Racławiczki

Racławiczki

wieś
Widok na wieś
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	krapkowicki
Gmina	Strzeleczki
Liczba ludności (2011)	785
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	47-370[2]
Tablice rejestracyjne	OKR
SIMC	0503570
Położenie na mapie gminy Strzeleczki Racławiczki
Położenie na mapie Polski Racławiczki
Położenie na mapie województwa opolskiego Racławiczki
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego Racławiczki
50°28′11″N 17°47′41″E[1]
Strona internetowa

Racławiczki (dodatkowa nazwa w j. niem. Rasselwitz, śl. Racławicy^[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Strzeleczki^[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Biała.

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Strzeleczki w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 785 osób^[5].

Nazwa

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod zniekształconą, polską nazwą Polskie Raslowice oraz niemiecką nazwą Polnisch Rasselwitz^[6]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje miejscowość pod polską nazwą Polskie Raclowice, a także niemiecką Polnisch Rasselwitz we fragmencie: „Polnisch Rasselwitz (1383 Polonicalis Raslowitz, 1531 Raslawitze polonicalis, Polskie Raclowice)”^[7].

Niemiecki leksykon geograficzny Neumanna wydany w 1905 roku notuje nazwę miejscowości jako Polnisch Rasselwitz^[8]. Później ze względu na związek z Polską Niemcy wymazali pierwszy człon nazwy – Polnisch pozostawiając w nazwie Rasselwitz.

Ze względu na polskie pochodzenie nazwy w okresie hitlerowskiego reżimu w latach 1939–1945 nazistowska administracja III Rzeszy zmieniła nazwę na nową, całkowicie niemiecką – Rosstal^[9]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Racławiczki^[10].

Historia

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w spisach urzędowych w 1383 po łacinie i po niemiecku jako Polonicalis Rastlowitz. W 1531 zostały wymienione po łacinie i po polsku jako Raslawice Polonicalis^[11]. Na miejscu wioski miała znajdował się leśna osada. Według kronik kościelnych, około XIV wieku znajdował się tu drewniany kościół. Przez Racławiczki prowadziła główna droga z Głogówka przez las do Opola. Przez wieś miał przejeżdżać król Jan Kazimierz uciekając do Głogówka podczas potopu szwedzkiego, a także król Jan III Sobieski, który jechał z wojskiem na odsiecz wiedeńską^[12]. Wraz ze swoją armią miał zatrzymać się na odpoczynek i nocować w miejscu, w którym współcześnie znajduje się boisko^[13].

Racławiczki (Pol. Racławice) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na polskojęzycznej mapie z 1772

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów^[14]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[15]. W XIX wieku w Racławiczkach funkcjonował młyn wodny^[16]. Na początku XIX wieku wzniesiono nowy kościół parafialny św. Marii Magdaleny^[12]. W latach 30. XIX wieku we wsi znajdował się majątek barona Seherr-Thoss z Kujaw. Następnym właścicielem majątku został Hubert von Tiele-Winckler^[13].

Pieczęć Racławiczek (1836)

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa trzymającego na uprzęży konia, a w otoku napis: POHL: RASSELWITZ: GEM: / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Racławiczki / Powiat Prudnicki)^[17]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 921 mieszkańców Racławiczek 45 posługiwało się językiem niemieckim, 874 językiem polskim, a 2 było dwujęzycznych^[18].

Mogiła zbiorowa powstańców śląskich

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Racławiczki znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem^[19], w obwodzie nr 9 powiatu prudnickiego^[20]. Do głosowania uprawnione były w Racławiczkach 703 osoby, z czego 687, ok. 97,7%, stanowili mieszkańcy (w tym 467, ok. 66,4% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 688 głosów (ok. 97,9% uprawnionych), w tym 686 (ok. 99,7%) ważnych; za Niemcami głosowało 507 osób (ok. 73,9%), a za Polską 179 osób (ok. 26,1%)^[21]. Po stronie polskiej w III powstaniu śląskim, w 3. kompanii prudnickiej służyli mieszkańcy Racławiczek^[22]. Czterech powstańców śląskich, poległych w 1921: Augustyn Apostel ze Smolarni, Jan Pach, Kasper Pach i Walenty Pach, zostało pochowanych w zbiorowej mogile w Racławiczkach^[23].

Pomnik poległych w I i II wojnie światowej

9 września 1923 w ogrodzie naprzeciwko budynku ówczesnej szkoły podstawowej w Racławiczkach powstał pomnik upamiętniający 43 mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej. Na dolnych stopniach postumentu umieszczono cytat z Ewangelii Jana: „Grössere Liebe hat niemand als die, dass einer sein Leben hingibt für seine Freunde” (pol. Nikt nie ma większej miłość od tej, gdy ktoś życie swe oddaje za przyjaciół swoich) oraz „Den im Weltkriege 1914-1918 gefallenen Helden. Die dankbare Gemeinde Poln. Rasselwitz” (Bohaterom poległym w wojnie światowej 1914–1918.Wdzięczna gmina wiejska Racławiczki). Przy ul. Leśnej w Racławiczkach ustawiono dwa murowane krzyże, które również upamiętniały I wojnę światową. Pierwszy upamiętnia poległych braci z rodziny Janocha, a drugi powstał jako wotum dziękczynne rodziny Fitz za powrót z wojny syna^[24].

