PROFILBARU.COM

Gubernia taurydzka
Таври́ческая губе́рния
	gubernia
	1802–1921
	Herb
Państwo	Imperium Rosyjskie
Siedziba	Symferopol
Populacja (1897); • liczba ludności	; 1 447 790
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba ujezdów	10
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gubernia taurydzka (ros. Таврическая губерния) – gubernia Imperium Rosyjskiego odpowiadająca ziemiom historycznego Chanatu Krymskiego, obejmująca tereny dzisiejszej południowej Ukrainy (w tym Republiki Autonomicznej Krymu), istniejąca w latach 1802–1921. Jej stolicą był Symferopol. Graniczyła od północnego zachodu z gubernią chersońską, od północy i północnego wschodu z gubernią katerynosławską, z pozostałych stron oblana wodami Morza Czarnego.

Historia

Utworzona ukazem cara Aleksandra I z 8 października^?/20 października 1802^[2]. Powstała z podziału guberni noworosyjskiej na trzy gubernie: taurydzką, katerynosławską i chersońską. W maju 1803 roku w Symferopolu otwarto siedzibę władz gubernialnych oraz innych urzędów administracji^[3]. W latach 1802–1873 gubernia podlegała pod generał-gubernatorstwo noworosyjskie^[3]. Faktycznie przestała funkcjonować w momencie rozkładu Imperium Rosyjskiego po rewolucji lutowej, a następnie w wyniku powstawania na tym obszarze nowych państw (m.in. Ukraińskiej Republiki Ludowej, Doniecko-Krzyworoskiej Republiki Rad, Wolnego Terytorium, Krymskiej Republiki Ludowej, Radzieckiej Socjalistycznej Republiki Taurydy) i rosyjskiej wojny domowej^[4]^[5]. Ostatecznie została podzielona wzdłuż Przesmyku Perekopskiego pomiędzy USRR (część północna) a RFSRR (Krym). Formalnie istniała do 1921 roku, gdy część włączona administracyjnie do RFSRR została zastąpiona przez Krymską Autonomiczną Socjalistyczną Republiką Radziecką^[6].

Demografia

W 1897 roku gubernię taurydzką zamieszkiwało 1 447 790 mieszkańców^[1]^[7]. Respondenci zadeklarowali następujący język ojczysty:

ukraiński – 611 121
rosyjski – 404 463
tatarski – 196 854
niemiecki – 78 305
jidysz – 55 418
bułgarski – 41 260
białoruski – 9 726
grecki – 18 048
polski – 10 112
ormiański – 8 938
rumuński i mołdawski – 2 259
turecki – 2 197
estoński – 2 210
Inne – 524^[7]^[8].

Liczba mężczyzn wyniosła 762 804, a liczba kobiet 684 986^[8].

Ludność w ujezdach według deklarowanego języka ojczystego 1897^[9]

Ujezd	Ukraińcy	Rosjanie	Tatarzy	Niemcy	Żydzi	Bułgarzy	Grecy	Ormianie	Polacy
Gubernia łącznie	42,2%	27,9%	13,6%	5,4%	3,8%	2,8%	1,2%	…	…
Berdiański	58,8%	18,1%	…	7,8%	2,9%	10,4%	…	…	…
Dnieprowski	73,6%	19,9%	…	1,3%	3,0%	…	…	…	…
Eupatoryjski	21,1%	17,6%	42,7%	12,0%	2,5%	…	1,6%	…	…
Kercz-Jenikale (gradonaczalstwo)	16,1%	55,8%	5,9%	…	10,1%	…	4,6%	1,6%	2,0%
Melitopolski	54,9%	32,8%	…	5,2%	4,2%	…	…	…	…
Perekopski	22,0%	22,8%	23,9%	22,8%	2,6%	…	…	1,2%	…
Sewastopol (gradonaczalstwo)	13,1%	62,8%	3,3%	1,6%	6,4%	…	5,0%	…	4,9%
Symferopolski	7,1%	30,2%	44,4%	4,1%	6,5%	1,0%	1,7%	2,1%	1,2%
Teodozyjski	11,5%	30,2%	38,3%	4,2%	2,5%	5,0%	4,0%	2,1%	…
Jałtański	2,8%	27,1%	59,0%	…	1,3%	…	5,4%	…	…

W ujezdach kontynentalnych guberni (berdiański, melitopolski, dnieprowski) dominowali Ukraińcy, przed Rosjanami. W ujezdach Krymu (symferopolski, eupatoryjski, jałtański, teodozyjski) dominowali Tatarzy przed Rosjanami, w ujeździe perekopskim u nasady półwyspu istniała równowaga czterech narodowości (Tatarzy, Rosjanie, Ukraińcy, Niemcy), w gradonaczalstwach (miastach wydzielonych) Sewastopol i Kercz-Jenikale zdecydowaną większość stanowili Rosjanie, którzy dominowali również w miastach guberni.

