Budowa geologiczna obszaru na którym znajduje się miasto składa się z warstw karbońskich z licznymi pokładami węgla kamiennego, oraz z osadów czwartorzędowych. Wychodniapiaskowców karbońskich, należących do warstw porębskich, znajduje się w pobliżu ulicy Skalnej. Wychodnia jest objęta ochroną prawną (uchwałą Rady Miasta Rydułtowy z dnia 26 kwietnia 1994 r., nadano jej nazwę Stanowisko Przyrody Nieożywionej Skałka).
Utwory czwartorzędowe, to piaski, gliny, żwiry, mady rzeczne i namuły. W północno-wschodniej części miasta znajdują się złoża piaszczysto-żwirowe, w południowo-wschodniej eksploatowane są złoża gliny. Rzeźba terenu Rydułtów jest wynikiem działania lodowca i wód płynących.
Warunki klimatyczne
Miasto znajduje się w zasięgu dwóch regionów klimatycznych Śląsko-Wielkopolskiego i Nizinnego-Podkarpackiego.
Występujące wiatry głównie pochodzą z kierunków południowo-zachodnich i północno-zachodnich. Klimat należy do umiarkowanych. Najchłodniejszym miesiącem zimy jest styczeń, w którym przeciętna temperatury wynosi −2 stopnie Celsjusza. Lipiec jest najcieplejszym miesiącem w roku ze średnią temperaturą +17 stopni Celsjusza. Temperatura poniżej zera przypada 90 dni w roku, a powyżej 15 stopni 100 dni. Średnie opady w styczniu wynoszą 50 mm, a w lipcu 100 mm, zaś średni roczny opad wynosi ok. 750 mm-800 mm. Śnieg pokrywa Rydułtowy 55-60 dni w roku.
Warunki glebowe
Gleby miasta Rydułtowy rozwinęły się na utworach polodowcowych. Bielice właściwe występują w północnej części miasta, zaś bielice pyłowe w południowej. Gleby te zalicza się do klas III i IV. Na gruntach ornych występują gleby: bielicowe, pseudobielicowe oraz gleby brunatne kwaśne.
Hydrologia
Rydułtowy są położone na terenach zasobnych w wodę, znajdujących się w dolinie rzeki Odry, w południowo-zachodniej części miasta, z kolei w północno-wschodniej części występują w znikomej ilości. Cieki wodne i stawy położone w Rydułtowach w znacznej ilości powstały wskutek prowadzonej eksploatacji węgla m.in. stawy Zawalisko, Machnikowiec. Potok Nacyna jest lewym dopływem rzeki Rudy, tworzy jego największą zlewnię, jednak w obecnych czasach jest silnie zanieczyszczony i zaliczany jest do wód poza klasą czystości. W mieście wyróżnia się wododziały II rzędu: Rzeka Sumina oraz III rzędu: Nacyna i mający tu swoje źródło potok Gzel, znajdują się tu również Rów Rydułtowski i potok z Polesia.
Flora i fauna
Grunty rolne stanowią 964 ha (64% powierzchni miasta), grunty leśne 38 ha (2%), Zieleń leśna, zieleń urządzona i sady zajmują ogółem 75 ha, tj. 5% obszaru miasta. Nieopodal ulicy Raciborskiej znajduje się las mieszany, największy w Rydułtowach. Północna część miasta od ul. Raciborskiej w kierunku na Czernicę i Jejkowice ze względu na swe wysoki walory przyrodnicze przynależy do otuliny Parku Krajobrazowego Cysterskich Kompozycji Krajobrazowych Rud Wielkich, zgodnie z zarządzeniem nr 18/93, Wojewody Katowickiego z dnia 23 listopada 1993 r. W mieście i najbliższych okolicach żyje ok. 100-110 gatunków ptaków, jest to 50% wszystkich gatunków ptaków występujących w Polsce. Ze względu na małą ilość zalesienia, dominującą ostoją dla ptaków są przydomowe ogrody działkowe, parki, sady, zadrzewienie w rejonie szybu powietrznego V, wyrobiska poeksploatacyjne cegielni oraz hałdy kopalniane i zabudowania przemysłowe.
Struktura powierzchni
Według danych z 2002 r.[3] Rydułtowy mają obszar 15 km², w tym:
Rydułtowy po raz pierwszy wzmiankowane są na przełomie XIII i XIV w. w Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis, jako Rudolphi Villa[6]. Nazwa Rydułtowy pochodzi od imienia Rudolf[7], prawdopodobnie należącego do pierwszego właściciela, feudała; jest to nazwa dzierżawcza.
1830 r. – Nieder Ridultau, Ober Ridultau, Ridultow
1845 r. – Nieder Ridultau, Dolny Rydultów, Ober Ridultau, Wierzchni Rydułtów
1861 r. – Nieder Ridultau, Ober Ridultau
Zmiany nazwy największej dzielnicy miasta – Radoszów:
1228 r. – Radosevici
1288 r. – Radoscow
1300 r. – Rastow
1316 r. – Raddoscow
1437 r. – Radussuow
1531 r. – Radoschow
1614 r. – Radossow, Radessow
1745 r. – Radoschau
1830 r. – Nieder Radoschau, Ober Radoschau, Königlich Radoschau, Radoszow
1845 r. – Nieder Radoschau, Ober Radoschau, Königlich Radoschau, Radoszów
W XX w. dodano końcówkę -owy.