Cywile z Racławiczek i okolic byli wykorzystywani przez Sowietów do budowy okopów w rejonie Prężyny oraz Olbrachcic koło Prudnika od marca do maja 1945^[25].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[26]. Mieszkańcom Racławiczek, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

Prudnik

Głogówek

Biała

Racławiczki

Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.

W latach 1945–1950 Racławiczki należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Strzeleczki^[27], w latach 1954–1959 była siedzibą gromady Racławiczki^[28], a w latach 1959–1972 należała do gromady Zielina. Podlegała urzędowi pocztowemu w Strzeleczkach^[29].

Do 1956 roku Racławiczki należały do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Racławiczki zostały odłączone od powiatu prudnickiego i przyłączone do nowo utworzonego krapkowickiego^[30].

W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku^[31], sklep spożywczy^[32], cukiernik^[33], kotlarz^[34], krawiec^[35], piekarz^[36], trzech stolarzy^[37].

W 1991 obok pomnika poległych w I wojnie światowej postawiono dwie tablice z nazwiskami mieszkańców poległych w II wojnie światowej^[38].

Mieszkańcy

Tablica z podwójną nazwą przed wjazdem do Racławiczek od strony Prudnika

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Podlesioki^[39].

Liczba mieszkańców wsi

• 1871 – 797^[40]
• 1885 – 837^[41]
• 1905 – 862^[42]
• 1910 – 921^[18]
• 1933 – 1032^[43]
• 1939 – 1079^[43]
• 1966 – 955^[44]
• 1998 – 894^[45]
• 2002 – 867^[45]
• 2009 – 825^[45]
• 2010 – 790^[46]
• 2011 – 785^[45]
• 2021 – 735^[45]

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[47]:

• kościół par. pw. św. Marii Magdaleny, 1802 r.
• mogiła zbiorowa powstańców śląskich, na cmentarzu przykościelnym
• plebania, z 1836 r.

Pomniki i obiekty upamiętniające

• Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik w Racławiczkach powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. W 1991 dostawiono do niego dwie tablice z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Znajduje się na nim napis w języku niemieckim: Gefallen im II Weltkrieg. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za nieprawidłowy^[38].

Transport

Racławiczki posiadają połączenia autobusowe z Moszną, Opolem, Prudnikiem, Krapkowicami, Smolarnią^[48].

Oświata

W Racławiczkach znajduje się Publiczne Przedszkole oraz Szkoła Podstawowa^[49].

Kultura

Dom Kultury przed remontem

W 2021 oddano do użytku zmodernizowany Dom Kultury w Racławiczkach. W obiekcie umieszczono bibliotekę, izbę regionalną, aulę oraz pomieszczenie do organizacji spotkań^[50].

Sport

Mecz LZS-u Racławiczki z Pogonią Prudnik (Stadion Miejski w Prudniku)

We wsi funkcjonuje klub piłkarski LZS Racławiczki, założony w 1948. W latach 50. XX wieku klub zdobył wicemistrzostwo powiatu prudnickiego^[51]. Klub rozgrywa swoje mecze na boisku w Racławiczkach. Na boisku znajdują się trybuny z 218 miejscami^[52].

Turystyka

We wsi funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne „Racławiczki”^[53].

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Racławiczkach^[54].

Bezpieczeństwo

Remiza OSP Racławiczki

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Racławiczkach działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, zrzeszona w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Strzeleczkach^[55]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Racławiczkach było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku^[56].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach^[57].

