Władysław Roch Gurowski

Władysław Roch Gurowski

Władysław Gurowski, portret pędzla Jana Chrzciciela Lampiego (starszego)
Wczele
Rodzina	Gurowscy herbu Wczele
Data urodzenia	ok. 1715
Data i miejsce śmierci	23 maja 1790 Warszawa
Ojciec	Melchior Hieronim Gurowski
Matka	Zofia z Przyjemskich
Żona	Anna z Radomickich
Dzieci	brak
Odznaczenia

Władysław Roch Gurowski herbu Wczele (ur. ok. 1715, zm. 23 maja 1790 w Warszawie) – marszałek wielki litewski od 1781, marszałek nadworny litewski od 1768, pisarz wielki koronny od 1764, szambelan Augusta III od 1758.

Życiorys

Był synem kasztelana poznańskiego Melchiora i Zofii z Przyjemskich.

W 1737 wraz z trzema braćmi udał się przez Drezno do Francji, w celu dalszej edukacji. Kształcił się prawdopodobnie w szkole Stanisława Leszczyńskiego w Lunéville. Wstąpił na służbę w wojsku francuskim. W 1748, na polecenie Maurycego Saskiego wyjechał do Petersburga. Tam bezskutecznie próbował przekupić rosyjskiego kanclerza Aleksieja Bestużewa, w celu przekonania cesarzowej Elżbiety do zgody na intronizację Maurycego na tron Księstwa Kurlandii i Semigalii. W czasie okupacji Wielkopolski przez wojska rosyjskie podczas wojny siedmioletniej został komisarzem królewskim przy rekwizycjach furażu i prowiantu. Przy aprowizacji wojsk rosyjskich dokonał wielu nadużyć i malwersacji finansowych.

Konsyliarz konfederacji Czartoryskich w 1764 roku^[1].

W czasie sejmu konwokacyjnego atakował zwolenników Karola Stanisława Radziwiłła Panie Kochanku i zażądał wykluczenia z elekcji wszystkich, którzy nie podpisali inspirowanej przez Familię konfederacji generalnej. Był posłem województwa poznańskiego na sejm elekcyjny 1764 roku^[2]. W 1764 roku był elektorem Stanisława Augusta Poniatowskiego z województwa poznańskiego^[3], jako delegowany od Rzeczypospolitej podpisał jego pacta conventa^[4]. Był posłem na sejm 1766 roku z województwa kaliskiego^[5]. Wkrótce stał się jedną z najbardziej wpływowych postaci obozu prorosyjskiego w Rzeczypospolitej. W nagrodę Katarzyna II udekorowała go Orderem św. Anny i przyznała mu stałą pensję. Na polecenie posła rosyjskiego Nikołaja Repnina, wraz z marszałkiem nadwornym koronnym Jerzym Augustem Mniszchem przygotowywał konfederację radomską w Wielkopolsce. W załączniku do depeszy z 2 października 1767 roku do prezydenta Kolegium Spraw Zagranicznych Imperium Rosyjskiego Nikity Panina, poseł rosyjski Nikołaj Repnin określił go jako posła właściwego dla realizacji rosyjskich planów na sejmie 1767 roku. W czasie obrad Sejmu Repninowskiego jako poseł województwa poznańskiego i kaliskiego^[6][7], był jednym z inicjatorów wyłonienia delegacji traktatowej, która podpisała traktat wieczystej przyjaźni pomiędzy Rosją a Rzecząpospolitą, czyniący z Polski rosyjski protektorat. Dzięki protekcji Repnina został w 1768 marszałkiem nadwornym litewskim. W odwecie konfederaci barscy spustoszyli jego wielkopolskie dobra. 24 marca 1768 na Radzie Senatu głosował za wezwaniem wojsk rosyjskich w celu stłumienia konfederacji barskiej^[8]. Wiosną 1769 zepchnięty przez oddział konfederacki na bagna, salwował się ucieczką na pruski Śląsk. Stamtąd słał do posła rosyjskiego w Warszawie Michaiła Wołkońskiego rachunki na zaległe pensje z poselstwa rosyjskiego. W październiku 1769 przyjechał do Warszawy i na posiedzeniu Senatu oddał swój głos przeciwko niepodległościowej polityce Czartoryskich. Denuncjował Rosjanom wszystkie poczynania Stanisława Augusta Poniatowskiego, oskarżając go o tajne układy z Francją. Był autorem pamfletu przeciwko konfederacji barskiej Rozmowa gabinetowa w Dukli.

