел II. Скопје: Државен архив на Република Македонија.
20. Јасмина Дамјановска; Ленина Жила; Филип Петровски (2017). Илинденски сведоштва том III, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија.
21. Јасмина Дамјановска; Ленина Жила; Филип Петровски (2017). Илинденски сведоштва. том IV, дел II. Скопје: Државен архив на Република Македонија.
22. Јасмина Дамјановска; Ленина Жила; Филип Петровски (2017). Илинденски сведоштва. том IV, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија.

Надворешни врски

• Оздолени на Ризницата ^?
• Сателитска снимка на Оздолени на Карти на Гугл