Liga Mistrzów UEFA (ang.UEFA Champions League, wym. [ju:ˈeɪfəˈtʃæmpiənzˈli:g]) – międzynarodowe, europejskie, klubowe rozgrywki piłkarskie, utworzone z inicjatywy UEFA w 1992, jako kontynuacja Pucharu Europy Mistrzów Krajowych (zwanego też Pucharem Europy lub Pucharem Mistrzów) i regularnie prowadzone przez tę organizację od sezonu 1992/1993 w ramach europejskich pucharów. Przeznaczone dla najlepszych męskich drużyn klubowych (zajmujących czołowe miejsca w europejskichligachkrajowych) oraz rozgrywane na europejskich stadionach. Są to najbardziej prestiżowe klubowe rozgrywki piłkarskie w Europie.
Historia rozgrywek
Wcześniejsze turnieje rozgrywane w Europie
20 października 1900, kiedy nie było jeszcze FIFA i UEFA, odbył się w Paryżu we Francji pierwszy turniej piłkarski (Piłka nożna na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1900). Udział w nim wzięły 3 kluby z Europy: Upton Park F.C. z Wielkiej Brytanii, USFSA XI z Francji i Université de Bruxelles z Belgii.
O pierwsze miejsce rywalizowały Upton Park F.C. i USFSA XI, jednak to Brytyjczycy wygrali. W meczu o drugie miejsce starli się Francuzi i Belgowie. Po wygranym meczu wicemistrzem został USFSA XI.
Puchar Europejskich Klubów Mistrzowskich
Turniej został utworzony 26 lutego 1955 (jako pierwszy z europejskich pucharów klubowych w drużynowych konkurencjach sportowych) – z inicjatywy Gabriela Hanota, reportera francuskiegodziennikasportowegoL’Équipe, a jego pierwszą edycję przeprowadzono w sezonie 1955/1956. Od I rundy (ewentualnie rundy eliminacyjnej) do fazy półfinałowej rozgrywany był on systemem pucharowym, tj. w formie dwumeczu (spotkanie „u siebie” i „na wyjeździe”), po którym zwycięzca awansował do kolejnej rundy, a przegrywający odpadał z rywalizacji. Pojedynkiem finałowym było jedno spotkanie, organizowane na neutralnym stadionie.
Mapa Państw przystępujących do fazy grupowej UEFA Champions League
Członek UEFA przystępujący do fazy grupowej
Członek UEFA, niebędący dotychczas reprezentowany w fazie grupowej rozgrywek
Państwa niebędące członkami UEFA
Zmiana formy rozgrywek – Liga Mistrzów
Od sezonu 1991/1992 zmagania przybrały formę rozgrywek grupowych (dwie 4-zespołowe grupy), z jednomeczowym finałem dla zwycięzców każdej z nich. Przed rozpoczęciem edycji 1992/1993 zmieniono ich oficjalną nazwę na „Liga Mistrzów”, gruntownie przy tym reformując ich formułę, przez co rywalizacja prowadzona pod tym szyldem stała się najbardziej prestiżowym i komercyjnym przedsięwzięciem piłki nożnej na świecie. W kolejnych sezonach powiększono liczbę uczestniczących w nim drużyn z 8 – przez 16 (od 1994/1995) i 24 (od 1997/1998) – do 32 (od 1999/2000), dopuszczając do udziału nie tylko mistrzów poszczególnych krajów, ale – w przypadku najsilniejszych federacji – również drużyny zajmujące drugie, trzecie, a nawet czwarte miejsca w końcowej tabeli najwyższego szczebla ligowego. Stworzono w ten sposób turniej w którym rywalizują najlepsze drużyny europejskie, a niejednokrotnie na świecie. Dotychczas najczęściej w Lidze Mistrzów / PEMK triumfowali Real Madryt, A.C. Milan, Liverpool,
Bayern Monachium i FC Barcelona. Od momentu powstania Ligi Mistrzów w 1992, jedyną drużyną, która obroniła mistrzowski tytuł (2017) jest Real Madryt, a w 2018 zwyciężyli trzeci raz z rzędu. W sezonie 2024/2025 zadebiutował nowy format rozgrywek, w wyniku którego powstała faza ligowa w miejsce fazy grupowej. W tej fazie Ligi Mistrzów gra 36 zespołów, w miejsce 32 przed 2024 rokiem[1].
Oficjalny utwór rozgrywek Ligi Mistrzów UEFA jest adaptacją hymnu koronacyjnegoGeorga Friedricha HändlaZadok the Priest dokonaną przez Tony’ego Brittena w 1992. Został wykonany przez Royal Philharmonic Orchestra. Refren śpiewany jest w trzech oficjalnych językach UEFA: angielskim, francuskim i niemieckim. Pełna wersja utworu trwa około trzech minut. Istnieją również krótsze warianty hymnu poprzedzające i kończące każdy mecz rozgrywany w ramach rozgrywek pucharu.