26 października 1926 do Rydułtów Dolnych włączono zniesione gminy jednostkowe Radoszowy Dolne, Radoszowy Górne i Radoszowy Wielkie oraz Rydułtowy Górne[10], po czym gminę Rydułtowy Dolne przemianowano 25 stycznia 1928 na Rydułtowy[11]. W latach 1945–1950 siedziba zbiorowej gminy Rydułtowy[12], której 1 stycznia 1951 nadanao status miasta[13]. 27 maja 1975 włączone do Wodzisławia Śląskiego[14]. Wyłączone z Wodzisławia 1 stycznia 1992, stając się ponownie miastem[15].
Historia
Rydułtowy po raz pierwszy wzmiankowane są na przełomie XIII i XIV w. jako wieś położona w pobliżu Żor i Wodzisławia[6].
W połowie XIX w. większość mieszkańców miejscowości oraz regionu stanowiła ludność polskojęzyczna. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 r. odnotowuje, że „We wsi znajdują się 234 gospodarstwa domowe z 1066 mieszkańcami mówiącymi po polsku” – „Es befinden sich im Dorfe 234 Haushaltungen mit 1066 polnisch sprechenden Einwohnern”[16].
W wyniku połączenia samodzielnych gmin: Rydułtów Górnych, Rydułtów Dolnych, Radoszów Górnych i Radoszów Wielkich 20 października 1926 r. Rydułtowy stały się gminą. Gmina Pietrzkowice została przyłączona 1 stycznia 1951 r.[17] W 1947 r. przyłączono kolonię Nalas należącą uprzednio do gminy Krzyżkowice. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 8 listopada 1950 r., Rydułtowy w 1951 r. uzyskały prawa miejskie. Na mocy ustawy z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz zmianie ustawy o radach narodowych, stały się jedną z dzielnicWodzisławia Śląskiego, ustawa weszła w życie 1 czerwca 1975 r. Z dniem 1 stycznia 1992 r. Rydułtowy odzyskały prawa miejskie[18].
Ośrodek wydobycia węgla kamiennego. Większość mieszkańców miasta znajduje zatrudnienie w KWK Rydułtowy-Anna oraz firmach świadczących usługi dla kopalni.
prof. Henryk Mikołaj Górecki – światowej sławy kompozytor; od 10 września 2011 patron Biblioteki Publicznej w Rydułtowach.
Henryk Szymiczek – wieloletni dyrektor KWK „Rydułtowy” (1975–1990), ornitolog amator.
dr Leopold Walla – doktor weterynarii, autor książek w języku niemieckim, m.in. o obyczajach na Górnym Śląsku So lebten wir in Oberschlesien oraz kroniki Rydułtów Chronik von Rydultau.
ks. Bernard Sodzawiczny – proboszcz parafii pw. św. Jerzego w Rydułtowach, w latach 1975–2003.
Jan Wojaczek – wieloletni dyrygent Orkiestry KWK „Rydułtowy-Anna” (od 1982 r.) i twórca zespołu tanecznego „Sukces” (1992).
Zygmunt Brachmański – artysta rzeźbiarz; autor m.in. pomnika „Śląskie Orły” w Katowicach.
ks. Bogdan Rek – wikariusz w parafii pw. św. Jerzego w Rydułtowach, w latach 2004–2011.
prof. dr hab. inż. Antoni Motyczka – profesor nauk technicznych, wieloletni dziekan Wydziału Budownictwa Politechniki Śląskiej, senator RP (2005, 2007, 2011).
dr Radislav Mojżiszek – doktor nauk pedagogicznych, od 1990 wicestarosta miasta Orłowa (cz.Orlova) w Czechach, który przyczynił się do rozwoju współpracy polsko-czeskiej.
Marian Jędrzejczyk – członek wielu zespołów folklorystycznych, członek Rady Kongresu Polaków w Republice Czeskiej i radny Orłowy.
Urszula Berger-Styczeń- artysta plastyk, wieloletni dyrektor Państwowego Ogniska Plastycznego im. L. Konarzewskiego w Rydułtowach.
ks. Konrad Opitek – proboszcz parafii pw. św. Jerzego w Rydułtowach w latach 2003–2017.
Orlová, Czechy (od 14.03.1995 r.) – współpraca na tle kulturalnym, oświatowym, administracyjnym, sportowym i handlowym (zarówno w Rydułtowach, jak i Orlovej powstały ulice, noszące nazwę miasta partnerskiego)
Hvidovre, Dania (od 14.09.1995 r.) – współpraca na tle kulturalnym, oświatowym, administracyjnym i gospodarczym (w Rydułtowach znajduje się park o nazwie „Hvidovre”, a w duńskim mieście plac o nazwie „Rydułtowy”)
Reken, Niemcy (od 31.08.2012 r.) – współpraca na tle kulturalnym, oświatowym, administracyjnym i gospodarczym (w obu miastach znajdują się tablice upamiętniające podpisanie umów partnerskich)
Przypisy
↑Burmistrz Miasta, Biuletyn Informacji Publicznej [dostęp 2019-03-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-12]. Brak numerów stron w książce
↑Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 o podziale powiatu rybnickiego w województwie śląsko-dąbrowskim na gminy wiejskie i gromady (Katowice: Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki z dnia 22 grudnia 1945 r., Nr. 34, Poz. 455)