Urriaren 9
Urriaren 9a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta laurogeita bigarren eguna da, 283.a bisurteetan. 83 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
Gertaerak
|
|
Egutegia
|
|
Aurreko eta hurrengo urteetan
|
Izendegia
|
Seaska egutegia:
Denis, Einer eta Eilen.
|
|
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
Euskal Herria
Mundua
Arte eta kultura
Euskal Herria
Mundua
- 1446 – Hangul idazkera sistema aurkeztu zuten Korean, txinatar ikurren ordezkoa.
- 1952 – The World in His Arms (Mundua Bere Eskuetan) filma estreinatu zen, Raoul Walshek zuzendu eta Gregory Peck, Ann Blyth eta Anthony Quinn aktoreek antzeztu zuten.
- 1953 – Mogambo filma estreinatu zen, John Fordek zuzendu eta Clark Gable, Ava Gardner eta Grace Kelly aktoreek antzeztu zuten.
- 1992 – A River Runs Through It (Ibaiak Darrai) filma estreinatu zen, Robert Redfordek zuzendu eta Craig Sheffer, Brad Pitt, Tom Skerritt, Brenda Blethyn eta Emily Lloyd aktoreek antzeztu zuten.
- 1992 – Army of Darkness (Iluntasunaren Armada) filma estreinatu zen, Sam Raimik zuzendu eta Bruce Campbell eta Embeth Davidtz aktoreek antzeztu zuten.
- 1992 – 1492: Conquest of Paradise (1492: Paradisuaren Konkista) filma estreinatu zen, Ridley Scottek zuzendu eta Gérard Depardieu, Sigourney Weaver, Armand Assante eta Fernando Rey aktoreek antzeztu zuten.
- 2009 – Agora filma estreinatu zen, Alejandro Amenábarek zuzendu eta Rachel Weisz, Max Minghella, Oscar Isaac, Ashraf Barhom, Michael Lonsdale, Rupert Evans eta Richard Durden aktoreek antzeztu zuten.
- 2014 – Patrick Modiano frantziarrak Literaturako Nobel Saria irabazi zuen.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1747 – Francisco Antonio Javier Gardoki, bizkaitar politikaria eta kardinala (h. 1816).
- 1818 – Francisco Navarro Villoslada, nafar idazlea (h. 1895).
- 1895 – Félix Lasserre, euskal errugbilaria (h. 1965).
- 1898 – Julia Fernandez, nafar maistra (h. 1961).
- 1909 – Pedro Bilbao, getxoztar medikua (h. 1992).
- 1923 – Marcelina Zabala, Iciar I, gipuzkoar erraketista.
- 1924 – Daniel Zariquiegui Izco, nafar futbol arbitroa, futbolaria eta Osasuna futbol klubaren delegatua (h. 1999).
- 1925 - Pilar Belzunce de Carlos, gipuzkoar mezenasa, Chillida Leku Museoaren sortzaileetako bat, Filipinetan (h. 2015).
- 1927 – Iker Belaustegigoitia, euskal kirolaria, belan aditua.
- 1929 – Juan Trabudua Aretxabaleta, bizkaitar idi-probalaria.
- 1930 – José Luis Amadoz, nafar poeta eta psikiatra (h. 2007).
- 1932 – Martin Iturbe, euskal idazlea eta apaiza (h. 2015).
- 1942 –
- 1943 – Enrique Casas, euskal politikari eta fisikaria, Guadixen (h. 1984).
- 1944 –
- 1946 – José Claudio Aranzadi, bizkaitar ingeniari eta politikaria.
- 1952 – Ana Urtxuegia, PSE-EEko gipuzkoar politikaria, Lasarte-Oriako alkatea.
- 1957 - Mikel Unzueta, bizkaitar landa-arkeologoa eta Foru Aldundiko arkeologoa (h. 2020).
- 1961 – Josu Etxaburu, bizkaitar irakaslea, Gure Esku Dagoko bozeramailea.