W czerwcu 1772 odznaczony przez króla Orderem Świętego Stanisława i Orderem Orła Białego. Członek konfederacji 1773 roku, podpisał się na pierwszym zniszczonym egzemplarzu aktu konfederacji, następnie 16 kwietnia 1773 roku złożył przyrzeczenie (sponsję), że podpisze ponownie konfederację^[9]. W czasie obrad Sejmu Rozbiorowego był jednym z przywódców konfederacji Adama Ponińskiego, wszedł w skład delegacji wyłonionej pod naciskiem dyplomatów trzech państw rozbiorczych, mającej przeprowadzić rozbiór^[10]. 18 września 1773 roku podpisał traktaty cesji przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów ziem zagarniętych przez Rosję, Prusy i Austrię w I rozbiorze Polski^[11].

W 1778 roku miał roczną pensję przyznaną z kasy ambasadora rosyjskiego w Rzeczypospolitej w wysokości 2400 czerwonych złotych^[12]. Członek Departamentu Skarbowego Rady Nieustającej w 1779 roku^[13].

Był jednym z inicjatorów powstania Rady Nieustającej, działał w Komisji Rozdawniczej Litewskiej^[14], która zajęła się przekazywaniem stronnikom rosyjskim, majątku skonfiskowanego, skasowanemu zakonowi jezuitów. W 1774 odznaczony Orderem św. Aleksandra Newskiego. W lutym 1775 przeprowadził demarkację nowej granicy z Rosją. W latach 1775–1780, jako wypróbowany stronnik Katarzyny II i Stanisława Augusta Poniatowskiego, zasiadał w Radzie Nieustającej. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku^[15]. W 1781 roku został marszałkiem wielkim litewskim. Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego w 1788 roku^[16].

Przypisy

1. Konfederacya Generalna Koronna Po doszłym Seymie Convocationis Zaczęta w Warszawie Dnia 23. Czerwca Roku Pańskiego 1764. Ręką J. O. Xcia Jmci Prymasa Korony Polskiey [...] Stwierdzona, s. 6.
2. Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 102.
3. Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 35.
4. Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 20.
5. Dyaryusz seymu walnego ordynaryinego odprawionego w Warszawie roku 1766, Warszawa [b.r.w.], [b.n.s.]
6. Носов Б. В. Установление российского господства в Речи Посполитой. 1756–1768 гг. Moskwa, 2004, s. 666.
7. Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 402.
8. Władysław Konopczyński, Konfederacja barska, t. I, Warszawa 1991, s. 46.
9. Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 559.
10. Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 545-562.
11. Volumina Legum t. VIII, Petersburg 1860, s. 20-48.
12. Gazeta Rządowa nr 58, 31 sierpnia 1794, s. 234.
13. KALENDARZ polityczny dla Królestwa Polskiego y Wielkiego Xięstwa Litewskiego na rok pański 1779. w Warszawie, Nakładem y drukiem Michała Groella Księgarza Nadwornego J.K.Mci., [b.n.s]
14. Stanisław Załęski, Historya zniesienia jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Rusi, t. II, Lwów, 1875, s. 68.
15. Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 527.
16. Dyaryusz Seymu Ordynaryinego Pod Związkiem Konfederacyi Generalney Oboyga Narodów W Warszawie Rozpoczętego Roku Pańskiego 1788. T. 1 cz. 1, [b.n.s]

Bibliografia

Zobacz w Wikiźródłach tekst Tajne instrukcje Katarzyny II dla dyplomatów rosyjskich w Warszawie (1763)

• Władysław Konopczyński Władysław Gurowski Polski Słownik Biograficzny t. IX, s. 171-173

Linki zewnętrzne

• Mowy i dokumenty Władysława Rocha Gurowskiego w bibliotece Polona

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000403439860
• VIAF: 300083163
• PLWABN: 9810675168605606
• NUKAT: n2013199002

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3908954