Ludność guberni według wyznań

Prawosławni – 1 069 556 (Ukraińcy, Rosjanie, Bułgarzy, Grecy)
Muzułmanie – 190 800 (Tatarzy)
Judaizm – 60 752
Luteranie – 42 654 (Niemcy)
Katolicy – 29 393 (Niemcy, Polacy)
Mennonici – 25 508 (Niemcy, Czesi)
Staroobrzędowcy – 13 724 (Rosjanie)
Karaimi – 6166^[4].

W 1905 roku liczba mieszkańców wynosiła 1 602 700^[7].

Podział administracyjny

W 1803 roku dzieliła się na siedem ujezdów (powiatów), których liczba następnie wzrosła do dziesięciu^[10]. W 1820 roku ujezd tmutarakański został wyłączony spod zarządu guberni. W 1838 roku utworzono ujezd jałtański, a w 1843 roku berdiański. Na początku XX wieku podział administracyjny guberni taurydzkiej wyglądał następująco:

Lp.	Ujezd	Stolica	Powierzchnia (wiorst)	Ludność^[1]^[4]
1.	Berdiański	Berdiańsk	7 702,0	304 718
2.	Dnieprowski	Oleszek	11 470,5	212 241
3.	Eupatoryjski	Eupatoria	5 040,2	63 211
4.	Melitopolski	Melitopol	11 639,7	384 239
5.	Perekopski	Perekop	5 111,9	51 393
6.	Symferopolski	Symferopol	4 153,9	141 717
7.	Teodozyjski	Teodozja	6 060,3	115 858
8.	Jałtański	Jałta	1 465,0	73 260
9.	Kerczeński (miejski)	Kercz	143,9	43 698
10.	Sewastopolski (miejski)	Sewastopol	266,4	57 455

Gubernatorzy taurydzcy

Lata urzędowania	Imię i nazwisko	Ranga
13.12.1802 – 02.08.1803	Grigorij Miłoradowicz(inne języki)	Tajny radca
26.12.1803 – 28.10.1807	Dmitrij Miertwago	Rzeczywisty radca stanu
02.11.1807 – 20.07.1816	Andriej Borozdin	Generał lejtnant
20.07.1816 – 28.12.1819	Aleksandr Ławinski	Rzeczywisty radca stanu
28.12.1819 – 19.04.1821	Aleksandr Baranow	Rzeczywisty radca stanu
25.02.1822 – 16.10.1823	Nikołaj Perowski	Rzeczywisty radca stanu
16.10.1823 – 11.04.1829	Dmitrij Naryszkin(inne języki)	Rzeczywisty radca stanu
17.04.1829 – 13.02.1837	Aleksandr Kaznaczejew	Tajny radca
22.02.1837 – 19.01.1843	Matwiej Muromcow	Rzeczywisty radca stanu
19.01.1843 – 22.01.1845	Wiktor Rosławec	Rzeczywisty radca stanu
22.01.1845 – 11.11.1854	Władimir Pestel	generał major, generał lejtnant
11.11.1854 – 25.05.1856	Nikołaj Adlerberg	hrabia, generał major
10.07.1856 – 19.01.1871	Nikołaj Żukowski	generał lejtnant
19.01.1871 – 25.06.1873	Aleksandr Rejtern(inne języki)	generał major
21.07.1873 – 22.11.1881	Aleksandr Kawielin	Generał major, generał lejtnant
22.11.1881 – 30.12.1889	Andriej Wsiewołożski	Rzeczywisty radca stanu
30.12.1889 – 19.12.1901	Piotr Łazariew	Stallmeister
01.02.1902 – 01.05.1905	Władimir Trepow	rzeczywisty radca stanu
29.12.1905 – 02.05.1911	Wasilij Nowicki	radca kolegialny
02.05.1911 – 14.04.1913	Piotr Apraksin(inne języki)	hrabia, zeremonienmeister
13.05.1913 – 14.11.1914	Nikolaj Ławrinowski(inne języki)	radca stanu
14.11.1914 – 1917	Nikołaj Kniażewicz(inne języki)	generał major

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Demoscope.ru: Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г.. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
↑ Runivers.ru: Губернии Российской империи. История и руководители. 1708-1917: Таври́ческая губе́рния. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
↑ ^a ^b Runivers.ru: Таври́ческая губе́рния. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
↑ ^a ^b ^c Defree.ru: Историко-генеалогический словарь-справочник. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
↑ Pro-Krym.ru: Большая Советская Энциклопедия о Крыме. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
↑ Sevsovet.com.ua: Административное устройство. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
↑ ^a ^b ^c Vehi.net: Таври́ческая губе́рния. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
↑ ^a ^b Demoscope.ru: Таври́ческая губе́рния. [dostęp 2012-08-08]. (ros.).
↑ Pierwszy powszechny spis ludności Imperium Rosyjskiego 1897 – Gubernia taurydzka – ludność według deklarowanego języka ojczystego.
↑ Gdenashel.ru: Таврическая губерния – старые карты. [dostęp 2012-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-13)]. (ros.).

Bibliografia, literatura, linki

Таврическая губерния Энциклопедия Брокгауза Ф.А. и Ефрона И.А.

Таврі́йська губе́рнія w: Енциклопедія історії України: Т. 10. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2013, Wyd. «Наукова думка». ISBN 966-00-0632-2.