36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego

36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	25 lutego 1945
Rozformowanie	31 grudnia 2011
Nazwa wyróżniająca	Obrońców Warszawy
Tradycje
Święto	25 lutego[1]
Kontynuacja	1 Baza Lotnictwa Transportowego
Dowódcy
Pierwszy	ppłk pil. J. Krasnoszczakow
Ostatni	płk pil. Mirosław Jemielniak
Organizacja
Numer	JW 2139
Dyslokacja	1 Baza Lotnicza w Warszawie
Rodzaj sił zbrojnych	Siły Powietrzne
Rodzaj wojsk	Wojska lotnicze
Podległość	Dowództwo Sił Powietrznych

Tu-154M nr boczny 101 na lotnisku w Zagrzebiu (2010 rok)

Tu-154M nr boczny 102 podczas podejścia do lądowania na lotnisku w Gdyni (2007 rok)

Jak-40, 36 splt na lotnisku Okęcie

PZL M28B Bryza 36 splt

W-3P Sokół 36 splt

Mi-8 36 splt

Samoloty 36 splt na Okęciu, dwa wycofane Jaki i dwa Tupolewy (zdjęcie z 2007 roku)

36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego im. Obrońców Warszawy (36 splt) – oddział lotnictwa transportowego Sił Powietrznych.

Historia

Jednostka powstała 25 lutego 1945 roku na mocy rozkazu Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego. Pułk był odpowiedzialny za loty krajowe i zagraniczne najważniejszych osób w państwie (Prezydent RP, Prezes Rady Ministrów, Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, członków Rady Ministrów); dysponentem lotniczych środków transportu przeznaczonych do przewozu osób o statusie VIP była Kancelaria Prezesa Rady Ministrów^[2]. JW 2139 realizowała także transport powietrzny na rzecz MON i podległych mu jednostek organizacyjnych, np. dowództw rodzajów sił zbrojnych RP. Z samolotów i śmigłowców pułku wielokrotnie korzystały głowy innych państw, politycy z całego świata, znane osobistości kultury i sportu, ewakuowani z zagranicy obywatele RP i ratownicy wysyłani z pomocą za granicę. Miejscem bazowania jednostki był wojskowy port lotniczy Warszawa-Okęcie. Święto pułku było obchodzone 25 lutego. Jednostka podlegała Dowództwu Sił Powietrznych, wchodziła w skład Sił Powietrznych.

W 1996 roku planowano pozyskać osiem samolotów dla zastąpienia Jak-40 będących na wyposażeniu 36 Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego^[3]. Przetarg na sześć samolotów dla 15 pasażerów rozpisała Agencja Mienia Wojskowego 19 grudnia 2006 roku^[4], ale anulował go nowy minister 31 maja 2007 roku, ponieważ wymagania preferowały samolot Embraer 145^[5]. Po katastrofie Tu-154M z numerem bocznym 101,10 kwietnia 2010 na stanie 36 splt do transportu VIP pozostały cztery samoloty Jak-40 (wyprodukowane w 1979–1980^[6]), a drugi Tu-154M z numerem bocznym 102 był w Rosji w remoncie. 29 kwietnia 2010 zapowiedziano rozwiązanie 36 splt^[7]. Pułk rozwiązano 31 grudnia 2011 roku^[8]. W jego miejsce utworzono 1 Bazę Lotnictwa Transportowego.

Kalendarium

• 25 lutego 1945 roku na mocy rozkazu Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego przystąpiono do formowania 6 Samodzielnej Eskadry Transportowej na bazie Specjalnej Eskadry Lotniczej „OsNaz”, która dała początek przyszłej 36 splt.
• W 1946 roku wyżej wymieniona jednostka wojskowa zmieniła nazwę na Rządową Eskadrę Transportową.
• 8 marca 1947 roku Eskadra została przemianowana na Specjalny Pułk Lotniczy, składający się z dwóch eskadr: transportowej i łącznikowej.
• Kolejna reorganizacja miała miejsce w 1951 roku, kiedy to pułk został powiększony o Samodzielną Eskadrę Aerofotogrametryczną.
• 1 kwietnia 1974 roku pułk przeszedł na nowy etat, zmieniając nazwę na 36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego. Dokonano jednocześnie podziału sprzętu; 36 splt przejął samoloty a śmigłowce przejął 103 Pułk Lotniczy^[9].
• 25 lutego 1995 roku wręczono pułkowi nowy sztandar, a decyzją ministra obrony narodowej nr 23/MON z 24 lutego 1995 pułk przejął tradycje bojowych formacji lotniczych z okresu II Rzeczypospolitej oraz II wojny światowej^[10].
• W 2001 po rozwiązaniu 103 Pułku Lotniczego, część śmigłowców ponownie przejął 36 splt^[11][9].
• 25 lutego 2006 roku decyzją ministra obrony narodowej nadano mu nazwę wyróżniającą „Obrońców Warszawy” oraz wprowadzono decyzją ministra obrony narodowej nr 427/MON z 27 grudnia 2005 roku nowy wzór odznaki pamiątkowej^[10].
• 23 lutego 2007 roku w salach Muzeum Powstania Warszawskiego dokonano uroczystego przeniesienia insygniów Orderu Wojennego Virtuti Militari 301 Dywizjonu Bombowego „Ziemi Pomorskiej” im. Obrońców Warszawy na sztandar pułku^[10].
• 4 sierpnia 2011 Minister Obrony Narodowej, Tomasz Siemoniak, w obecności Premiera, Donalda Tuska ogłosił publicznie, że w ciągu kilku najbliższych dni wyda dokumenty organizacyjno-etatowe dotyczące rozformowania pułku oraz sformowania na jego bazie eskadry lotnictwa transportowego, wyposażonej w śmigłowce^[12].
• Z dniem 31 grudnia 2011 Pułk został rozformowany. Na bazie Pułku oraz 1 Bazy Lotniczej z dniem 1 stycznia 2012 została zorganizowana 1 Baza Lotnictwa Transportowego. W składzie 1 BLT znalazła się Grupa Działań Lotniczych posiadająca sześć śmigłowców Mi-8 i pięć śmigłowców W-3 Sokół^[13].
• 3 stycznia 2012 na wojskowej części Portu Lotniczego Warszawa-Okęcie odbyła się ceremonia pożegnania sztandaru 36 Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego.
• 13 stycznia 2012 roku sztandar pułku został przekazany do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Wraz ze sztandarem przekazano między innymi proporzec reprezentacji pułku na olimpiadzie Wojsk Lotniczych w 1948 roku oraz akt nadania krzyża Virtuti Militari dla 301 Dywizjonu Bombowego^[14].