Teren wsi, jak i całej gminy Strzeleczki, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[58]. Gminę Strzeleczki obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[59].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 113731
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1069 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
3. Tabela pt. Miejscowości parafii Racławiczki po śląsku, [w:] Geudka - dwugłoska "eu" w dialekcie głogóweckim, https://www.facebook.com/geudka/posts/pfbid0yk52T2RkXkSo1Wsk2gQppfedMvt6Zp5Ho79BMxNLibJAMAd1gBzQHdBXUeM2Cymel
4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
5. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
6. Knie 1830 ↓, s. 615.
7. Triest 1865 ↓, s. 1099.
8. Max Broesike 1905 ↓, s. 840.
9. M. Choroś, Ł. Jarczak, S. Sochacka, Słownik nazw miejscowych Górnego Śląska, Opole-Kluczbork 1997, s. 82.
10. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
11. Plan 2016 ↓, s. 3.
12. Plan 2016 ↓, s. 4.
13. Racławiczki [online], www.pspraclawiczki.pl [dostęp 2023-08-26] .
14. Johann WolfgangJ.W. Wieland Johann WolfgangJ.W., Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736 . Brak numerów stron w książce
15. AndrzejA. Dereń AndrzejA., XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X .
16. ZachariaszZ. Mosakowski ZachariaszZ., Racławiczki (Racławice Polskie), młyn wodny [online], Centralna Baza Danych o Młynach w Polsce, 6 czerwca 2020 [dostęp 2023-08-20] .
17. 981 Polnisch Rasselwitz (Racławiczki) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11]  (pol.).
18. KazimierzK. Nabzdyk KazimierzK., Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 75 .
19. Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24 .
20. Hellfeier 2014 ↓, s. 100.
21. Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2023-08-26]. (niem.).
22. Hellfeier 2014 ↓, s. 104.
23. Indeks osób – Mapa Powstańców Śląskich [online], pamietamy.instytutslaski.pl [dostęp 2023-08-26]  (pol.).
24. RobertR. Hellfeier RobertR., Miejsca pamięci, „Tygodnik Krapkowicki”, Joanna Bassek – redaktor naczelny, 46 (1070), Krapkowice: Bastech, 13 listopada 2018, s. 25, ISSN 1505-4861 .
25. RobertR. Hellfeier RobertR., Prężyńskie okopy, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 11 (1263), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 marca 2015, s. 9, ISSN 1231-904X .
26. AndrzejA. Dereń AndrzejA., Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X .
27. Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250 .
28. Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 12, Opole: Prezydium WRN, 27 grudnia 1954, s. 10–11 .
29. Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5 .
30. AndrzejA. Dereń AndrzejA., Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-17]  (pol.).
31. Śląsk 1949 ↓, s. 151.
32. Śląsk 1949 ↓, s. 267.
33. Śląsk 1949 ↓, s. 339.
34. Śląsk 1949 ↓, s. 375.
35. Śląsk 1949 ↓, s. 390.
36. Śląsk 1949 ↓, s. 405.
37. Śląsk 1949 ↓, s. 416.
38. Pomniki upamiętniające żołnierzy niemieckich, którzy zginęli w II wojnie światowej podlegające kontroli komisji wojewody opolskiego (29.10.2002 r., 5 i 12.11.2002 r.), „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 6 (636), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 5 lutego 2003, s. 12, ISSN 1231-904X .
39. RobertR. Hellfeier RobertR., Chrzelicka mowa? cz. I, „Panorama Bialska”, Rafał Magosz – redaktor naczelny, 6 (279), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2018, s. 8, ISSN 1232-7352 .
40. Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14]  (niem.).
41. Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14]  (niem.).
42. Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14]  (niem.).
43. Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2024-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-13]  (niem.).
44. Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 105 .
45. Racławiczki [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-04-18] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
46. Największe Strzeleczki, najmniejsze Urszulanowice, „Tygodnik Prudnicki”, 11 (1055), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 16 marca 2011, s. 15, ISSN 1231-904X .
47. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 52 .
48. Rozkład jazdy PKS na przystanku Racławiczki Skrz., gm. Strzeleczki [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-11-24] .
49. Plan 2016 ↓, s. 5.
50. AndrzejA. Dereń AndrzejA., Ten Dom Kultury robi wrażenie [online], Teraz Prudnik!, 23 czerwca 2021 [dostęp 2023-08-25]  (pol.).
51. JarosławJ. Krzyżanowski JarosławJ., O LZS w Racławiczkach, „Wiadomości Prudnickie”, 2 (55), Prudnik: Powiatowy Komitet Frontu Narodowego, styczeń 1955, s. 4 .
52. AndrzejA. Dereń AndrzejA., Oglądają mecze z nowych trybun [online], Teraz Prudnik!, 25 listopada 2017 [dostęp 2023-08-25]  (pol.).
53. KatarzynaK. Kolasińska-Morawska KatarzynaK., Katalog gospodarstw agroturystycznych, Suchy Bór–Opole: Studio 4 Andrzej Nowak na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, s. 34, ISBN 978-83-60455-49-4 .
54. Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01] .
55. BronisławB. Kurpiela BronisławB., Sprawozdanie z działalności Zarządu Oddziału Gminnego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej w Strzeleczkach za lata 2006–2010 [online], strzeleczki.pl [dostęp 2024-02-25] .
56. Kasza 2020 ↓, s. 581.
57. Komenda Powiatowa Policji w Krapkowicach [online], krapkowice.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24]  (pol.).
58. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
59. PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08] .

Bibliografia

• Max Broesike: Neumans Orts- und Verkehrs-Lexi des Deutschen Reichs. Leipzig und Wien: Verlog des Bibliographischen Instituts, 1905.
• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).
• FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117  (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
• Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949 .
• RobertR. Hellfeier RobertR., Smolarnia – 350 lat historii, Smolarnia: Gmina Strzeleczki, 2014, ISBN 978-83-63233-26-6 .
• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
• Plan odnowy miejscowości Racławiczki na lata 2018–2023 [online], 2020 [dostęp 2023-08-26] .