- 1978 – Judit Mariezkurrena, gipuzkoar aktorea.
- 1981 – Sergi Romero, gipuzkoar aktorea.
- 1982 – Udane Ansa Iragorri gipuzkoar ilustratzailea, diseinatzaile, maketatzailea eta irakaslea.
- 1988 – Kattalin Miner, gipuzkoar kazetari, idazle eta ekintzaile feminista.
- 1989 – Jon Ander Garrido, bizkaitar futbolaria.
- 1996 – Paula Lanz, arabar txirrindularia.
- 1998 – Unai Veiga, bizkaitar futbolaria.
- 2001 – Unai Marrero, gipuzkoar futbolaria.
- 2003 – Carlos González Pascual, bizkaitar futbolaria.
Mundua
- 1261 – Dionisio I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (h. 1325).
- 1328 – Petri I.a Ziprekoa, Zipreko errege eta Jerusalemgo errege tituluduna (h. 1369).
- 1521 – Oktavio Farnese, Parmako eta Piacenzako dukea (h. 1586).
- 1585 – Heinrich Schütz, alemaniar musikagilea (h. 1672).
- 1727 – Étienne-Charles de Loménie de Brienne, frantziar kardinal eta estadista (h. 1794).
- 1754 – Jean-Baptiste Regnault, neoklasizismoko frantziar margolaria (h. 1829).
- 1757 – Karlos X.a Frantziakoa, Frantziako eta Nafarroako erregea (h. 1836).
- 1761 – Pierre Gaveaux, okzitaniar tenor eta musikagilea (h. 1825).
- 1830 – Harriet Hosmer, estatubatuar eskultorea (h. 1908).
- 1835 – Camille Saint-Saëns, frantziar musikagilea eta pianista (h. 1921).
- 1839 – Georges Leclanché, frantziar kimikaria (h. 1882).
- 1845 – Ferdinand Arnodin, frantziar ingeniari eta industriagizona, Bizkaiko Zubiaren egilea (h. 1924).
- 1846 – Holger Drachmann, daniar olerkari, antzerkigile eta margolaria (h. 1908).
- 1852 – Hermann Emil Fischer, alemaniar kimikaria, 1902ko Kimikako Nobel Saria (h. 1919).
- 1858 – Mihajlo Pupin, serbiar-estatubatuar fisikaria (h. 1935).
- 1859 – Alfred Dreyfus, frantziar militarra (h. 1935).
- 1873 – Karl Schwarzschild, alemaniar fisikari eta astronomialaria (h. 1916).
- 1878 – Maria Gabriela Bavarian, Dukesa Bavarian (h. 1912).
- 1879 – Max von Laue, alemaniar fisikaria, 1914ko Fisikako Nobel Saria (h. 1960).
- 1888 – Nikolai Bukharin, errusiar boltxebike, iraultzaile eta SESBeko politikaria (h. 1938).
- 1892 – Ivo Andritx, serbokroazieraz idatzi zuen idazlea, 1961eko Literaturako Nobel Saria (h. 1975).
- 1893 – Mario de Andrade, brasildar idazlea eta musikologoa (h. 1945).
- 1898 – Tawfiq al-Hakim, egiptoar idazlea (h. 1987).
- 1901 –
- 1906 – Léopold Sédar Senghor, Senegalgo lehenbiziko presidentea (h. 2001).
- 1907 – Jacques Tati, frantziar zinema-zuzendaria eta aktorea (h. 1982).
- 1909 –
- 1911 –
- 1912 – Qian Weichang, txinatar zientzialaria (h. 2010).
- 1918 –
- 1919 – Irmgard Seefried, alemaniar opera abeslaria (h. 1998).
- 1921 – Tadeusz Różewicz, poloniar olerkari, antzerkigile eta itzultzailea (h. 2014).
- 1922 – Teresa Bolaños de Zarco, salvadortar-guatemaldar idazle, pianista, margolari, gitarrista eta enpresaburua (h. 1998).
- 1924 –
- 1926 – Danièle Delorme, frantziar aktorea (h. 2015).
