فتح‌علی صبا

فتحعلی‌خان صبای کاشانی
تصویر فتحعلی‌خان صبای کاشانی از پرچمداران نهضت بازگشت ادبی
نام اصلی
زادهحدود ۱۱۷۹ (قمری)
کاشان،
درگذشته۱۲۳۸ (قمری) (۵۹ یا ۶۰ سال)
تهران،
لقبملک‌الشعرای
صبا
پیشهشاعر و نویسنده
ملیتایران ایرانی
دورهفتحعلی شاه قاجار
کتاب‌هاخداوند نامه
عبرت نامه
شاهنشاه نامه
گلشن صبا
فرزند(ان)میرزا حسین عندلیب

فتح‌علی خان کاشانی یا فتح‌علی‌خان صبا متخلص به صبا، ملک‌الشعرای دربار فتحعلی‌شاه قاجار و سرآمد شاعران دربار بوده‌است.

زندگی

پدر وی آقامحمدخان دنبلی ضرابی (بزرگ خاندان ضرابی) پسر امیرفاضل بیک پسر عباس منظور خان ضراب پسر امیر شریف بیک دنبلی بوده‌است.

زادروز وی به‌درستی معلوم نیست و با استدلالی که ملک‌الشعرای بهار در مقدمه خود بر کتاب گلشن صبا کرده، در حدود سال ۱۱۷۹ هجری قمری در کاشان اتفاق افتاده است. صبا در سن ۵۹ یا ۶۰ سالگی به تاریخ ۱۲۳۸ هجری قمری در تهران درگذشت.

از او پسری به نام محمدحسین خان ماند که بعدها با تخلص عندلیب در شعر و شاعری به شهرت رسید. محمدحسین خان نیز دو پسر به نام‌های محمودخان ملک‌الشعرا (شاعر، خطاط، نقاش) و محمدخان ندیمباشی داشت.[۱]

فتحعلی خان ابتدا از مداحان لطفعلی خان زند بوده و گویا دیوانی هم در مدح وی داشته که پس از واقعه قتل برادر (میرزا محمدعلی متخلص به ناطق) از ترس جان آن را فروشسته است.

ملک‌الشعرای بهار و ابوالحسن خان صبا از خاندان وی بودند.

صبای کاشانی، پرچمدار بازگشت ادبی

فتحعلی خان صبا را باید حلقهٔ اتصال به عصر هاتف و شاخص‌ترین شاعر سبک بازگشت دانست. او در زادگاه خود کاشان با صباحی بیدگلی ارتباط نزدیک داشت و تحت تأثیر وی به تتبع از سبک قدما گرایش یافت. صبا مدتی را هم به سیاحت در اصفهان و شیراز و یزد سرگرم بود و به سال ۱۲۱۲ هنگام جلوس فتحعلی شاه بر مسند فرمانروایی، عنوان ملک الشعرایی یافت. وی بعدها چندی هم حاکم قم و کاشان بود.

آثار صبا

صبا در مثنوی و قصیده و غزل دست داشت و در این قالب‌های شعری آثاری از خود به یادگار گذاشته است:

  1. دیوان اشعار، شامل حدود ۱۶٬۵۰۰ بیت که بیشتر در قالب قصیده و غزل سروده شده.
  2. خداوندنامه، در بیان معجزات پیامبر اسلام و دلیری‌های علی امام نخست شیعیان است.
  3. عبرت‌نامه، مثنوی‌ای است در مدح فتح‌علی شاه و آمیخته به اندرز و هجو، به تقلید از تحفةالعراقین خاقانی.
  4. گلشن صبا، منظومه‌ای است به تقلید از بوستان سعدی.
  5. شهنشاه‌نامه، منظومه‌ای حماسی در بحر متقارب بر وزن شاهنامه که موضوع آن ذکر وقایع پادشاهی فتح‌علی شاه و جنگ‌های عباس میرزا با سپاهان روس است.

سبک شاعری صبا

فتحعلی خان صبا تربیت یافته مکتب صباحی بیدگلی و آذر بیگدلی بود و در قصیده و غزل از شیوهٔ آن‌ها پیروی می‌کرد. شعرش هر چند از لحاظ لطافت بیان به پای اشعار آن دو نمی‌رسد، از لحاظ لفظ و عبارت از کلام آن‌ها استوارتر می‌نماید. در طرز مدیحه، شعر او گاهی سبک مسعود سعد را به خاطر می‌آورد اما لطف کلام و روانی سخن مسعود در کلام صبا دیده نمی‌شود. طرز صبا به ویژه در قصیده سرایی، سرمشق بیشتر سخن سنجان روزگار وی بوده‌است؛ با این حال، در شعر او برخی مسامحه‌ها و ناپختگی‌های انشایی و دستوری و پاره‌ای سهل انگاری‌ها در استعمال الفاظ و ترکیبات به چشم می‌خورد. مضمون قصاید او عموماً مدح و وصف و اندکی هم مناجات و منقبت و محتوای غزلیاتش عشق و هجران و سوز و گدازهای معمول در نزد عامهٔ شاعران است.

