Ақсы ауданы

Аудан
Ақсы ауданы
Аксы району
Әкімшілігі
Кіреді	Жалалабат облысы
Әкімшілік орталығы	Керуен қаласы
Тарихы мен географиясы
Жер аумағы	3500 км²
Уақыт белдеуі	UTC+6
Тұрғындары
Тұрғыны	113 010 [1] адам (2009)
Ұлттық құрамы	қырғыздар — 95,1 %, өзбектер — 4,2 % орыстар — 0,3 %
Ресми тілі	Қырғыз тілі
Автомобиль коды	D және 04

Ақсы ауданы (қыр. Аксы району, 1992 жылға дейін — Жаңажол ауданы) — Қырғызстанның Жалалабат облысындағы әкімшілік бірлік. Әкімшілік орталығы — Керуен қаласы.

Географиясы

Аудан облыс орталығы Жалалабат қаласынан солтүстік-батысқа қарай, теңіз деңгейінен 1200 м биіктікте, Ферғана жазығының солтүстік шетінде орналасқан. Ақсы ауданы Өзбекстанның Наманған облысы құрамындағы төрт ауданмен (Янги-Қорған, Чартақ, Уйчін және Үч-Қорған) шекаралас. Ақсы ауданының Өзбекстан Республикасымен шекарасының ұзындығы 142 км-ді құрайды.

Аудан аумағында (Батыс Тянь-Шань) қазіргі уақытта төмендегілер құрылған және жұмыс істейді:

• Әулетім-Ата мемлекеттік табиғи паркі
• Арқыт орман шаруашылығы (1939 жылы құрылған)
• Падышаты мемлекеттік қорығы
• Сары-Челек мемлекеттік биосфералық қорығы
• Рязан-Сай ботаникалық кіші қорығы
• Жел-Тийбес ботаникалық кіші қорығы
• Балтыр-Хан орман кіші қорығы
• "Қара-Жыгач жартасы" гидрогеологиялық кіші қорығы (табиғат ескерткіші) сондай-ақ тасқа салынған суреттер тарихи ескерткіш (Таш-Кемюр тобы).

Ақсы ауданының оңтүстігі

Халқы

2009 жылғы Қырғызстан халық санағы деректері бойынша қырғыздар 113010 аудан тұрғындарының ішінен 107447 адамды құрайды (немесе 95,1 %), өзбектер — 4802 адам немесе 4,2 %, орыстар — 305 адам немесе 0,3 %.

Әкімшілік бөлінуі

Ақсы ауданының құрамына 11 айылдық (ауылдық) округ кіреді^[2]:

1. Әулетім айылдық округі — Әулетім а.
2. Ақ-Жол айылдық округі — Ақ-Жол
3. Ақ-Суу айылдық округі — Ақ-Суу а.
4. Жаны-Жол айылдық округі — Жаны-Жол а.
5. Жерге-Тал айылдық округі — Жерге-Тал а.
6. Қара-Жығач айылдық округі — Қара-Жығач а.
7. Қара-Суу айылдық округі — Копуро-Башы а.
8. Қашқа-Суу айылдық округі — Қашқа-Суу а.
9. Қызыл-Туу айылдық округі — Қызыл-Туу а.
10. Қош-Дөбө айылдық округі — Қош-Дөбө а.
11. Назарали айылдық округі — Қызыл-Жар (Үч-Қорғон) а.

Даулы аумақтар

Ақсы ауданының Өзбекстанмен шекаралас бөлігінде жалпы ауданы 513 га болатын 8 даулы учаске бар. Шекараның анық болмауы екі республика азаматтары арасындағы қақтығыстардың негізгі себебі болып табылады.

2002 жылы 16-18 наурызда Ақсы ауданында халық пен құқық қорғау органдары арасында қақтығыс болды. Халықтың талаптарының бірі - 1999 жылғы қырғыз-қытай мемлекеттік шекарасы туралы келісімді ратификациялаудан бас тарту.

Соңғы кездері аудандағы төмен материалдық жағдайға байланысты халықтың жаппай елдің солтүстігіне қарай, сондай-ақ Ресейге көшуі орын алуда^[3].

Тарихы

Ош облысының құрамында болды. 1990 жылы Жалалабат облысы құрамына енгізілді. 1992 жылға дейін Жанги-жол ауданы деп аталып келді^[4].

Дереккөздер

1. Перепись населения Киргизии 2009. Джалал-Абадская область (орыс.)
2. Аильные округ және село Жалал — Абад облысы(қолжетпейтін сілтеме)
3. Жастар тастап оңтүстік Қырғызстан(қолжетпейтін сілтеме)
4. Өзгеріс АТД Қырғызстан