Крепостной Йылайыр

Крепостной Йылайыр
Дәүләт	Рәсәй
Административ-территориаль берәмек	Ишбирҙе ауыл советы
Халыҡ һаны	169 кеше (2002)[1], 157 кеше (2009)[1], 142 кеше (2010)[2]
Почта индексы	453677
Крепостной Йылайыр Викимилектә

Крепостной Йылайыр (рус. Крепостной Зилаир) — Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына халыҡ һаны 157 кеше^[3]. Почта индексы — 453677, ОКАТО коды — 80206828004.

Тарихы

Шулай уҡ ҡарағыҙ: Йылайыр ҡәлғәһе

XVIII быуаттың 50-се йылдарында ҡарауыл нығытмаһы булараҡ Ырымбур — Верхнеурал Ям юлындағы Урман Йылайыры — Темәс участкаһында һәм Преображенск һәм Кананикольск баҡыр иретеү заводтарын һаҡлау өсөн төҙөлгән^[4].

Атамаһы йылға һәм унда төҙөлгән нығытма исеменән алынған.

1931 йылда бында Түбә һәм Бүребай мәғдән идаралыҡтары өсөн нығытыу ағасын, пиломатериалдар әҙерләү өсөн урман участкаһы булдырыла^[5].

1947 йылда Крепостной Йылайыр участкаһында ҡалыҡ ҡулланыу тауарҙарын (мебель, арбалар, тәгәрмәстәр, ҡумталар, тәпәндәр) етештереү өсөн БАССР-ҙың урындағы сәнәғәт министрлығының Баймаҡ сәнәғәт артеле (промартель) ойошторола.

1968 йылда сәнәғәт артеле нигеҙендә БАССР-ҙың еңел сәнәғәте министрлығының Баймаҡ урман сәнәғәт хужалығы (леспромхоз) ойошторола. 1996 йылда ағас материалдарын әҙерләү буйынса Баймаҡ машзаводының цехы асыла^[6].

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	142	66	76	46,5	53,5

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

Һаҡмар йылғаһының ҡушылдығы Йылайыр йылғаһының һул яҡ ярында урынлашҡан^[7].

• Район үҙәгенә тиклем (Баймаҡ): 56 км
• Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Ишбирҙе): 9 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Сибай): 97 км

Билдәле шәхестәре

• Баскаков Анатолий Михайлович (18.09.1939—16.10.2010), ғалим-педагог, комсомол һәм партия органдары хеҙмәткәре. 1986–1994 йылдарҙа хәҙерге Силәбе дәүләт мәҙәниәт институтының педагогика һәм психология кафедраһы мөдире. Педагогия фәндәре докторы (2000), профессор (2001). Почёт ордены кавалеры (1994)^[8].

Иҫкәрмәләр

1. Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
2. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (урыҫ)
3. Башҡортостан Республикаһының райондары буйынса белешмә китабы 2016 йыл 4 март архивланған.
4. Баймакский край. Краеведческое и энциклопедическое издание. Уфа: «Китап», 2002. 332 с.
5. Сельские советы
6. Сельские советы
7. Сельские советы
8. Башҡорт энциклопедияһы — Баскаков Анатолий Михайлович 2016 йыл 5 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 7 сентябрь 2019)

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)  (Тикшерелеү көнө: 7 сентябрь 2019)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.  (рус.)  (Тикшерелеү көнө: 7 сентябрь 2019)

Һылтанмалар

• Крепостной Йылайыр // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 7 сентябрь 2019)