نمونه اشعار

  • شهنشاهنامه

بزرگترین مثنوی صبا است و به روال شاهنامه فردوسی و به همان وزن سروده شده‌است.

چو اشپختر آن دیو پرخاش‌جوشد آگاه در گنجه از رای او
گزیدی لب خویش هردم به گازنهفتی، ولی گشت بی‌پرده راز
بسی گفتم ایران نه هند است و رومندیده کسی کام زان مرز و بوم
به کام دم‌آهنج نراژدهامنه گام، کز وی نگردی رها
زگفتار ایران فرو بند دممکن بخت فیروز بر خود دژم
مه از خون شیرانش آغشته خاکستودان شاهانش تاری مغاک
  • خداوندنامه

مثنوی در بیان معجزات پیغمبر اسلام و جنگ‌های علی است.

به نام خداوند بینش نگارخردآفرین، آفرینش نگار
خداوند این گوهرین بارگاهبرافراز این عنبرین دستگاه
زپیدایی از آفرینش نهانولی نز خداوند بینش نهان
به هرذره او بر شده آفتاببه هر قطره او ژرف دریای آب
به بیننده آفریننده بینبه ژرفی یکی در دو بیننده بین
که بازاست زین خرد بیننده‌اتدری زی بزرگ آفریننده‌ات
نهاد و زمین را درنگی که کردپی آسمان را که داد این نورد
شد این خفته و آمد آن خواستهکشان او چنین و چنان خواسته
جهان را خداوند و دانا یکی استهمه ناتوان و توانا یکی است
  • عبرتنامه
جهانبان جهان از سخن آفریدبه گفتن شد این آفرینش پدید
ز هر آفریده سخن برتر استسخن زآفرینش بهین گوهر است
به مردم بود نام مرد از سخننه از سخت‌ستخوان، نه از نرم‌تن
به هرکس که نیروی گفتار بیشبدین نام نامی سزاوار بیش
سخنگو ندارد به دل بیم مرگسخن مرگ را آهنین پتک و ترگ
زبان سخندان یکی خنجر استکه گه نوش‌زا، گه شرنگ‌آور است
زگوینده نو سخن گوش کنکهن گفته‌ها را فراموش کن
  • گلشن صبا

از جمله بهترین اشعار صبا است.

شنیدم یکی موبد سالخورددر آن‌دم که روشن‌روان می‌سپرد
تن پاکش از تابش آفتابچو موم اندر آتش، چو شکر در آب
یکی گفتش: ای پیر دیرینه روزتن از تابش آفتابت به سوز
نبستی چرا در سرای سپنجسپنجی‌سرایی پی دفع رنج؟
بنالید و گفتا: در این روز کمگر آسایش از سایه نبود چه غم!
بزرگان چنین از جهان رسته‌اندنه چون ما دل اندر جهان بسته‌اند
چو صاحبدلی بر جهان دل منهبه بیهوده گل بر سر گل منه

خویشاوندان سرشناس

از خانواده صبای کاشانی اسطوره‌های فرهنگی و ادبی‌ای مانند محمودخان صبا و ابوالحسن خان صبا رشد یافتند.[۲]

منابع

  1. کلانتر ضرابی، عبدالرحیم (۱۳۷۸). تاریخ کاشان. تهران: سپهر. شابک ۹۶۴-۰۰-۰۵۲۲-۵ مقدار |شابک= را بررسی کنید: checksum (کمک).، صفحهٔ ۳۶۹
  2. http://www.bbc.co.uk/persian/arts/2013/05/130523_l41_art_amanat_lecture.shtml
  • از صبا تا نیما، یحیی آرین‌پور، چاپ هشتم، ۱۳۸۲
  • عنایت الله شکیباپور (۱۳۴۸اطلاعات عمومی، کتابفروشی اشراقی، ص. ۳۳
  • کتاب اطلاعات عمومی پیام
  • کتاب تاریخ ادبیات ایران و جهان ویژه رشته ادبیات و علوم انسانی سال دوم نظری.
  • دیوان اشعار ملک الشعرا فتحعلی خان صبا، به کوشش محمدعلی نجاتی در تهران چاپ شده‌است.

پیوند به بیرون

Read other articles:

Armed conflict in Southeast Asia from 1948 to 1989 Communist insurgency in BurmaPart of the Cold War and the internal conflict in BurmaA delegation from the Communist Party of Burma returning by foot to their bases in the countryside after the failed 1963 peace talks.Date2 April 1948 – 16 April 1989(41 years and 2 weeks)LocationBurma (Myanmar)Result Burmese government victoryBelligerents Union of Burma (1948–1962) Socialist Republic of the Union of Burma (1962–1988) Union of B...