- 1933 –
- 1936 –
- 1938 –
- 1939 – John Pilger, australiar kazetari, idazle, akademiko eta dokumental zinemagilea (h. 2023).
- 1940 – John Lennon, Beatles taldeko kantaria eta abesti askoren konpositorea (h. 1980).
- 1944 – John Entwistle, The Who taldeko baxu-jotzailea (h. 2002).
- 1945 – Deborah Dultzin Kessler, mexikar astrofisika-ikertzailea.
- 1946 –
- 1947 – France Gall, frantziar ye-ye abeslaria (h. 2018).
- 1948 –
- 1949 –
- 1950 – Jody Williams, estatubatuar unibertsitateko irakaslea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea, 1997ko Bakearen Nobel Saria.
- 1953 –
- 1955 –
- Steve Ovett, britainiar korrikalari ohia, ertaineko distantzian inoizko hoberenenetakoa.
- Leonardo Padura, kubatar idazle eta kazetaria.
- 1957 – Pedro Varela Geiss, espainiar idazlea, eskuin muturrekoa eta negazionismoren aldekoa.
- 1959 – Boris Nemtsov, errusiar zientzilari eta politikari liberala (h. 2015).
- 1962 – Jorge Burruchaga, El Burru, argentinar futbolari ohia.
- 1964 – Guillermo del Toro, mexikar zinema zuzendaria, ekoizlea, gidoigilea eta eleberrigilea.
- 1966 – David Cameron, Erresuma Batuko lehen ministroa.
- 1969 –
- PJ Harvey, ingeles musikari, konpositore eta abeslaria.
- Steve McQueen, britainiar zinema zuzendari, ekoizle, gidoigile eta bideo-artista.
- 1970 – Annika Sörenstam, suediar golflaria.
- 1975 – Albert Serra, kataluniar zine zuzendari eta ekoizlea.
- 1977 – Karine Elharrar, israeldar legelari eta politikaria.
- 1981 – Ryoichi Maeda, japoniar futbolaria.
- 1982 – Udane Ansa Iragorri, gipuzkoar ilustratzailea, diseinatzaile, maketatzailea eta irakaslea.
- 1983 – Miki Esparbé, kataluniar aktorea.
- 1984 –
- 1985 – Alberto Garzón, espainiar politikaria eta ekonomista.
- 1986 - Laure Manaudou, frantziar igerilari ohia.
- 1991 – Yusuke Minagawa, japoniar futbolaria.
- 1993 –
Heriotzak
Euskal Herria
- 1882 – Bonifazio Laskurain, gipuzkoar txistularia eta musikagilea (j. 1882).
- 1922 – Edward Spencer Dodgson, ingeles euskalaria (j. 1857).
- 1945 – Jose Ignacio Alvarez Usabiaga, gipuzkoar meteorologo eta Igeldoko behatokiko zuzendaria (j. 1945).
- 1949 – Manuel Losada, bizkaitar margolaria eta kartelgilea (j. 1865).
- 1980 – Jose Mari Mutuberria, nafar bertsolaria (j. 1905).
- 1992 – Juanma Suárez, Eskorbuto taldeko baxu-jotzaile eta abeslaria (j. 1962).
- 1999 – Jacinto Otxoa, nafar militante komunista (j. 1917).
- 2015 – Leny Escudero, nafar abeslari, kantautore eta aktorea, Givernyn (j. 1932).
- 2017 – Sabin Ipiña, bizkaitar teknikari kimiko, ekintzaile, euskaltzale eta politikaria (j. 1934).
- 2021 – Jacques Blot, lapurtar mediku eta arkeologoa, Ipar Euskal Herriko eta Pirinioetako Historiaurrearen ikerlari garrantzitsuenetakoa (j. 1933).
Mundua
- 1047 – Klemente II.a, Aita santua.
- 1253 – Robert Grosseteste, teologo, naturalista, klasiko grekoen itzultzaile eta filosofo frantziskotarra.