Tradycje jednostki

25 lutego 1995 roku pułk przejął dziedzictwo i tradycje^[15][1][16]:

• 3 eskadry wywiadowczej (1918-1925),
• 13 eskadry lotniczej 1 pułku lotniczego (1925-1934)
• 13 eskadry towarzyszącej 1 pułku lotniczego (1934-1939)
• 16 i 19 eskadry towarzyszącej 1 pułku lotniczego (1937-1939)
• 301 Dywizjonu Bombowego Ziemi Pomorskiej (1940-1943)
• 3 eskadry polskiej 138 dywizjonu do zadań specjalnych RAF (1943)
• 301 Dywizjonu Bombowego Ziemi Pomorskiej im. Obrońców Warszawy (1944-1946)

Odznaka pułkowa

Odznaka o wymiarach 30x25 mm posiada kształt złotego trapezu równoramiennego. W centralnej części odznaki przedstawiona jest kula ziemska z naniesioną siatką geograficzną oraz zaznaczonymi konturami kontynentów; oceany polakierowane na niebiesko. W górnej części odznaki sylwetka samolotu pasażerskiego, a w dolnej – biało-czerwona szachownica lotnicza. Na białym polu szachownicy syrenka z herbu Warszawy. Odznakę zaprojektował Leszek Kamiński^[1].

Dowódcy

• ppłk pil. J. Krasnoszczakow
• ppłk pil. M. Choroszajłow
• ppłk pil. I. Tarasow (listopad 1944 – sierpień 1946)
• mjr/ppłk pil. Michał Jakubik (18 listopada 1947 – grudzień 1948)
• płk pil. Stanisław Basow (grudzień 1948 – lipiec 1957)
• płk dypl. pil. Władysław Miniach (lipiec 1957 – 1 lutego 1973)
• płk dypl. pil. Stanisław Czarny (1 lutego 1973 – 11 listopada 1986)
• płk dypl. pil. Robert Latkowski (11 listopada 1986 – 5 lutego 1999)
• płk dypl. pil. Krzysztof Matuszczyk (5 lutego 1999 – 25 lutego 2003)
• płk dypl. pil. Tomasz Pietrzak (25 lutego 2003 – 27 sierpnia 2008)
• płk dypl. pil. Ryszard Raczyński (25 sierpnia 2008 – 23 sierpnia 2010)
• płk mgr inż. pil. Mirosław Jemielniak (23 sierpnia 2010 – 31 grudnia 2011)^[17].

Katastrofy i wypadki lotnicze w dziejach pułku

• Katastrofa samolotu rządowego pod Szczecinem – 28 lutego 1973 w okolicach Szczecina na lotnisku w Goleniowie rozbił się powracający z Warszawy rządowy samolot Antonow An-24W noszący numer 012. W katastrofie zginęło 18 osób, wszyscy którzy byli na pokładzie.
• Katastrofa rządowego Mi-8 pod Piasecznem – 4 grudnia 2003 pod Piasecznem rozbił się helikopter Mi-8 z premierem Leszkiem Millerem na pokładzie; kilka osób zostało ciężko rannych.
• Katastrofa polskiego Tu-154 w Smoleńsku – 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku w Rosji uległ katastrofie Tu-154M (numer boczny 101); w wyniku katastrofy zginęło 96 osób.