 

Government of South Korea from 1963 to 1972 Republic of Korea대한민국大韓民國1963–1972 Flag Coat of arms Anthem: 애국가AegukgaNational seal 국새 CapitalSeoulCommon languagesKoreanGovernmentUnitary presidential republic under an authoritarian military dictatorshipPresident • 1963–1972 Park Chung Hee Prime Minister • 1963–1964 Choi Tu-son• 1964–1970 Chung Il-kwon• 1970–1971 Baek Du-jin• 1971–1972 Kim...

 

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (أكتوبر 2016) محمية بحر روس هي أكبر محمية بحرية في العالم وتقع المحمية في منطقة «روس سي» أو «بحر روس» بالقارة القطبية الجنوبية وتغطي المحمية مساحة هائلة وتزدهر بالتنوع ا...

Marx, Engels en Lenin, de drie vaders van het marxisme-leninisme Het marxisme-leninisme is een communistische ideologie die officieel gebaseerd is op de theorieën van het marxisme en leninisme zoals Jozef Stalin en diens aanhangers het interpreteerden. Het marxisme-leninisme promoot de ontwikkeling en de creatie van een internationale communistische samenleving door de leiding van een voorhoedepartij over een revolutionaire socialistische staat, de dictatuur van het proletariaat. Het steunt ...

 

Ципеїт Загальні відомостіСтатус IMA перевизначений (Rd)[d][1]IMA-номер IMA1971-029aАбревіатура Zip[2]Хімічна формула K₃(UO₂)₄(SO₄)₂O₃(OH)·3H₂ONickel-Strunz 10 7.EC.05[3]Dana 8 31.10.4.1ІдентифікаціяСингонія моноклінна сингонія[4]Просторова група просторова група C₂d[4]Твердість 2Інш

 

Krzysztof Kosedowski Medallista olímpico Krzysztof Kosedowski en 2015.Datos personalesNombre completo Krzysztof Kazimierz KosedowskiNacimiento Tchew12 de diciembre de 1960 (62 años)País Polonia PoloniaNacionalidad(es) PolacaCarrera deportivaDeporte BoxeoEstilo Ortodoxo               Medallero Juegos Olímpicos Rusia Rusia BronceMoscú 1980Peso pluma [editar datos en Wikidata] Krzysztof Kazimierz ...

Style of largely sensationalist journalism This article is about a style of journalism. For the printing format, see Tabloid (newspaper format). Scandal sheet redirects here. For other uses, see Scandal Sheet (disambiguation). Display rack of British newspapers during the midst of the News International phone hacking scandal (July 5th 2011). Many of the newspapers in the rack are tabloids. Tabloid journalism is a popular style of largely sensationalist journalism which takes its name from the...

 

Dutch academic You can help expand this article with text translated from the corresponding article in Dutch. (February 2009) Click [show] for important translation instructions. Machine translation, like DeepL or Google Translate, is a useful starting point for translations, but translators must revise errors as necessary and confirm that the translation is accurate, rather than simply copy-pasting machine-translated text into the English Wikipedia. Do not translate text that appears un...

 

Sebuah holotipe dengan label jenis merah Holotipe Marocaster coronatus, MHNT Holotipe adalah sebuah contoh fisik tunggal (atau ilustrasi) dari sebuah organisme, yang diketahui dipakai saat spesies (atau taxon berperingkat rendah) resmi dideskripsikan. Ini adalah contoh fisik tunggal (atau ilustrasi) atau salah satu dari beberapa hal semacam itu, tetapi secara khusus disebut sebagai holotipe. Referensi Pranala luar Wikimedia Commons memiliki media mengenai Holotypes. BOA Photographs of type sp...

Pour les articles homonymes, voir MET. Metropolitan Opera Le Lincoln Center du Metropolitan Opera Données clés Coordonnées 40° 46′ 22″ nord, 73° 59′ 03″ ouest Architecte Josiah Cleaveland Cady modifier Le Metropolitan Opera ou le « Met » est une salle d'opéra située dans le centre culturel du Lincoln Center, dans l'arrondissement de Manhattan à New York, aux États-Unis. Historique L'ancien opéra de New York sur Broadway, en 1905. Le ...

 

Eleni KounalakisWakil Gubernur California ke-50PetahanaMulai menjabat 7 Januari 2019GubernurGavin NewsomPendahuluGavin NewsomDuta Besar Amerika Serikat untuk HungariaMasa jabatan11 Januari 2010 – 20 Juli 2013Presiden ASBarack ObamaPresiden HungariaLászló SólyomPál SchmittJános ÁderPerdana MenteriGordon BajnaiViktor OrbánPendahuluApril H. FoleyPenggantiColleen Bell Informasi pribadiLahirEleni Tsakopoulos3 Maret 1966 (umur 57)Sacramento, California, ASPartai politikPa...

