Арбиново

Арбиново
Панорамски поглед на селото Арбиново од магистралниот пат Кичево-Охрид
Арбиново Местоположба на Арбиново во Македонија Арбиново на карта
Координати 41°22′14″N 20°49′44″E
Регион	Југозападен
Општина	Дебрца
Област	Дебрца
Население	12 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	6344
Повик. бр.	046
Шифра на КО	19001
Надм. вис.	967 м
Арбиново на општинската карта Атарот на Арбиново во рамките на општината
Арбиново на Ризницата

Арбиново — село во Општина Дебрца, во областа Дебрца, во околината на градот Охрид.

Потекло на името

Населението на Арбиново ништо не знае зошто селото се вика Арбиново. Не ни знаат кога е настанато и како е настанато.^[2]

Географија и местоположба

Селото Арбиново се наоѓа во областа Дебрца, меѓу Славеј и Илинска Планина. Селото се наоѓа на 1 километар источно од регионалниот пат Охрид-Кичево, 34 километри оддалечено од Охрид и 30 километри оддалечено од Кичево. Атарот на селото Арбиново се граничи со атарите на следните села: Сливово од север, Мраморец и Слатино од исток, Лактиње и Годивје од запад и Издеглавје и Слатински Чифлик од југ.

Населението вода за пиење добива од изворот наречен Горни кладенец. Тоа е мало место. Селаните викаат „од таму си носиме вода во стомни“. Извори подалеку од селото се: Капиште, Гушец и Бардовци. Атарот околу селото е прилично голем. На него се овие делови, во шумата: Чртојца, Умишта, Капиштец, Гушец, Каљојшта и Опаленик. На обработената земја се следните делови: Бучков мост, Тумби, Гоедаројца, Цер, Митров дол, Зад Голо брдо, Поле и Иконче. Арбиново е со куќи од збиен тип и се дели во 4 маала.^[3]

Историја

Куќа во Арбиново

Селото Арбиново е многу старо село, и не се знае како е настанато, се знае дека е спомнато во пописниот дефтер од Охридскиот Санџак во 1582 година, се наоѓало во нахија Дебрца. За време на Илинденското востание селото било запалено, а Турците убиле неколку селани. За време на издеглавската афера или арбиновската битка од ова село во Дијарбакир биле однесени 14 селани. Тоа биле: Милош Иваноски, Филип Јолески Коњарошки, Миладин Јолески, Темелко Ѓорески, Јоанче Ѓорески, Анастос Анѓелески, Косто Јованоски, Миладин Јованоски, Ристе Трпески, Милош Трпески и Никола Шуканоски.

Во XIX век, Арбиново се наоѓало во Охридската каза, нахија Дебрца, во Отоманското Царство.

Стопанство

Атарот зафаќа простор од 7,4 км2. Обработливото земјиште зазема површина од 284,6 ха, на пасиштата отпаѓаат 20,9 ха, а на шумите 336 ха. Селото има полјоделско-шумарска функција. Во него се наоѓа продавница и угостителски објект, како и фабрички погон РЕ „Славеј“ за производство на градежни матери- јали (шупливи блокови и тули).^[4]

Население

Пример на селска архитектура во Арбиново

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 410 —     1953 411 +0.2% 1961 311 −24.3% 1971 195 −37.3% 1981 137 −29.7%	Година Нас. ±% 1991 43 −68.6% 1994 32 −25.6% 2002 26 −18.8% 2021 12 −53.8%

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Арбиново имало 280 жители, сите Македонци христијани.^[5] По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Арбиново имало 320 жители.^[6]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Арбино е претставено како чисто македонско село во Охридската каза на Битолскиот санџак со 35 куќи.^[7]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 400 Македонци.^[8]

Според пописот од 2002 година, во селото Арбиново живееле 26 жители, сите Македонци.^[9]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 12 жители, од кои 11 Македонци и 1 лице без податоци.^[10]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	280	320	410	411	311	195	137	43	32	26	12

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[11]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[12]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]

Родови

Куќа во Арбиново

Куќа во Арбиново

Арбиново е македонско село.