- 1390 – Joanes I.a Gaztelakoa, Gaztelako erregea (j. 1358).
- 1562 – Gabriele Falloppio, italiar anatomia-ikertzailea (j. 1523).
- 1597 – Ashikaga Yoshiaki, Ashikaga shogunerriko hamabosgarren eta azken shoguna (j. 1537).
- 1599 – Reginald Scot, ingeles politikari eta idazlea (j. c. 1538).
- 1646 – Baltasar Karlos Austriakoa, Austriako Etxeko Espainiako Infantea (j. 1629).
- 1688 – Claude Perrault, frantziar sendagile eta arkitektoa (j. 1613).
- 1831 – Ioannis Kapodistrias, greziar politikaria (j. 1776).
- 1841 – Karl Friedrich Schinkel, prusiar arkitekto neoklasikoa (j. 1781).
- 1867 – Georgi Sava Rakovski, bulgariar idazlea eta abertzalea (j. 1821).
- 1895 – Nadezhda Stasova, errusiar feminista eta filantropoa (j. 1822).
- 1897 – Jan Heemskerk, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1818).
- 1900 – Fatima Sheikh, indiar hezitzaile eta gizarte-erreformatzailea, Indiako lehen maistra musulmantzat joa (j. 1831).
- 1917 – Sarah Aaronsohn, espioi judua, Niliko kidea (j. 1890).
- 1918 –
- 1926 – Helena Nyblom, suediar idazlea (j. 1843).
- 1934 –
- 1939 – Anna Tuschinski, Danzig Hiri Askeko esperantista eta irakaslea (j. 1841).
- 1943 – Pieter Zeeman, holandar fisikaria, 1902ko Fisikako Nobel Saria (j. 1865).
- 1944 – Friedl Dicker-Brandeis, Auschwitzen eraildako judu emakume artista eta hezitzailea (j. 1898).
- 1958 – Pio XII.a, Aita santua (j. 1876).
- 1962 – Milan Vidmar, esloveniar ingeniari elektrikoa, xake jokalaria, filosofoa eta idazlea (j. 1885).
- 1967 –
- 1968 – Jean Paulhan, frantziar idazlea (j. 1884).
- 1972 – Miriam Hopkins, estatubatuar aktorea (j. 1902).
- 1973 – Sister Rosetta Tharpe, estatubatuar abeslaria (j. 1915).
- 1974 –
- 1978 – Jacques Brel, belgikar abeslari, kantautore eta aktorea (j. 1929).
- 1982 – Anna Freud, austriar-ingeles psikoanalista, haur psikologiaren arloan egindako lanagatik ezaguna (j. 1895).
- 1987 – William P. Murphy, estatubatuar sendagilea, 1934ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1892).
- 1988 – Felix Wankel, alemaniar ingeniari mekaniko eta asmatzailea, Wankel motorraren sortzailea (j. 1902).
- 1990 – Georges De Rham, suitzar matematikaria (j. 1903).
- 1995 – Alec Douglas-Home, Erresuma batuko lehen ministroa (j. 1903).
- 1999 –
- 2004 – Jacques Derrida, frantziar filosofoa, dekonstrukzioaren kontzeptua garatu zuen lehena (j. 1930).
- 2009 – Jacques Chessex, suitzar idazlea (j. 1934).
- 2010 – Maurice Allais, frantziar ekonomista eta ingeniaria, 1988ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1911).
- 2013 – Wilfried Martens, Belgikako lehen ministroa (j. 1936).
- 2016 –
- 2017 –
- 2018 –
- 2019 – Andrés Gimeno, kataluniar tenislaria (j. 1937).
- 2020 – Cecil Thiré, brasildar aktore eta zinema zuzendaria (j. 1943).
- 2021 – Abolhassan Banisadr, Irango lehenbiziko presidentea (j. 1933).
- 2022 –
- 2023 –
Jaiak eta urteurrenak
Kanpo estekak
Urriaren 8 | Urteko egutegi | Urriaren 10
|
|