Trofeum
Puchar UEFA Champions League
Trofeum sportowym turnieju jest puchar wykonany ze srebra próby 925, o masie 11 kg i wysokości 74 cm. Zwycięzca zawodów puchar otrzymuje na 10 miesięcy na wypożyczenie od UEFA. Zwycięzca turnieju otrzymuje pomniejszoną (mającą maksymalnie 80% wielkości) kopię trofeum. Jeśli klub piłki nożnej zwyciężył trzy razy z rzędu w zawodach UEFA Champions League otrzymuje równowymiarową kopię COUPE DES CLUBS CHAMPIONS EUROPÉENS. Ta sama sytuacja zachodzi jeśli klub zwyciężył pięciokrotnie w zawodach Pucharu Europejskich Mistrzów Krajowych / Ligi Mistrzów. Skutkiem tego jest także to, że jeśli zespół piłkarski bez wcześniejszych tytułów zwycięzcy LM 6 razy z rzędu wygra turniej, to po trzech razach otrzymuje kopię 1:1 i kolejną kopię 1:1 po szóstym razie, a nie po piątym zwycięstwie (wynik kasowania po trzykrotnym zwycięstwie z rzędu). Obecny puchar jest szóstym, gdyż pozostałe zostały wręczone na stałe zespołom, które spełniły wcześniej opisane warunki. Obecny puchar jest z 2006, wykonany po piątym zwycięstwie w zawodach Liverpoolu i uzyskaniu trofeum na własność. W 2009 r. UEFA przyjęła zasadę, że nagroda rzeczowa UEFA Champions League nie będzie darowana zwycięzcom pięciokrotnym lub trzykrotnym z rzędu, a zespół zwycięski będzie mógł wykonać kopię 1:1. Na pucharze turnieju jest grawerowana nazwa zwycięzcy rywalizacji.
Odznaka Ligi Mistrzów
Honorowa odznaka
Honorowa odznaka Ligi Mistrzów została wprowadzona po raz pierwszy w rozgrywkach Ligi Mistrzów 2000/2001 dla klubów, które zdobyły trofeum na stałe. Sama odznaka pojawia się podczas rozgrywek Ligi Mistrzów na lewym rękawie. Obecnie jest to szara tarcza, która w tle posiada kontury pucharu Ligi Mistrzów w białym kolorze. Wcześniejsza wersja odznaki miała kolor ciemnoniebieski z białymi konturami trofeum. W tarczy wpisana jest również liczba zwycięstw w rozgrywkach danej drużyny. Odznakę przyznaje się drużynie, która 3 razy z rzędu zdobyła Puchar Europy Mistrzów Krajowych lub wygrała rozgrywki Ligi Mistrzów, bądź pięciokrotnie triumfowała w całej historii obu tych rozgrywek łącznie.
Honorową tarczę posiadają:
Real Madryt 5 zwycięstw z rzędu, łącznie 15 tytułów,
Znajduje się na prawym rękawie każdego zawodnika podczas rozgrywek Ligi Mistrzów. Jest to okrągła tarcza przedstawiająca oficjalny symbol tych rozgrywek.
Tarcza zwycięzcy
Tarcza obrońcy tytułu według nowego wzoru z 2012, po raz pierwszy na koszulkach piłkarzy Chelsea
Drużynie, która w kolejnym sezonie wygrała rozgrywki Ligi Mistrzów, w całym następnym sezonie, podczas trwania rozgrywek, przysługuje prawo do noszenia tarczy „Obrońcy tytułu”. Emblemat ten został po raz pierwszy pokazany w sezonie 2004/2005. Wówczas prawo do noszenia tej odznaki miała drużyna FC Porto. Na tarczy widnieje także rok, kiedy dana drużyna wygrała rozgrywki.
Reforma rozgrywek
Od sezonu 2009/2010, zgodnie z zarządzeniem Komitetu Wykonawczego UEFA z 30 listopada 2007, została przeprowadzona reforma dotycząca uczestnictwa drużyn, zwana popularnie „reformą Platiniego”. Ma ona ułatwić awans do fazy grupowej zespołom z lig europejskich zajmujących niższe lokaty w klubowym rankingu UEFA.
