Роми

Роми
Rromane dźene

Ромското знаме создадено во 1933 и прифатено во 1971 од Светскиот конгрес на Ромите
Вкупен број
2 милиони ~ 12 милиони[1][2][3]
Подрачја со значајно население
САД	1,000,000 (0.32%)[4]
Бразил	800,000 (0.41%)[5]
Шпанија	650,000 (1.62%)[6]
Романија	621,573 (3.3%)[7]
Турција	500,000 (0.72%)[8]
Франција	500,000 (0.79%)[9]
Бугарија	370,908 (4.67%)[10]
Унгарија	205,720 (2.02%)[11]
Грција	200,000 (1.82%)[12]
Словачка	189,920 (1.71%)[13]
Русија	182,766 (0.13%)[14]
Србија	147,604 (2.05%)[15]
Италија	130,000 (0.22%)[16]
Германија	120,000 (0.15%)[17]
Обединето Кралство	90,000 (0.15%)[18]
Македонија	53,879 (2.85%)[19]
Мексико	53,000 (0.05%)[20]
Шведска	50,000 – 100,000[21]
Украина	47,587 (0.098%)[22]
Португалија	30,000 – 50,000 (0.3%)
Јазици
ромски, јазиците во регионите каде живеат
Вероисповед
христијанство[23] ислам[23] шактизам[23]

Роми — народ од индоеврoпско потекло. Тие се раселени насекаде низ светот и немаат своја матична држава. Нивниот број е околу 12.000.000 (некои тврдат дека толкава е бројката на Ромите само во Европа). Најмногу ги има во Турција (5.000.000), Романија (1.500.000), Шпанија (1.500.000), Унгарија (1.000.000), Бугарија (700.000), а ги има низ сите европски држави и во Америка. Ромите говорат на ромски јазик.

Потекло

За потеклото на Ромите постојат повеќе теории од кои се вели дека се потомци на стариот народ Дравиди (кој живеел во Пенџаб пред нивното доаѓање во Европа) било во 10 век.

Антрополошки одлики

Развојот на Ромите е многу слаб и тие се еден од најнееманципираните, најнеитегрираните и најнеразвиените народи во светот. Обично ромските населби и живеалишта се наоѓаат во руинирана состојба и поради тоа Ромите имаат најкраток животен век од сите европски народи. Поради нивната огромна сиромаштија често владеат и предрасуди врзани за нив. Истовремено, Ромите се најмирољубивиот народ во светот и никогаш против никого не кренале пушка односно никогаш не војувале, биле лојални граѓани на земјата во која што живеат и се бореле во сите војни против непријателот од било која земја да доаѓаат.

Во денешно време Ромите главно се интегрирани во општеството со останатите народи. Има Роми коишто се министри во влада, пратеници во некои европски и светски земји, но најголемиот напредок на Ромите во последните години е во делот на образованието на коишто има студенти во многу факултети низ сите европски земји.

Култура

Интересно како податок за нив е да се спомене дека Ромите се „урбано“ население. Во Република Македонија, 96% од вкупното ромско население живее во градовите. Притоа, тие обично сакаат да бидат сместени односно нивните живеалишта да бидат најблиску до центарот на градот во коишто живеат.

Ромите како тема во уметноста и во популарната култура

Ромите како тема во книжевноста

• „Цигански предзори“ — песна на македонскиот поет Славко Јаневски.^[24]
• „Циганка“ - песна на српскиот поет Јован Јовановиќ-Змај.^[25]
• „Циганот го фали својот коњ“ (Циганин хвали свога коња) - песна на српскиот поет Јован Јовановиќ - Змај.^[26][27]
• „Песна на циганската сигирија“ - циклус песни на шпанскиот поет Федерико Гарсија Лорка.^[28]
• „Цигански романсеро“ (Romancero gitano) - поетска збирка на шпанскиот поет Федерико Гарсија Лорка од 1928 година.^[29]
• „Белото Циганче“ - роман на македонскиот писател Видое Подгорец.
• „Циганска заспивалка“ — песна на Видое Подгорец.^[30]
• „Цигански валцер на гитара“ - песна на рускиот поет Иљја Сељвински од 1922 година.^[31]
• „Скаменети Цигани“ (Okamenjeni Cigani) - расказ на српскиот писател Бранко Ќопиќ.^[32]

Ромите како тема во народната книжевност

• „Циганот како сведок“ - македонска народна приказна.^[33]
• „Циганот станал султан“ - македонска народна приказна.^[34]
• „Итриот Циганин“ - македонска народна приказна.^[35]
• „Циганот и газдата“ (Циганин и властелин) - српска народна приказна.^[36]
• „Невестата и Циганот“ (Млада и Циганин) - српска народна приказна.^[37]
• „Како Циганот го научил коњот да гладува“ (Како Циганин научи коња гладовати) - српска народна приказна.^[38]
• „Циганче, па Циганче!“ - српска народна приказна.^[39]

