Hrehory Hrehorowicz Ościk

Hrehory (Grzegorz) Ościk

marszałek nadworny litewski
Data urodzenia	XVI w.
Data śmierci	18 czerwca 1580

Hrehory (Grzegorz) Hrehorowicz Ościk (zm. 18 czerwca 1580) – magnat, marszałek nadworny litewski.

Zdrada Ościka

Według Teodora Narbutta był synem lub wnukiem wojewody trockiego, Grzegorza Hrehorowicza, zmarłego w 1544 roku podczas sejmu w Brześciu^[1].

Hrehory Ościk prowadził od 1574 korespondencję z przyszłym carem Fiodorem I, a w 1580 spotkał się z posłem moskiewskim Naszczokiem, któremu wyjawił tajne informacje. Porozumienie z wrogiem zostało ujawnione przez pijanego służącego Ościka; szlachcica uwięziono nie zważając na przywilej neminem captivabimus nisi iure victum. W czasie śledztwa okazało się, że dodatkowo Ościk fałszował dokumenty i monety, a każde z tych przestępstw było zagrożone najsurowszym wymiarem kary. Oskarżony przyznał się do winy, został skazany na karę śmierci, pozbawiony czci i majątku; dekapitację przeprowadzono w sobotę, 18 czerwca 1580 r.^[2]

Sprawa Ościka jest jednym z najbardziej znanych szesnastowiecznych procesów szlachciców oskarżonych o zdradę. Historyk Maria Łowmiańska oraz historyk prawa Adam Lityński uważają, że proces ten przeprowadzono bez poszanowania obowiązującego prawa, analogicznie problem ten ocenia Henryk Lulewicz. Z kolei Marian Mikołajczyk uważa, że naruszenie przywileju neminem captivabimus było koniecznością ze względu na to, iż tego typu przestępstwa stawały się coraz bardziej niebezpieczne dla słabnącej Rzeczypospolitej^[2].

Sprawa ta była jeszcze poruszana z powodu zbliżonej sprawy Krzysztofa Zborowskiego na sejmie w 1585. Pod wpływem egekucji powstał utwór Lament Hrehorego Ościka^[3].

Majątek Ościka ulegał przepadkowi wedle II statutu litewskiego, sejm 1581 postanowił odstąpić od tego surowego przepisu w interesie syna Hrehorego, Jana^[4].

Bibliografia

• M. Łowmiańska, Hrehory Ościk i jego zdrada w roku 1580, [w:] Księga pamiątkowa Koła Historyków Słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1923-1933, z. 3, Wilno 1933, s. 32-51.
• A. Lityński, Przestępstwa polityczne w polskim prawie karnym XVI-XVIII wieku, Katowice 1976, s. 60.

Przypisy

1. Teodor (1784-1864)T.(1. 1. ) Narbutt Teodor (1784-1864)T.(1. 1. ), Dzieje narodu litewskiego. Panowanie Swidrygiełły i Zygmunta, Nakład i druk Antoni Marcinkowski, 1840 [dostęp 2018-11-29] . Brak numerów stron w książce
2. KarolK. Łopatecki KarolK., Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 16 sierpnia 2013, ISBN 978-83-64103-00-1 [dostęp 2017-02-14]  (pol.). Brak numerów stron w książce
3. Aleksander Kraushar, Lament Hrehorego Ościka Poznań 1891.
4. Volumina Legum, T. II, str. 212, Ościkowa sprawa.