Според истражувањата на Бранислав Русиќ во 1948 година родови во селото се

Куќа во Арбиново

• Староседелци: Волкановци (17 куќи) куќите им се наоѓаат на сретсело, слават Св. Петка; Од нив потекнуваат семејствата на Петре Лито, Ристески и Петровски, познати како Тошевци, Караџовци (4 куќи) и Коњаровци (7 куќи) се еден род, и слават Мартинија, куќите им се наоѓаат во Долно Маало; Стамболџиовци (17 куќи) името го добиле по предок кој бил на печалба во Стамбол, слават Св. Петка и куќите им се наоѓаат во Долно Маало; Виловци (6 куќи) живеат во Горно Маало, слават Св. Петка; Ивановци (7 куќи) живеат во Долно Маало, слават Мартинија; Матевци или Смилевци (4 куќи) живеат во Горно Маало, слават Мартинија; Котовци (5 куќи) живеат во Горно Маало, слават Св. Петка; Кршковци (6 куќи) живеат на сретсело, слават Св. Никола; Ќубезијовци (5 куќи) живеат во Долно Маало, слават Мартинија; Радевци (1 куќа) кај нив има доселени домазети од Кршковци, како и Русевци, кои се изумрени по машка линија. живеат во Долно Маало, слават Св. Петка.
• Доселеници: Шукановци (4 куќи) доселени се на почетокот од XIX век од некое место во Албанија. Во исто време еден дел од нивниот род се иселил во кичевското село Белица. Живеат во Горно Маало, и слават Петковден.
• Роми: Максутоски Тејмур (1 куќа) доселени се 1946 година од Кичево, куќата им е во Долно Маало.^[2]

Куќа во Арбиново

Според истражувањата пак на Јован Трифуноски во 1979 година, родови во селото се (поделени на четири маала):

• Во првото маало се родовите: Ставревци, Филиповци и Димовци, потекнуваат од ист предок и сите заедно имаат 9 куќи;
• Во второто маало е родот Ѓоревци со 10 куќи, додека во минатото овој род бил многу голем имал околу 50 куќи;
• Во третото маало се родовите Митревци и Петковци кои потекнуваат од ист предок и имаат 5 куќи; и
• Во четвртото маало се родовите Трпевци и Коњаровци кои потекнуваат од ист предок и имаат 11 куќи.^[3]

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на проширената Општина Дебрца, која настанала со спојување на поранешните општини Белчишта и Мешеишта по новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Белчишта.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Охрид. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото било дел од некогашната Општина Белчишта.

Во периодот 1952-1955, селото влегувало во рамките на тогашната Општина Сливово, во која покрај селото Арбиново, се наоѓале и селата Врбјани, Годивје, Лактиње, Мраморец, Сливово и Турје. Во периодот 1950-1952 година, селото Арбиново се наоѓало во некогашната Општина Сливово, во која влегувале селата Арбиново, Мраморец, Сливово и Турје.

Изборно Место

Во селото посто избирачко место бр. 1329 според Државната изборна комисија, кое е сместено во месната заедница С. Арбиново.

На Референдумот во 2018 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 14 гласачи.^[15]

Културни и природни знаменитости

Црквата „Св. Димитрија“ во Арбиново

Цркви^[16]

• Црква „Св. Никола“;
• Црква „Св. Атанасиј“;
• Црква „Св. Димитриј“;
• Црква „Св. Петка“^[17];