Flota

• Samoloty^[18]:
  • PZL M28B Bryza (numer boczny: 0205, data produkcji: 15 kwietnia 2002)
  • PZL M28B Bryza (numer boczny: 0206, data produkcji: 14 maja 2002)
  • PZL M28B Bryza (numer boczny: 0207, data produkcji: 19 maja 2004)
• Śmigłowce^[18]:
  • Mi-8 (numer boczny: 620, data produkcji: 1973)
  • Mi-8 (numer boczny: 630, data produkcji: 31 maja 1977)
  • Mi-8 (numer boczny: 631, data produkcji: 1 lipca 1977)
  • Mi-8 (numer boczny: 633, data produkcji: 23 września 1977)
  • Mi-8 (numer boczny: 634, data produkcji: 9 września 1977)
  • Mi-8 (numer boczny: 636, data produkcji: 14 lipca 1977)
  • Mi-8 (numer boczny: 660, data produkcji: 31 marca 1983)
  • PZL W-3 Sokół (numery boczne: 504, data produkcji: 23 maja 1993)
  • PZL W-3 Sokół (numery boczne: 0618, data produkcji: nieznana)
  • PZL W-3 Sokół (numery boczne: 0619, data produkcji: nieznana)
  • PZL W-3 Sokół (numery boczne: 0915, data produkcji: nieznana)
  • PZL W-3 Sokół (numery boczne: 0916, data produkcji: nieznana)
  • Bell 412 (numer boczny: 02, data produkcji: 1 maja 1991)

Zobacz też

• 1 Baza Lotnictwa Transportowego
• 103 Pułk Lotniczy

Przypisy

1. Zdzisław Sawicki [i inni]: Mundur i odznaki Wojska Polskiego. Czas przemian. s. 153–154.
2. Oświadczenie ministra Jacka Sasina. prezydent.pl, 2010-04-28. [dostęp 2010-07-16]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2010-05-02)]. (pol.).
3. Skrzydlata Polska – 11/2008 – Samoloty VIP: Do krwi ostatniej?
4. Robert Rochowicz, Przetarg na latające salonki rozpoczęty, „Nowa Technika Wojskowa”, nr 1 (2007), s. 42–43, ISSN 1230-1655
5. Piotr Abraszek, Samoloty dla VIP najbardziej pechowyprzetarg”, „Nowa Technika Wojskowa”, nr 7 (2007), s. 53–54, ISSN 1230-1655
6. Piotr Abraszek, Jaki samolot dla „specpułku”, „Nowa Technika Wojskowa”, nr 5 (2010), s. 84–86, ISSN 1230-1655
7. Embraery bez przetargu. Altair, 9 czerwca 2010.
8. Bartosz Głowacki, Znowu czarter samolotów dla VIP, „Raport”, nr 6 (2013), s. 16–20, ISSN 1429-270x
9. 103 Pułk Lotniczy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie. 1944r.-2001r. – Polot [online], 10 lutego 2024 [dostęp 2024-11-13]  (pol.).
10. Krzysztof Komorowski: Kronika Wojska Polskiego 2007. Warszawa: 2008, s. 49.
11. Dz.U. z 2001 r. nr 27, poz. 298. W dokumencie wyznaczono ostateczną datę likwidacji NJW MSWiA. Ich rozformowanie zakończone zostało 31 grudnia 2001 r., następnie żołnierze, z którymi nie rozwiązano stosunku służbowego, przeszli do dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji lub Ministra Obrony Narodowej.
12. 36. pułk specjalny został zlikwidowany rmf24.pl, 4 sierpnia 2011 [dostęp 2011-08-04].
13. Informacja na stronach internetowych MON. Ostatni dostęp: 2011-12.
14. Sztandar 36 Specjalnego Pułku Transportowego w Muzeum Wojska Polskiego, www.muzeumwp.pl dostęp 2012-03-19.
15. Decyzja nr 231/MON 1995 roku.
16. Twórcami wizerunku sztandaru z 1995 roku oraz inicjatorami przejęcia w dziedzictwo tradycji przez 36 splt byli: ppłk Tadeusz Krząstek z Departamentu Wychowania i pracownik 36 splt mjr Krzysztof Nawrocki, zob. Kronika 36 Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego, cz. IV, s. 77–89, Warszawa Okęcie.
17. Płk Jemielniak nowym dowódcą 36. specpułku. fakty.interia.pl, 2010-11-08. [dostęp 2010-11-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-12)].
18. Dane za: Polska Zbrojna, nr 29 (547) z 15 lipca 2007, s. 19.

Bibliografia

• Kronika Wojska Polskiego 2007. Krzysztof Komorowski (red.). Warszawa: Fundacja Polonia Militaris, 2008, s. 48–50. ISSN 1734-2317.
• Zdzisław Sawicki, Jerzy Waszkiewicz, Adam Wielochowski: Mundur i odznaki Wojska Polskiego. Czas przemian. Warszawa: Bellona, 1997. ISBN 83-11-08588-9. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

Zobacz kolekcję cytatów 36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego w Wikicytatach

• 1 Baza Lotnictwa Transportowego