 

У Вікіпедії є статті про інші значення цього терміна: Динамо. «Динамо» (Одеса) Повна назва Футбольний клуб«Динамо» Коротка назва «Динамо»(Одеса) Засновано 1923 Населений пункт Одеса,  Україна Стадіон Ліга Чемпіонат України з футболу: друга ліга Домашня Виїзна Футбольний...

Metro SubwayLink station For the Light RailLink connecting station, see Lexington Market station (Light RailLink). For the market, see Lexington Market. Lexington MarketMetro SubwayLink stationConnection to the Baltimore Light RailLinkGeneral informationLocation301 North Eutaw Street (north entrance)320 West Lexington Street (south entrance)Baltimore, MD 21201Coordinates39°17′29.48″N 76°37′15.57″W / 39.2915222°N 76.6209917°W / 39.2915222; -76.6209917Owned b...

 

Genre Jason Miller and Max von Sydow as priests in The Exorcist Religious horror is a subgenre of horror film whose common themes are based on religion and focus heavily on supernatural beings, often with demons as the main antagonists that bring a sense of threat.[1][2] Such films commonly use religious elements, including the crucifix or cross, holy water, the Bible, the rosary, the sign of the cross, the church, and prayer, which are forms of religious symbols and rituals u...

 

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (أبريل 2019) ويليام ستانلي جنكينز معلومات شخصية الميلاد 26 مايو 1890  الوفاة 11 فبراير 1942 (51 سنة) [1]  مواطنة كندا  الحياة العملية المهنة عسكري  الخدمة العسكرية ا...

Women's eightat the Games of the XXVIII OlympiadMedalists Rodica FloreaViorica SusanuAurica BărăscuIoana PapucLiliana GafencuElisabeta LipăGeorgeta DamianDoina IgnatElena Georgescu  Romania Kate JohnsonSamantha MageeMegan DirkmaatAlison CoxCaryn DaviesLaurel KorholzAnna MickelsonLianne NelsonMary Whipple  United States Froukje WegmanMarlies SmuldersNienke HommesHurnet DekkersAnnemarieke van RumptAnnemiek de HaanSarah SiegelaarHelen TangerEster Workel  Netherlands← ...

 

Top men's volleyball league in Poland PlusLigaCurrent season, competition or edition: 2023–24 PlusLigaSportVolleyballFounded30 June 2000; 23 years ago (2000-06-30)Inaugural season2000–01PresidentArtur PopkoAdministratorPLS SANo. of teams16CountryPolandConfederationCEVMost recentchampion(s)Jastrzębski Węgiel (2022–23)Most titlesSkra Bełchatów (9 titles)TV partner(s)Polsat Sport Sport KlubStreaming partner(s)Polsat Box GoSponsor(s)PlusRelegation toTauron 1. LigaDomes...

 

6th season in franchise history 2000 Jacksonville Jaguars seasonHead coachTom CoughlinHome fieldAlltel StadiumResultsRecord7–9Division place4th AFC CentralPlayoff finishDid not qualifyPro BowlersWR Jimmy Smith[1]Uniform ← 1999 Jaguars seasons 2001 → The 2000 season was the Jacksonville Jaguars' 6th in the National Football League and their sixth under head coach Tom Coughlin. The Jaguars in 1999 had obtained an NFL-best record of 14–2 and thrashed the Mi...

Franco-Belgian comics series Colonel CliftonMain character Colonel Clifton with the logo of the seriesPublication informationPublisherLombard Editions (French) Cinebook (English)FormatOngoing seriesGenreHumor comicsNo. of issues21 (in French) 6 (in English)Creative teamCreated byRaymond MacherotWritten byDe GrootArtist(s)Turk Clifton is a Franco-Belgian comics series in the humorous spy-genre, featuring the exploits of Colonel Sir Harold Wilberforce Clifton. It was created by Raymond Macherot...

 

Sardar Azmoun Azmoun bersama Timnas Iran tahun 2022Informasi pribadiNama lengkap Sardar Azmoun[1]Tanggal lahir 1 Januari 1995 (umur 28)Tempat lahir Gonbad-e Kavus, Iran[2]Tinggi 1,86 m (6 ft 1 in)[1]Posisi bermain PenyerangInformasi klubKlub saat ini AS Roma (pinjaman) → Bayer LeverkusenNomor 9Karier junior2004–2008 Oghab Gonbad2008–2009 Shamoushak Gorgan2009–2010 Etka Gorgan2010–2013 SepahanKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)2013–2016 ...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!