Według reformy, 22 zespoły mają zapewniony bezpośredni awans do fazy grupowej, czyli o 6 więcej niż przedtem. Dodatkowe lokaty to mistrzowie lig, które zajmują 10-12. miejsce w rankingu UEFA oraz zespoły, które uplasują się na 3. miejscu w ligach, które zajmują 1-3. lokatę w rankingu. Pozostałe 10 lokat w Lidze Mistrzów przeznaczone jest dla zwycięzców eliminacji. W przeciwieństwie do starego formatu, zespoły zajmujące np. 4. lokatę w lidze angielskiej nie będą rywalizowały z mistrzami Polski, gdyż eliminacje będą dwutorowe. O pierwsze pięć miejsc walczą ze sobą mistrzowie federacji 13-53 (oprócz Liechtensteinu), a o pozostałe pięć nie-mistrzowie z federacji 1-15. Poza tym, datę finału przesunięto ze środy na sobotę 20. tygodnia kalendarzowego, na godzinę 20:45 CET[2][3]. Ponadto IV runda eliminacyjna jest obsługiwana przez UEFA tak samo jak faza grupowa.
Decyzja ta spotkała się ze sprzeciwem grupy G-14. Platini zapowiedział jednak, że reforma zostanie przeprowadzona bez względu na jakiekolwiek protesty, a G-14 została rozwiązana po ugodzie z FIFA i UEFA w sprawie rekompensat za kontuzje zawodników podczas meczów Mistrzostw Świata i Europy[4].
System rozgrywek w latach 2012–2024
Oficjalny symbol Ligi Mistrzów
Od 2012 rozgrywki grupowe są poprzedzone eliminacjami, w których biorą udział mistrzowie niżej sklasyfikowanych krajów oraz drużyny z trzecich i czwartych miejsc z najlepszych lig europejskich. Sama Liga Mistrzów składała się z dwóch faz. Pierwsza to faza grupowa, gdzie 32 drużyny grały w 8 grupach po 4 w każdej. Wszystkie drużyny grały ze sobą dwa razy. Z każdej grupy awansowały dwa najlepsze kluby, natomiast trzecia drużyna spadała do Ligi Europy. Druga faza (play off) rozgrywana była systemem pucharowym. Drużyny z danej pary grały ze sobą dwa razy – raz u siebie, raz na wyjeździe. Do finału awansowały dwie drużyny, które rozgrywły tylko jedno spotkanie na ustalonym przed startem rozgrywek neutralnym stadionie.
System rozgrywek od 2024 roku
Od sezonu 2024/2025 powiększono liczbę drużyn w fazie głównej turnieju do 36. Ponadto, zrezygnowano z 8 grup, w których miejsce utworzono jedną grupę (ligę), w której każda z drużyn ma do rozegrania osiem meczów z ośmioma różnymi rywalami.
Drużyny z miejsc 1-8 awansują bezpośrednio do 1/8 finału, drużyny z miejsc 9-24 rozegrają baraże o awans do 1/8 finału (tzw. faza play-off), a drużyny z miejsc 25-36 definitywnie odpadają z rozgrywek. Od sezonu 2024/2025 zrezygnowano ze spadków do Ligi Europy.
Liverpool (6/10), Manchester United (3/5), Chelsea (2/3), Nottingham Forest (2/2), Manchester City (1/2), Aston Villa (1/1), Arsenal (0/1), Leeds United (0/1), Tottenham Hotspur (0/1)
Od czasu rozpoczęcia rozgrywek, ośmiokrotnie miało miejsce rozgrywanie finału Ligi Mistrzów przez drużyny ligowe z tej samej federacji. W finale grały drużyny z Hiszpanii w 2000, 2014 oraz w 2016, z Włoch w 2003, z Anglii w 2008, 2019 oraz w 2021, oraz z Niemiec w 2013[6].
Osiągnięcia polskich klubów
W epoce Pucharu Europy Mistrzów Krajowych (do 1992 roku) największym sukcesem polskich klubów było dotarcie do półfinału. Sztuka ta udała się dwóm polskim klubom: Legii Warszawa (w sezonie 1969/1970) oraz Widzewowi Łódź (w sezonie 1982/1983). Dodatkowo, Górnikowi Zabrze udało się zagrać w ćwierćfinale (w sezonie 1967/1968), podobnie jak Ruchowi Chorzów w sezonie 1974/1975 oraz Wiśle Kraków w sezonie 1978/1979. W 1992 roku UEFA powołała do życia Ligę Mistrzów, która zastąpiła Puchar Europy Mistrzów Krajowych. Wówczas też zreformowano system rozgrywek wprowadzając fazę grupową (poprzedni system rozgrywek był systemem całkowicie pucharowym) oraz kwalifikacje do tychże rozgrywek. Po wprowadzeniu Ligi Mistrzów polskie kluby zakwalifikowały się do fazy grupowej trzykrotnie, zaś największym sukcesem było osiągnięcie przez Legię Warszawa ćwierćfinału w sezonie 1995/1996.
Zestawienie piłkarzy, którzy zdobyli dużą liczbę goli w meczach Pucharu Europejskich Mistrzów Krajowych / Ligi Mistrzów UEFA (od 1955 roku, łącznie z meczami kwalifikacyjnymi).
Pogrubioną czcionką – zostali zaznaczeni piłkarze, którzy kontynuują karierę piłkarską.
