Język tatarski (nazwy własne tatar tele, tatarça) – język z kipczackiej grupy turkijskiej rodziny językowej. Jest używany przez Tatarów. Głównym miejscem występowania języka tatarskiego jest
Tatarstan i pozostałe regiony Rosji. Poza tym językiem tatarskim posługują się m.in. niektórzy mieszkańcy krajów byłego ZSRR, w tym Ukrainy, a także Turcji, Chin, Finlandii[2]. Obecna liczba ludzi mówiących tym językiem jest szacowana na 6 496 600[2].
Wyróżnia się trzy dialekty:
W XIX wieku uformował się współczesny język literacki (Kajum Nasyry, Galiasgar Kamal i inni).
Wykorzystywana do zapisu języka tatarskiego cyrylica poszerzona została o szereg znaków, służących do zapisu dźwięków charakterystycznych dla tego języka.
Status prawny i użycie języka tatarskiego
Język tatarski, obok rosyjskiego, jest językiem urzędowym w Republice Tatarstanu (na mocy przepisów Ustawy Republiki Tatarstan „O językach narodów Republiki Tatarstan” z 8 lipca 1992 roku)[3]. Zarówno w Tatarstanie, jak i w miejscach zamieszkiwania tatarskiej diaspory funkcjonuje rozwinięta sieć ośrodków naukowych i wychowawczych, w których używany jest język tatarski, takich jak: ośrodki nauki przedszkolnej, szkoły podstawowe i średnie z tatarskim językiem nauczania wszystkich przedmiotów, a także szereg szkół, w których język tatarski nauczany jest jako odrębny przedmiot.
Oprócz tego, iż język tatarski jest zarówno przedmiotem nauczania, jak i językiem wykładowym na kierunkach filologicznych Kazańskiego Uniwersytetu Państwowego, w instytutach i akademiach pedagogicznych, język tatarski jako język wykładowy używany jest także na Wydziale Prawa oraz Wydziale Dziennikarstwa Kazańskiego Uniwersytetu Państwowego, w Konserwatorium Kazańskim oraz Państwowym Kazańskim Instytucie Sztuki i Kultury.
W języku tatarskim wydawane są podręczniki, literatura naukowa, piękna, publicystyczna, ukazują się dziesiątki gazet i czasopism, używany jest on w audycjach radiowych i telewizyjnych oraz jako język spektaklów teatralnych. Głównymi ośrodkami nauczania języka tatarskiego są Wydział Filologii i Historii Tatarskiej Kazańskiego Uniwersytetu Państwowego, Katedra Filologii Tatarskiej na Wydziale Filologicznym Baszkirskiego Uniwersytetu Państwowego, Wydział Filologii Tatarskiej Tatarskiego Państwowego Uniwersytetu Humanistyczno- Pedagogicznego w Kazaniu oraz Instytut Języka, Literatury i Sztuki Akademii Nauk Republiki Tatarstanu.
Na początku 2009 roku tatarskie organizacje społeczne rozpoczęły zbiórkę podpisów poparcia dla nadania językowi tatarskiemu statusu języka urzędowego Federacji Rosyjskiej[4]. Działania te przeprowadzane są w ramach akcji «Мин татарча сөйләшәм!/Min Tatarça söyläşäm» („Mówię po tatarsku!”).
W języku tatarskim prowadzona jest Tatarska Wikipedia, która powstała 15 września 2003[5].
Alfabet
Osobny artykuł: Alfabet tatarski.
| آ
|
ا
|
ب
|
پ
|
ت
|
ث
|
ج
|
چ
|
| ح
|
خ
|
د
|
ذ
|
ر
|
ز
|
ژ
|
س
|
| ش
|
ص
|
ض
|
ط
|
ظ
|
ع
|
غ
|
ف
|
| ق
|
ك
|
گ
|
نك
|
ل
|
م
|
ن
|
ه
|
| و
|
ۇ
|
ڤ
|
ی
|
ئ
|
|
|
|
- Janalif dla języka tatarskiego (1927 – 1939):
| A a
|
B ʙ
|
C c
|
Ç ç
|
D d
|
E e
|
Ə ə
|
F f
|
| G g
|
Ƣ ƣ
|
H h
|
I i
|
J j
|
K k
|
L l
|
M m
|
| N n
|
Ꞑ ꞑ
|
O o
|
Ɵ ɵ
|
P p
|
Q q
|
R r
|
S s
|
| Ş ş
|
T t
|
U u
|
V v
|
X x
|
Y y
|
Z z
|
Ƶ ƶ
|
| Ь ь
|
Ьj ьj
|
|
|
|
|
|
- Współczesna tatarska cyrylica (od 1939):
| А а
|
Ә ә
|
Б б
|
В в
|
Г г
|
Д д
|
Е е
|
Ё ё
|
| Ж ж
|
Җ җ
|
З з
|
И и
|
Й й
|
К к
|
Л л
|
М м
|
| Н н
|
Ң ң
|
О о
|
Ө ө
|
П п
|
Р р
|
С с
|
Т т
|
| У у
|
Ү ү
|
Ф ф
|
Х х
|
Һ һ
|
Ц ц
|
Ч ч
|
Ш ш
|
| Щ щ
|
Ъ ъ
|
Ы ы
|
Ь ь
|
Э э
|
Ю ю
|
Я я
|
|
| A a
|
Ä ä
|
B b
|
C c
|
Ç ç
|
D d
|
E e
|
F f
|
| G g
|
Ğ ğ
|
H h
|
I ı
|
İ i
|
J j
|
K k
|
Q q
|
| L l
|
M m
|
N n
|
Ñ ñ
|
O o
|
Ö ö
|
P p
|
R r
|
| S s
|
Ş ş
|
T t
|
U u
|
Ü ü
|
V v
|
W w
|
X x
|
| Y y
|
Z z
|
’
|
|
|
|
|
|
[6]
Przypisy
- ↑ Институт языка, литературы и искусства (ИЯЛИ) имени Галимджана Ибрагимова Академии Наук Республики Татарстан [online] [dostęp 2009-11-01] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-03] .
- ↑ a b Tatar, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2015-06-12] (ang.).
- ↑ Закон Республики Татарстан «О государственных языках Республики Татарстан и других языках в Республике Татарстан» [online], gossov.tatarstan.ru, 8 lipca 1992 [dostęp 2015-06-12] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-14] (ros.).
- ↑ Татарский язык станет вторым государственным в России? [online], kp.ru, 17 kwietnia 2009 [dostęp 2015-06-12] (ros.).
- ↑ NaifN. Akmał NaifN., Татар Википедиясе 15 меңле булды [online], azatliq.org, 16 kwietnia 2012 [dostęp 2015-06-12] (tatar.).
- ↑ Tatar language and alphabet [online], com/writing/tatar.htm [dostęp 2024-04-23] .
Linki zewnętrzne
