Stanisław Pereświet-Sołtan herbu Sołtan (ur. w 1756, zm. w 1836) – marszałek nadworny litewski od 1791, w 1790 roku mianowany podkomorzym litewskim[1], generał major armii Wielkiego Księstwa Litewskiego od 1782 roku, chorąży wielki litewski w 1782 roku[2], członek Komisji Policji Obojga Narodów w 1792 roku[3], wolnomularz[4].
Życiorys
Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego[5]. Jako poseł słonimski wybrany został ze stanu rycerskiego sędzią Sejmu Czteroletniego w 1788 roku[6]. Był działaczem Stronnictwa Patriotycznego i członkiem Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej. W czasie wojny polsko-rosyjskiej, na zebraniu 23 lipca 1792 był przeciwny decyzji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego o jego przystąpieniu do konfederacji targowickiej i zalecał kontynuowanie oporu i wyjazd króla do obozu wojskowego celem wzmocnienia morale walczącej armii. 24 lipca udał się na emigrację do Saksonii. Był jednym z organizatorów insurekcji kościuszkowskiej na Litwie. Był aresztowany przez Smoleńską Komisję Śledczą w 1794 roku[7], został w drodze wyjątku skazany na osiedlenie w Kazaniu[8]. W 1812 został prezesem utworzonej przez cesarza Napoleona I Bonaparte Komisji Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego.
W 1791 roku odznaczony Orderem Orła Białego, w 1782 roku został kawalerem Orderu Świętego Stanisława[9], w 1813 roku odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Legii Honorowej[10][11].
W 1781 roku był członkiem lóż wolnomularskich Litwin Gorliwy i Doskonała Jedność[12].
Przypisy
- ↑ Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku spisy opracowali Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba, Kórnik 1994, s. 152.
- ↑ Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku spisy opracowali Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba, Kórnik 1994, s. 241.
- ↑ Ciąg dalszy Kalendarzyka narodowego i obcego na rok ... 1792 czyli II część, z konstytycyami od roku 1788 dnia 6 października do roku 1791 dnia 23 grudnia przez daty oznaczonemi, [1792], s. 537.
- ↑ Marta Męclewska, Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, Zamek Królewski, Warszawa 2008, s. 254; Henryk P. Kosk, Generalicja polska, t. II, Pruszków 2001, s. 177.
- ↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 310.
- ↑ Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 99.
- ↑ Макарова Г.В. Новые материалы о пребывании участников движения Т.Костюшко в
России // Славяноведение. 1994 nr 3, s. 43.
- ↑ Bartłomiej Szyndler, Powstanie kościuszkowskie 1794, Warszawa 1994, s. 379.
- ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Św. Stanisława, Warszawa 2006, s. 189.
- ↑ Marta Męclewska, Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, Zamek Królewski, Warszawa 2008, s. 254.
- ↑ Zbigniew Anusik: Sołtan (Pereświet-Sołtan) Stanisław h. własnego (1756–1836). [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XL/2000-2001 [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2018-11-13].
- ↑ Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738–1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 397.
Linki zewnętrzne