Ромите како тема во музиката

• „Циганскиот град Средорек“ (анлгиски: Gipsy Town Sredorek) - песна на македонскиот музичар Бодан Арсовски.^[40]
• Циганска група“ (англиски: Band of Gypsies) - албум на истоимената американска рок-група од 1970 година.^[41]
• „Циганско реге“ (англиски: Gypsy Reggae) - песна на Горан Бреговиќ од 1993 година.^[42]
• „Циганка“ (англиски: Gypsy Woman) — песна на американскиот блуз-музичар Мади Вотерс (Muddy Waters).^[43]
• „Јавачот-Циганин“ (англиски: Gypsy Rider) - песна на американскиот рок-музичар Џин Кларк (Gene Clarke).^[44]
• „Циганин“ (хрватски: Cigan) - песна на хрватската рок-група Мајке (Majke) од 1996 година.^[45]
• „Циганка“ (англиски: Gypsy Woman) — песна на американскиот соул-музичар Куртис Мејфилд (Curtis Mayfield).^[46]
• „Циганска крв“ (англиски: Gypsy Blood) - песна на британскиот рок-пејач Греам Паркер (Graham Parker) од 1976 година.^[47]
• „Циганка“ (англиски: Gypsy) - песна на рок-групата Флитвуд Мек (Fleetwood Mac) од 1982 година.^[48]
• „Цигански очи“ (англиски: Gypsy eyes) - песна на рок-групата Џими Хендрикс Експириенс (The Jimi Hendrix Experience) од 1970 година.^[49]

Ромите како тема во филмот и во телевизијата

• „Циганка“ - југословенски филм во режија на Војислав Нановиќ.^[50]
• „Циганки“ - мексиканско-американска телевизиска серија.
• „Циган“ (Cigano) - краток филм на режисерот Давид Боневил од 2013 година.^[51]

Религија

Христијани Роми за време на поклонение во Сент-Мари-де-ла-Мер во Франција, во 1980-тите години.

Најголемиот дел од Ромите се христијани, додека помал број се муслимани и хиндуси.

Ромите во Западна Европа и САД се претежно римокатолици и протестанти.

Најголем број на православни Роми живеат во: Србија, Романија, Грција и Бугарија.

Ромите кои живеат во: Турција, Босна и Херцеговина, Албанија, Египет, Косово и Македонија претежно се муслимани.

Исламизацијата на Ромите на Балканот се случила за време на Османлиското владеење. Според пописот од 1523 година, на Балканот живееле 66.000 Роми, од кои 47.000 биле христијани.^[52]