Црквата Св. Атанасиј во Арбиново

Црквата Св. Атанасиј во Арбиново

Влезот на црквата Св. Атанасиј во Арбиново

Камбанаријата на црквата Св. Атанасиј во Арбиново

Плоча на влезот на црквата Св. Атанасиј во Арбиново

Плоча со имињата на дарителите на црквата Св. Атанасиј во Арбиново

Личности

• Борис Богданоски — македонски партизан.
• Јордан Петрев Петрески Татар Роден во 1893 година, убиен на нива во родното село од страна на балистичките банди во мај 1944
• Косте Анѓелески — македонски партизан.
• Славе Петров Ристески,(Тошески-Лито), учесник во НОАВМ - НОБ, во баталјонот Мирче Ацев, Прва Македонсо-косовска бригада, подоцна Втора Далматинска ударна бригада, награден со орден заслуга за народ.
• Коста Иванов — македонски револуционер, заменски војвода
• Трајан Петровски — македонски писател и поет.Прв македонски амбасадор
• Петре Андрески - Лито Илинденец и учесник на Смилевски конгрес, учесник во Арбиновската битка, печалбар,познат донатор ја изградил црквата Св.Петка, најголем донатор на црква Св.Атанас, помагач на сиромасите, помагал со пари,храна, стока ,сместување на борци во НОАВМ-НОБ
• Филип Јолев Вељаноски — македонски револуционер од ВМОРО.^[18]
• Јонче Недев Стрезоски — македонски револуционер од ВМОРО.^[19]
• Спасе Трпев Трајаноски — македонски револуционер од ВМОРО.^[19]
• Анастас Грујов Анѓелоски — македонски револуционер од ВМОРО.^[18]
• Кирил Мицкоски — македонски музичар на народна музика.

Потекло

• Елена Ристеска — македонска музичарка.

Иселеништво

Постари иселеници има во крушевското село Арилево (Мутавџиовци).^[20] Потоа во Издеглавје (Коњаровци и Савевци) и во Ново Село (Алексоски).^[3]

До 1948 година околу 10 семејства се иселиле во Аргентина, потоа Канада (едно семејство), Војводина (едно семејство), Бугарија (пет семејства), САД (едно семејство). Помеѓу двете светски војни иселување имало уште во прилепските села Десово и Вашарејца, во градот Битола, како и во селото Песочани (Коњаровци или Јолевци).^[20]

После Втората светска војна стапил најсилниот бран на иселување при што иселеници има во Охрид (преку 70 семејства), Скопје (преку 20 семејства), Струга, Кичево.^[3] Потоа иселување имало и во Австралија.

Поврзано

• Дебрца
• Општина Дебрца
• Белчишта

Наводи

1. „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
2. Русиќ, Бранислав. Охридска област. Архивски фонд на МАНУ АЕ 89/1.
3. Ф., Трифуноски, Јован (1992). Охридско-струшка област : антропогеографска проучавања. Српска академија наука и уметности. ISBN 8670251582. OCLC 27418468.
4. Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија. Скопје: Патрија. стр. 13.
5. Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 253.
6. D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, р. 162-163.
7. Михајловски, Роберт, уред. (2017). Етнографска карта на Битолскиот вилает (PDF). Каламус. стр. 31.
8. „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
9. „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 11 октомври 2016.
10. „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
11. К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
12. Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
13. „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
14. „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
15. „iVote ДЕМОКРА - Интегриран изборен информатички систем на Државна изборна комисија на Република Македонија“. referendum.sec.mk. Посетено на 2018-11-09.^{[мртва врска]}
16. Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски (2011). Валентина Божиновска (уред.). Карта на верски објекти во Македонија. Менора - Скопје: Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи. ISBN 978-608-65143-2-7.
17. „Црква во охридско дислоцирана без никакво оштетување“. Архивирано од изворникот на 2015-12-31. Посетено на 2015-12-27.
18. Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2016). Илинденски сведоштва. том I, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија.
19. Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2017). Илинденски сведоштва. том IV, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија.
20. Русиќ, Бранислав. Железник-Арилево. Архивски фонд на МАНУ АЕ 97/1а.

Надворешни врски

• Арбиново на Ризницата ^?
• Сателитска снимка на Арбиново на Карти на Гугл