Наводи

1. „Rom“. Encyclopædia Britannica Online. Посетено на 2010-09-15. According to Encyclopaedia Britannica, estimates of the total world Romani population range from two million to five million.
2. „Online version“. Посетено на 2010-09-15. Lewis, M. Paul (ed.), 2009. Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Ian Hancock's 1987 estimate for "all Gypsies in the world" was 6 to 11 million.
3. „EU demands action to tackle Roma poverty“. BBC News. 2011-04-05.
4. Webley, Kayla (October 13, 2010). „Hounded in Europe, Roma in the U.S. Keep a Low Profile“. Time. Архивирано од изворникот на 2013-08-17. Посетено на 2014-09-13. Today, estimates put the number of Roma in the U.S. at about one million.
5. The Special Secretariat for the Promotion of Racial Equality estimates the number of "ciganos" (Romanis) in Brazil at 800,000 (2011). The 2010 IBGE Brazilian National Census encountered gypsy camps in 291 of Brazil's 5,565 municipalities.„Falta de políticas públicas para ciganos é desafio para o governo“. R7. 2011. Посетено на 2012-01-22.
6. „The Situation of Roma in Spain“ (PDF). Open Society Institute. 2002. Архивирано (PDF) од изворникот 2007-12-01. Посетено на 2010-09-15. The Spanish government estimates the number of Gitanos at a maximum of 650,000.
7. „Rezultatele finale ale Recensământului din 2011 - Tab8. Populaţia stabilă după etnie – judeţe, municipii, oraşe, comune“ (романски). National Institute of Statistics (Romania). 5 July 2013. Архивирано од изворникот на 2016-01-18. Посетено на 18 December 2013. However, various organizations claim that there are 2 million Romanis in Romania. See [1]
8. „Roma rights organizations work to ease prejudice in Turkey“. EurasiaNet. 22 July 2005. Посетено на 2010-09-15. There are officially about 500,000 Roma in Turkey.
9. „Situation of Roma in France at crisis proportions“. EurActiv Network. 7 December 2005. Архивирано од изворникот на 2017-08-30. Посетено на 2010-09-15. The Romani population in France is officially estimated at around 500,000.
10. „Population By Districts And Ethnic Group As Of 1 март 2001“. 5 јануари 2004. Посетено на 2010-09-15. Census 2001 in Bulgaria: 370,908 Roma
11. „Population by national/ethnic groups“. Hungarian Central Statistical Office. Архивирано од изворникот на 2007-09-27. Посетено на 2010-09-15. Census 2001 in Hungary: 205,720 Roma/Bea
12. „The Romani population in Greece is officially estimated at 200,000“. Hellenic Republic National Commission For Human Rights. Архивирано од изворникот на 2007-09-14. Посетено на 2010-09-15. Census 2001 in Hungary: 205,720 Roma/Bea
13. Census 2001 in Slovakia
14. „National Composition Of Population And Citizenship“. perepis2002.ru. Архивирано од изворникот (Excel) на 2011-06-09. Посетено на 2010-09-16. Census 2002 in Russia: 182,766 Roma.
15. „архивски примерок“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2018-07-08. Посетено на 2014-09-13.
16. Demographics of Italy#Languages Estimated by Ministero degli Interni del Governo Italiano.
17. [2] Архивирано на 29 април 2017 г. Berlin-Institut für Bevölkerung und Entwicklung: Roma in Deutschland
18. [3] Ethnologue.com
19. „The 2002-census reported 53,879 Roma and 3,843 'Egyptians'“. Republic of Macedonia, State Statistical Office. Архивирано од изворникот на 2004-06-21. Посетено на 2010-09-17.
20. „Catemaco gypsies“. Catemaco.info. Архивирано од изворникот на 2017-08-05. Посетено на 2013-03-12.
21. Sametingen. Information about minorities in Sweden (Swedish)
22. State statistics committee of Ukraine - National composition of population, 2001 census (Ukrainian)
23. Gall, Timothy L. (ed). Worldmark Encyclopedia of Culture & Daily Life: Vol. 4 - Europe. Cleveland, OH: Eastword Publications Development (1998); pp. 316, 318 : "Religion: An underlay of Hinduism with an overlay of either Christianity or Islam (host country religion) "; "Roma religious beliefs are rooted in Hinduism. Roma believe in a universal balance, called kuntari... Despite a 1,000-year separation from India, Roma still practice 'shaktism', the worship of a god through his female consort... "
24. Славко Јаневски, Глуви команди. Мисла, Скопје, 1966, стр. 34.
25. Јован Јовановиħ Змај, Краљевина Лаждишажди. Београд: Просвета, 1963, стр. 99-100.
26. Јован Јовановиħ Змај, Песме. Београд: Рад, 1963, стр. 191-194.
27. Јован Јовановиħ Змај, Краљевина Лаждишажди. Београд: Просвета, 1963, стр. 107-109.
28. Федерико Гарсија Лорка, Неверна жена. Скопје: Македонска книга, Култура, Мисла, Наша книга, 1982, стр. 15-21.
29. Федерико Гарсија Лорка, Неверна жена. Скопје: Македонска книга, Култура, Мисла, Наша книга, 1982.
30. Видое Подгорец, И сончогледите спијат. Скопје: Македонска книга, Детска радост, Култура, Мисла, Наша книга, 1990, стр. 50.
31. Антологија руске лирике – X-XXI век. Књига II: Прва четвртина – средина XX века (авангарда и социјалистички реализам). Београд: Paidea, 2007, стр. 197-198.
32. Branko Ćopić, Parohija tužnoga đavola. Beograd: Rad, 1964.
33. Македонски хумористични народни приказни. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 51.
34. Македонски хумористични народни приказни. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 60.
35. Македонски хумористични народни приказни. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 58.
36. Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 389-390.
37. Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 423.
38. Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 428.
39. Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 421.
40. YouTube, Bodan Arsovski Gipsy Town Sredorek (посетена на 27 ноември 2019)
41. Џими Хендрикс - официјално мрежно место (пристапено на 3 септември 2016)
42. DISCOGS, Goran Bregović ‎– Arizona Dream (Original Motion Picture Soundtrack) (пристапено на 19.8.2020)
43. Muddy Waters – The Anthology (пристапено на 1.4.2023)
44. YouTube, Gene Clark - Gypsy Rider (пристапено на 22.3.2017)
45. YouTube, Cigan (Remastered) (пристапено на 12.1.2021)
46. YouTube, Curtis Mayfield - Gypsy Woman (пристапено на 19.2.2019)
47. DISCOGS Graham Parker And The Rumour ‎– Howlin Wind (пристапено на 24.12.2017)
48. YouTube, Fleetwood Mac - Gypsy (Official Music Video) (пристапено на 26 февруари 2019)
49. The Jimi Hendrix Experience, Electric Ladyland, Experience Hendrix, MCD 11600, 1997.
50. РТС, Циганка - филм (пристапено на 20 октомври 2019)
51. Пази се! Доаѓа Cinedays 13. Скопје: Младински културен центар, 2014, стр. 73.
52. Петровски, Трајко (1993). „Ромите во Крива Паланка и околината“. Етнолог. Здружение на етнолозите на Република Македонија - Музеј на Македонија (3): 167.

Поврзано

• Ромите во Македонија